Dnia 7 Jan 2005 05:50:25 +0100, Iga napisał(a):

> Koledzy syna z klasy mówili mi, ze do całego zdarzenia doszło tuż przed
> dzwonkiem na przerwę, czyli na lekcji. Konkretnie na lekcji religii. Katecheta
> był w sali, ale nie reagował.

{\b 1997.11.25 wyrok SN III CKN 264/97 OSNC 1998/5/83
glosa krytyczna: Kremis J. OSP 1999/4/80
przegląd orzeczn.: Robaczyński W. PS 1999/7-8/82

1. Nauczyciela szkoły gminnej należy uważać za funkcjonariusza samorządu
terytorialnego także w stanie prawnym obowiązującym przed dniem wejścia w
życie ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz. U. z
1997 r. Nr 9, poz. 43). }
2. Odpowiedzialność gminy za szkody wyrządzone z winy nauczyciela uczniowi
takiej szkoły, przed nowelizacją kodeksu cywilnego, dokonaną ustawą z dnia
23 sierpnia 1996 r. (Dz. U. Nr 114, poz. 542), kształtuje się na podstawie
art. 417 § 1 k.c. w zw. z art. 5 ust. 7 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o
systemie oświaty (jedn. tekst: Dz. U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329 ze zm.).

Przewodniczący: sędzia SN H. Ciepła (sprawozdawca).
Sędziowie: SA B. Kamiński, SN B. Myszka.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 25 listopada 1997 r. na rozprawie
sprawy z powództwa Marcina P., działającego przez przedstawiciela
ustawowego Marka P., przeciwko Skarbowi Państwa - Kuratorium Oświaty i
Wychowania w L., Gminie L., Grzegorzowi S., reprezentowanemu przez Annę i
Krzysztofa S., o zapłatę, na skutek kasacji pozwanej Gminy L. od wyroku
Sądu Wojewódzkiego w Lublinie z dnia 24 kwietnia 1997 r. sygn. akt (...)
1) oddalił kasację w części zaskarżającej wymieniony wyrok Sądu
Wojewódzkiego oddalający apelację Gminy L. od wyroku Sądu Rejonowego w
Lublinie z dnia 25 lipca 1996 r. sygn. akt (...) uwzględniającego w
stosunku do niej powództwo,
2) poza tym kasację odrzucił.

