Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw

5) definicja historycznego zanieczyszczenia powierzchni ziemi
Pojęcie to dotychczas nie było zdefiniowane. Dyrektywa ELD nie ma zastosowania do
przypadków, które miały miejsce przed dniem 30 kwietnia 2007 r., oraz do
przypadków, od których wystąpienia upłynęło więcej niż 30 lat (art. 17 dyrektywy
ELD). Podczas transpozycji tej dyrektywy do polskiego systemu prawnego w ustawie
szkodowej zdecydowano utrzymać w mocy dotychczasowe krajowe przepisy dotyczące
ochrony powierzchni ziemi w odniesieniu do szkód nieobjętych ustawą szkodową.
Zatem, mimo że pojęcie „historycznego zanieczyszczenia powierzchni ziemi”
dotychczas nie było nazwane ani zdefiniowane, funkcjonuje już w obiegu jako szkoda
w środowisku w powierzchni ziemi wyrządzona przed dniem 30 kwietnia 2007 r., do
której nie znajdują zastosowania przepisy ustawy szkodowej (art. 35 ustawy
szkodowej).
Po ponownym przeanalizowaniu dyrektywy ELD i regulacji ustawy szkodowej
dostrzeżono również, że wyłączając w art. 4 pkt 1 ustawy szkodowej stosowanie tej
ustawy do „przedawnionych” szkód w środowisku, które wystąpiły po dniu 30 kwietnia
2007 r., ale od których wystąpienia upłynęło więcej niż 30 lat (pierwsza taka sytuacja
może nastąpić w 2037 r.), nie wskazano przepisów, które znajdą zastosowanie do tego
rodzaju przypadków.
Wprowadzenie definicji historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi
charakteryzowanej przez podanie daty granicznej, która już funkcjonuje w systemie
prawnym (30 kwietnia 2007 r.), oraz przyjęte wyłączenia stosowania ustawy szkodowej
do szkód w środowisku, które nie zostały wykryte przez 30 lat od ich wystąpienia,
pozwolą w prostszy sposób rozróżnić zanieczyszczenia powierzchni ziemi i stosować
właściwą podstawę prawną przy podejmowaniu remediacji;
6) definicja najlepszej dostępnej techniki
Aby zapewnić zgodność z definicją z art. 3 pkt 10 dyrektywy IED, wprowadzono
sformułowanie o możliwym wykorzystaniu poszczególnych technik jako podstawy przy
ustalaniu dopuszczalnych wielkości emisji i innych warunków pozwolenia.
Dotychczasowe brzmienie tej definicji mówiło o granicznych wielkościach emisyjnych,
które to wyrażenie, zgodnie z przepisami projektu ustawy, będzie oznaczać wielkości
emisji powiązane z najlepszymi dostępnymi technikami opisanymi w konkluzjach BAT.
Ponadto obecnie obowiązująca definicja nie odnosiła się do innych warunków
pozwolenia, co wynika z definicji z dyrektywy IED;
17

7) definicja podmiotu korzystającego ze środowiska
Wprowadzenie proponowanego przepisu umożliwi egzekwowanie stosownych działań
zapobiegawczych lub naprawczych od podmiotów zagranicznych, będących sprawcami
szkód w środowisku, co jest zgodne z wynikającą z prawa UE, a w szczególności
z dyrektywy 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r.
w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania
i zaradzania szkodom
wyrządzonym
środowisku
naturalnemu,
zasadą
„zanieczyszczający płaci”, transponowaną do polskiego porządku prawnego ustawą
szkodową. Pierwotnie Poś odwoływała się w definicji podmiotu korzystającego ze
środowiska do ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. – Prawo działalności gospodarczej
(Dz. U. Nr 101 poz. 1178, z późn. zm.). Ówczesne rozwiązanie nie rozróżniało definicji
przedsiębiorcy i przedsiębiorcy zagranicznego. Jednakże ww. ustawa – Prawo
działalności gospodarczej została zastąpiona ustawą z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie
działalności gospodarczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 672, z późn. zm.), która różnicuje te
pojęcia (art. 4 – definicja przedsiębiorcy oraz art. 5 pkt 3 – definicja przedsiębiorcy
zagranicznego), w związku z czym w przedmiotowym projekcie zmiany Poś
uzupełniono odwołanie w definicji podmiotu korzystającego ze środowiska także do art.
5 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

