Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych

U Z A S A D N I E N I E



Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i ustawy o podatku
dochodowym od osób fizycznych dokonuje koniecznych zmian w zakresie: zlecania
uczelniom zadań przez ministra i zapewniania na ich realizację środków finansowych,
dysponowania przez uczelnie środkami finansowymi na inwestycje oraz poszerzenia
możliwości przyznawania stypendiów dla studentów, terminu dostosowania nazw uczelni do
nowych wymogów ustawowych, a także doprecyzowania przepisów odnośnie minimum
kadrowego w kontekście włączania w struktury uczelni publicznych: nauczycielskich
kolegiów języków obcych, kolegiów pracowników służb społecznych, kolegiów
nauczycielskich i publicznej szkoły pomaturalnej.


Stosownie do obowiązującego przepisu art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r.
– Prawo o szkolnictwie wyższym minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego
lub minister właściwy do spraw oświaty i wychowania w uzgodnieniu z ministrem
właściwym do spraw szkolnictwa wyższego, po zasięgnięciu opinii senatu uczelni, mogą
zlecić uczelni wykonanie określonego zadania w dziedzinie nauczania lub kształcenia kadr
naukowych, zapewniając odpowiednie środki na jego realizację. Zgodnie z ust. 2 tego
przepisu uprawnienia ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego określone w ust. 1
w odniesieniu do uczelni wojskowych, służb państwowych, artystycznych, medycznych oraz
morskich wykonują odpowiednio ministrowie wskazani w art. 33 ust. 2.
Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego jest Instytucją Pośredniczącą w
Priorytecie IV Szkolnictwo Wyższe i Nauka Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. W
trybie art. 40 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym odbywa się zlecanie zamawianego
kształcenia w ramach projektów systemowych Priorytetu IV. Zamawianie kształcenia, tj.
zlecanie uczelniom przez ministra właściwego ds. szkolnictwa wyższego kształcenia
określonej liczby absolwentów, na kierunkach technicznych, matematycznych i
przyrodniczych oraz w specjalnościach na tych kierunkach obejmuje: wsparcie stypendialne
dla studentów podejmujących kształcenie na kierunkach zamawianych, wsparcie uczelni w
zakresie wdrożenia programów wyrównawczych adresowanych do studentów pierwszego
roku kierunków technicznych, matematycznych i przyrodniczych obejmujących podnoszenie
kompetencji niezbędnych do kontynuowania studiów na tych kierunkach, wdrażanie nowych
lub zmienionych programów kształcenia.
Przepis art. 40 ust. 2 w obowiązującym brzmieniu uniemożliwia zlecanie

przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego – jako Instytucji Pośredniczącej
– w ramach projektów systemowych zamawiania kształcenia ze środków europejskich
uczelniom wojskowym, służb państwowych, artystycznym, medycznym oraz morskim.
Proponowana nowelizacja ma na celu zmianę tej sytuacji i zrównanie szans wszystkich
uczelni.

Wprowadzenie do ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym art. 98 ust. 4

w zaproponowanym brzmieniu pozwoli na ujednolicenie zasad finansowania przedsięwzięć
szkolnictwa wyższego oraz nauki. Obecna regulacja kwestii finansowania zawiera
rozbieżności w zakresie terminowości wydatkowania środków przyznawanych w ramach
jednego resortu - Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Na podstawie przepisów
ustawy z dnia 8 października 2004 r. o zasadach finansowania nauki, środki finansowe
przekazane na naukę z dotacji podmiotowej oraz celowej, niewykorzystane w danym roku
kalendarzowym mogą pozostać w jednostce naukowej na rok następny, z przeznaczeniem na
cel, na jaki zostały przyznane. Podobna regulacja obowiązuje przychody publicznych szkół
wyższych na podstawie art. 98 ust. 3 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie
wyższym. Jednak środki przekazywane uczelniom na podstawie art. 94 ust.1 pkt 10 ustawy są
wyłączone z możliwości pozostania do dyspozycji uczelni w przypadku nie wykorzystania ich
w danym roku. Taka regulacja powoduje konieczność rozliczania się uczelni z końcem
każdego roku ze środków przekazanych jej na podstawie pkt 10, które zwykle są źródłem
finansowania inwestycji wieloletnich. Obecna regulacja powoduje liczne trudności
w realizacji inwestycji i nie ma żadnego racjonalnego wytłumaczenia. Proponowane
rozwiązanie zapewni w sposób dostateczny realizację inwestycji wieloletnich ze środków
przekazywanych uczelniom na podstawie pkt 10 i znacznie ułatwi cały proces inwestycyjny.