Sąd Rejonowy w Lublinie wyrokiem z dnia 26 lipca 1996 r. zasądził od
pozwanej Gminy L. na rzecz małoletniego powoda kwotę 7.000 zł z ustawowymi
odsetkami, tytułem zadośćuczynienia za krzywdę, jakiej doznał na skutek
ugodzenia go dnia 1 marca 1994 r. cyrklem w oko, przez drugiego ucznia w
czasie zajęć szkolnych, co spowodowało zaćmę oka prawego i 20% inwalidztwa.
Ustalił też odpowiedzialność Gminy za przyszłe, mogące wyniknąć dla
małoletniego powoda szkody. Jako podstawę rozstrzygnięcia powołał przepisy
art. 417 § 1 art. 445 § 1 k.c.
Natomiast powództwo w stosunku do pozwanego Skarbu Państwa - Kuratorium
Oświaty i Wychowania w L. oraz pozwanych Krzysztofa i Anny małżonków S.
oddalił.
Apelacja Gminy od tego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Wojewódzkiego
w Lublinie z dnia 24 kwietnia 1997 r., który po uzupełnieniu postępowania
dowodowego podzielił pogląd sądu pierwszej instancji, że zdarzenie, w
wyniku którego małoletni powód doznał uszkodzenia oka, nastąpiło na skutek
braku właściwego nadzoru ze strony nauczycielki E.F., która nawet nie
próbowała wprowadzić dyscypliny w czasie lekcji i nie panowała nad
uczniami, którzy nie tylko zachowywali się bardzo głośno, a nawet między
małoletnim powodem i Grzegorzem S. doszło do kłótni, która przerodziła się
w szarpaninę. Nauczycielka nie reagowała na tę sytuację, kilkakrotnie
wychodziła na zaplecze i podczas jej nieobecności doszło do tego
nieszczęśliwego zdarzenia.
Uznając trafność zarzutu apelacji, dotyczącego naruszenia przez sąd
pierwszej instancji przepisu art. 328 § 2 k.p.c. przez nieustosunkowanie
się do zeznań świadków E.F., E.Z. i A.B., Sąd Wojewódzki dokonał ich oceny
i uznał, że nie zasługują one na wiarę jako sprzeczne z zeznaniami uczniów
- bezpośrednich obserwatorów zdarzenia, którzy nie są zainteresowani
wynikiem procesu. W konsekwencji Sąd Wojewódzki podzielił zasadnicze
ustalenia dokonane przez sąd pierwszej instancji.
Podzielając też zarzut apelacji co do naruszenia przez sąd pierwszej
instancji przepisów prawa materialnego w zakresie podstawy
odpowiedzialności pozwanej Gminy (art. 417 k.c.) Sąd Wojewódzki wyprowadził
tę odpowiedzialność z innej podstawy. Przyjął mianowicie, że wynika ona z
przepisów art. 417 § 1 k.c. w zw. z art. 5 ust. 7 ustawy z dnia 7 września
1991 r. o systemie oświaty (jedn. tekst: Dz. U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329
ze zm.), a jako alternatywną podstawę powołał art. 5 ust. 7 wymienionej
ustawy i art. 120 k.p.
Wyrok Sądu Wojewódzkiego pozwana Gmina zaskarżyła kasacją opartą na
podstawach określonych w art. 3931 pkt 1 i 2 k.p.c. Zdaniem skarżącej, Sąd
Wojewódzki naruszył przepisy art. 120 k.p. przez niewłaściwe zastosowanie,
art. 417 k.c. i art. 5 ust. 7 pkt 1 wymienionej ustawy o systemie oświaty
przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, art. 227 i 234 k.p.c.
przez wadliwe ustalenie, że małoletni Grzegorz S. działał bez rozeznania.
Wniosła o uchylenie wyroków sądów obu instancji i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W pierwszej kolejności wymaga rozważenia zarzut naruszenia przepisów
postępowania, jako rzutujący na możliwość oceny zasadności naruszenia prawa
materialnego.
Uchybienia procesowe w ujęciu skargi kasacyjnej w istocie zmierzają do
podważenia oddalenia powództwa w stosunku do pozwanych rodziców sprawcy
szkody, co między współpozwanymi w procesie jest niedopuszczalne (por.
orzeczenie SN z dnia 4 września 1967 r. I PR 245/67 - OSNCP 1968, z. 4,
poz. 70). Ma to ten skutek, że Sąd Najwyższy jest związany stanem
faktycznym przyjętym za podstawę rozstrzygnięcia i dalsze rozważania
ogranicza do oceny zasadności zarzutu naruszenia prawa materialnego.
Skarżąca upatruje naruszenia art. 417 § 2 k.c. w braku podstaw do
zastosowania analogii z tego przepisu, z tej przyczyny, że nauczycielka
E.F. nie była pracownikiem samorządowym w rozumieniu ustawy z dnia 22 marca
1990 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 21, poz. 124), ani nie
została zaliczona do funkcjonariuszy w rozumieniu art. 4201 k.c.
Zarzut ten jest chybiony.
Według ugruntowanego w orzecznictwie poglądu luka w prawie występuje m.in.
wtedy, gdy dla danego stanu faktycznego brak jest w ogóle uregulowania
(por. uchwałę SN z dnia 26 września 1969 r. III CZP 8/69 - OSNCP 1970, poz.
97). Z taką sytuacją mamy do czynienia w sprawie. Ustawa z dnia 8 marca
1990 r. o samorządzie terytorialnym (jedn. tekst: Dz. U. z 1996 r. Nr 13,
poz. 74 ze zm.), tworząc samorząd terytorialny, w ramach którego działają
gminy (ich związki), nie uregulowała odpowiedzialności funkcjonariuszy
gmin. Powstał więc problem, czy w drodze analogii stosować przepisy o
odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy
(art. 417-419 k.c.), czy przepisy o deliktowej odpowiedzialności osób
prawnych.
Sąd Wojewódzki, przyjmując jedno z możliwych rozwiązań, prawidłowo
zastosował przez analogię art. 417 § 1 k.c., a prawidłowość tę potwierdza
nowelizacja kodeksu cywilnego dokonana ustawą z dnia 23 sierpnia 1996 r. o
zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 114, poz. 542) i ustawa z dnia
20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz. U. z 1997 r. Nr 9, poz. 43
ze zm.), wypełniające wymienioną lukę w prawie.
W pierwszej z wymienionych ustaw ustawodawca w art. 4201 k.c. rozciągnął
zasady odpowiedzialności Skarbu Państwa także na odpowiedzialność jednostek
samorządu terytorialnego za szkody wyrządzone przez ich funkcjonariuszy, a
w § 2 tego przepisu podał legalną definicję funkcjonariusza samorządu
terytorialnego w zbliżonej formule do art. 417 § 2 k.c. Ponieważ tak
określone pojęcie funkcjonariusza samorządu terytorialnego nie obejmowało
swoim zakresem pracowników gminnych zakładów budżetowych, luka ta została
wypełniona przez drugą z wymienionych ustaw, a której art. 8 rozszerzył
pojęcie funkcjonariusza samorządu na pracowników wszystkich komunalnych
zakładów budżetowych, jakim jest niewątpliwie nauczyciel szkoły publicznej.
Tak więc, mimo że ma rację skarżąca, w stanie prawnym obowiązującym w dacie
zdarzenia (1 marca 1994 r.), nauczycielka szkoły gminnej nie była
pracownikiem samorządowym w rozumieniu przepisów ustawy o pracownikach
samorządowych, przytoczone rozważania uzasadniały uznanie jej za
funkcjonariusza samorządu w drodze analogii z art. 417 § 2 k.c.
Chybiony jest też zarzut naruszenia przez Sąd Wojewódzki przepisu art. 5
ust. 7 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (jedn. tekst:
Dz. U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329). Gmina bowiem, według tego przepisu w
brzmieniu obowiązującym w dacie zdarzenia, ponosiła odpowiedzialność za
działalność szkoły i odpowiedzialność taką ponosi w świetle zmienionego
stanu prawnego. Akcentowana przez skarżącą zmiana wymienionego przepisu,
polegająca na wyszczególnieniu, że do zadań organu prowadzącego szkołę
należy m.in. zapewnienie bezpiecznych warunków nauki, wychowania i opieki,
nie jest zmianą merytoryczną, a stanowi jedynie określenie zadań gminy
wchodzących w zakres pojęcia działalności szkoły.
W tej sytuacji, gdy zasadnicza podstawa odpowiedzialności skarżącej,
przyjęta przez Sąd Wojewódzki, jest prawidłowa, bezprzedmiotowe są
rozważania zarzutów kasacyjnych zwalczających powołaną alternatywną
podstawę tej odpowiedzialności.
Z tych przyczyn kasację, jako pozbawioną uzasadnionych podstaw w części
zaskarżającej wyrok Sądu Wojewódzkiego oddalający jej apelację, oddalono, a
w części zaskarżającej oddalenie powództwa w stosunku do pozwanych
małżonków S. odrzucono, jako niedopuszczalną (art. 3938 k.p.c.).

RG