Konieczność uaktualnienia definicji także w zakresie, w jakim obejmuje ona
„osoby wykonujące zawód medyczny w ramach indywidualnej praktyki lub
indywidualnej specjalistycznej praktyki”, wynika ze zmian w obecnie obowiązujących
przepisach prawnych. Należy zwrócić uwagę, iż terminologią taką posługiwała się
ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej, która została uchylona
przez ustawę z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej. Obecnie
wykonywanie działalności leczniczej (art. 4 ustawy o działalności leczniczej) przez
lekarzy może odbywać się tylko w formach określonych w art. 5 tej ustawy, tj. jako
jednoosobowa działalność gospodarcza lub spółka cywilna, jawna albo partnerska;
8) definicja powierzchni ziemi
Zmiana polega na doprecyzowaniu definicji i wyeliminowaniu wątpliwości
interpretacyjnych związanych z jej stosowaniem. Ponadto w definicji powierzchni ziemi
uwzględniono wody gruntowe, które stanowią tę część wód poziemnych, która znajduje
się w strefie nasycenia i pozostaje w bezpośredniej styczności z gruntem lub
podglebiem;
18

9) definicja remediacji
Pojęcie remediacji nie jest zdefiniowane w dyrektywie IED, mimo że zostało użyte
w definicji konkluzji BAT. Ponadto dyrektywa IED w art. 22 ust. 3 zakłada, że
„operator podejmuje niezbędne działania mające na celu usunięcie, kontrolę,
ograniczenie rozprzestrzeniania się lub ograniczenie ilości substancji stwarzających
zagrożenie, tak, aby teren, przy uwzględnieniu jego aktualnego i zatwierdzonego
przyszłego użytkowania, przestał stwarzać takie zagrożenie”. Cytowany fragment jest
powtórzeniem definicji pojęcia „remediacja” z projektu ramowej dyrektywy glebowej,
która do tej pory nie została przyjęta, a stanowi komplementarną część projektowanego
systemu ochrony gleb wraz z dyrektywą ELD i dyrektywą IED. Dla jasności i spójności
proponowanych przepisów zasadne jest wprowadzenie definicji remediacji.
Ponadto należy zwrócić uwagę, że obowiązujące obecnie pojęcia „rekultywacja”
i „naprawa elementów przyrodniczych” nie odpowiadają przepisom dyrektywy IED.
W rozumieniu dotychczasowych przepisów art. 103 ust. 2 Poś rekultywacja
zanieczyszczonej gleby lub ziemi polega na ich przywróceniu do stanu wymaganego
standardami jakości (dla zanieczyszczeń, które wystąpiły przed dniem 30 kwietnia
2007 r.) oraz analogicznie w ustawie szkodowej w art. 6 pkt 8 lit. c – naprawa
elementów przyrodniczych w odniesieniu do powierzchni ziemi polega na usunięciu
zagrożenia dla zdrowia ludzi, w tym przywróceniu stanu zgodnego ze standardami
jakości gleby i ziemi (dla zanieczyszczeń, które wystąpiły po dniu 30 kwietnia 2007 r.).
Dodatkowo istotne jest rozszerzenie definicji remediacji dla historycznych
zanieczyszczeń powierzchni ziemi o możliwość wykorzystania samooczyszczania
elementów przyrodniczych (w tym również gleby i ziemi), o której mowa w definicji
naprawy elementów przyrodniczych w art. 6 pkt 8 ustawy szkodowej.
Samooczyszczanie jest alternatywą dla miejsc, dla których koszty i możliwości
techniczne przeprowadzenia remediacji przewyższają korzyści dla środowiska.
Dotychczasowy brak regulacji historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi
skutkuje tym, że konieczne jest dokonywanie jej rekultywacji również w przypadkach,
kiedy koszty jej przeprowadzenia znacznie przewyższają korzyści dla środowiska. Taki
stan prawny powoduje, że obowiązek ten jest zaniedbywany, a do rekultywacji
dochodzi jedynie w miejscach, gdzie jest to podyktowane głównie względami
ekonomicznymi, a nie środowiskowymi.
19

W definicji remediacji użyto wyrażenia „zagrożenie dla zdrowia ludzi lub stanu
środowiska”. Dotychczasowe przepisy Poś, a także ustawy szkodowej nie były w tym
zakresie konsekwentne. Przykładowo w definicji „substancji niebezpiecznej” użyto
wyrażenia „zagrożenie życia lub zdrowia ludzi lub środowiska”, z kolei w definicji
„zanieczyszczenia” zastosowano zwrot „emisję, która może być szkodliwa dla zdrowia
ludzi lub stanu środowiska”. W przedmiotowym projekcie ustawy zdecydowano się
konsekwentnie używać sformułowania „zagrożenie dla zdrowia ludzi lub stanu
środowiska”. Brak odniesienia do „życia” nie ma znaczenia merytorycznego, gdyż,
jeżeli coś powoduje zagrożenie dla zdrowia, to jest to już wystarczające do
stwierdzenia, że zagrożenie występuje, z kolei wszystkie zagrożenia dla życia ludzi są
także zagrożeniami dla zdrowia. Doprecyzowanie „zagrożenia środowiska” jako
„zagrożenia stanu środowiska” wynika z potrzeby dokładniejszego określenia, że
ochronie podlegają nie tylko elementy środowiska, ale także stan, w jakim się one
znajdują;
10) definicja samooczyszczania
Pojęcie to dotychczas nie było zdefiniowane w przepisach prawnych. Wprowadzenie
proponowanego przepisu ma na celu ułatwienie ustalania planu remediacji,
w przypadku gdy remediacja ma być prowadzona sposobem polegającym na
samooczyszczaniu;
11) definicja substancji powodującej ryzyko
Definicja ta jest zgodna z art. 3 pkt 18 dyrektywy IED. Jednak, aby ułatwić jej
stosowanie, wprowadzono doprecyzowanie – wskazanie list konkretnych substancji,
które uważa się za powodujące ryzyko dla gleby, ziemi i wód podziemnych
(rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów
jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. Nr 165, poz. 1359) zostanie
zastąpione przez rozporządzenie w sprawie oceny wystąpienia zanieczyszczenia
powierzchni ziemi, wydane na podstawie nowego art. 101a ust. 5, zawierające
uaktualnioną listę substancji).
Wyrażenie „substancja powodująca ryzyko” przyjęto ze względu na konieczność
niedopuszczenia do naruszenia art. 3 pkt 37 Poś – definicji substancji niebezpiecznej,
art. 160 Poś – dot. substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska ani
także art. 9 pkt 13e ustawy – Prawo wodne – definicji substancji szczególnie
szkodliwych dla środowiska wodnego.
20

Zaproponowana zmiana Działu III Poś Polityka ochrony środowiska oraz programy
ochrony środowiska jest zgodna z dokumentem „Plan uporządkowania strategii rozwoju
– tekst uwzględniający dokonane w dniu 10 marca 2010 r. oraz 30 kwietnia 2011 r.
reasumpcje decyzji Rady Ministrów z dnia 24 listopada 2009 r.”. Zgodnie z ww.
Planem, docelowo obowiązywać powinno 9 nowych strategii rozwoju, realizujących
cele zawarte w długookresowej i średniookresowej strategii rozwoju kraju.
Ponadto, zgodnie z przyjętymi przez Radę Ministrów w kwietniu 2009 r.
założeniami systemu zarządzania rozwojem Polski, za niezbędne uznaje się uchylenie
(uznanie za nieobowiązujące) dokumentów dublujących się. W tym kontekście należy
podkreślić, że w ramach nowego systemu dokumentów strategicznych, wiodącym
dokumentem dla obszarów środowisko i gospodarka wodna, wyznaczającym cele
w polityce zrównoważonego rozwoju, jest strategia Bezpieczeństwo energetyczne
i środowisko (projekt).
Jednocześnie, w celu zapewnienia skuteczności i wiarygodności systemu
monitorowania i sprawozdawczości Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju oraz
strategii zintegrowanych, istnieje konieczność zapewnienia przepływu informacji
pomiędzy instytucjami realizującymi politykę zrównoważonego rozwoju na podstawie
Poś. W tym celu proponuje się dodanie w art. 18 przepisu odnoszącego się do sposobu
przekazywania sprawozdań z realizacji programów ochrony środowiska pomiędzy
różnymi poziomami wdrażania tych programów.
Zmiana art. 76 ma charakter porządkujący i ma na celu uchylenie pkt 4 w ust. 2,
który pokrywa się z pozostałymi przepisami dot. wymagań ochrony środowiska dla
nowo zbudowanego lub przebudowanego obiektu budowlanego, zespołu obiektów lub
instalacji które są określone w tym artykule, wynikającymi z pozostałych punktów ust.
2 oraz z ust. 3 tego artykułu.

2. Ochrona powierzchni ziemi
Przepisy działu IV o ochronie powierzchni ziemi (art. 1 pkt 9 i 10 projektu
ustawy – nowe art. 101–101s) nie stanowią wprost transpozycji prawa Unii
Europejskiej, natomiast znacząco wpływają na jego stosowanie.
Raport początkowy, o którym mowa w zmienianym art. 208 ust. 2 pkt 4 lit. a
Poś (transpozycja art. 22 ust. 2 dyrektywy IED), musi zawierać informacje dotyczące
stanu zanieczyszczenia gleby, ziemi i wód gruntowych substancjami powodującymi
21