Regulacja zaproponowana w art.187 a oraz art. 201 a umożliwi przyznawanie
stypendiów dla studentów i doktorantów przez jednostki samorządu terytorialnego

ze środków własnych oraz środków publicznych, w tym w szczególności pochodzących
z budżetu Unii Europejskiej. Proponowane dodanie art. 187 b oraz 201 b umożliwi
przyznawanie stypendiów o charakterze stypendiów za wyniki w nauce studentom

i doktorantom przez osoby fizyczne lub osoby prawne niebędące państwową ani
samorządową osobą prawną. Proponowane zmiany poszerzą krąg osób korzystających z
pomocy materialnej i ułatwią dostęp do szkolnictwa wyższego młodzieży szczególnie
uzdolnionej.

W przepisach przejściowych do ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie
wyższym, w art. 255 ust.1 wprowadzono obowiązek dostosowania do dnia 30 czerwca 2010 r.
nazw uczelni do wymagań określonych w art. 3, zobowiązując jednocześnie Radę Ministrów
do przedłożenia w terminie do 30 czerwca 2009 r. projektu ustawy dostosowującego te
nazwy.
Niniejszy projekt przedłuża do dnia 30 czerwca 2012 r. czas na dostosowanie nazw
uczelni do wymagań określonych w art. 3 ustawy. Jednocześnie w przedstawionym projekcie
ustawy o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym, proponuje się, aby nie
dokonywać obecnie zmian w art. 3 ustawy, a jedynie wprowadzić zmiany w art. 255
ustawy, w zakresie dotyczącym terminów, w jakich mają być wprowadzane zmiany nazw
uczelni.
Przepisy zawarte w art. 3 ustawy, a w szczególności ust. 1 i ust. 3 wymagają
systemowej zmiany ustawowej, gdyż definicje uniwersytetu oraz uniwersytetu
przymiotnikowego budzą wątpliwości interpretacyjne oraz powodują trudności w wykonaniu
dyspozycji art. 255.
Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym zakłada dokonanie
zmiany art. 255 ustawy poprzez przedłużenie o 3 lata okresu na dostosowanie nazw uczelni
do wymagań określonych w art. 3. Zakłada się, iż w tym czasie będzie możliwe dokonanie
zmian systemowych w obszarze szkolnictwa wyższego i art. 3 ustawy zostanie stosownie
doprecyzowany.
Proponowana zmiana dotyczy w szczególności tzw. „młodych uniwersytetów”, takich
jak: Uniwersytet Opolski, Uniwersytet Rzeszowski, Uniwersytet w Białymstoku, Uniwersytet
Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Uniwersytet im. Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy,
Uniwersytet Zielonogórski i Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Przedłużenie
terminu spowoduje zwiększenie szans wymienionych uniwersytetów na spełnienie warunków
określonych w art.3.
Proponowana zmiana dotyczy w szczególności tzw. „młodych uniwersytetów”, takich
jak: Uniwersytet Opolski, Uniwersytet Rzeszowski, Uniwersytet w Białymstoku, Uniwersytet
Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Uniwersytet im. Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy,
Uniwersytet Zielonogórski i Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Przedłużenie
terminu spowoduje zwiększenie szans wymienionych uniwersytetów na spełnienie warunków
określonych w art.3.
Ponadto należy zauważyć, iż z omawianych przepisów nie wynika, jak należy
potraktować uczelnie, których nazwy podyktowane są tradycją tj. Szkoła Główna Handlowa
w Warszawie, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, czy też Akademia
Górniczo-Hutnicza w Krakowie, oraz czy ustawa nakazuje także w tych przypadkach
dostosowanie historycznie uzasadnionych nazw uczelni do wymagań określonych w
ustawie.
Wprowadzenie do ustawy dodatkowego art. 261a przewiduje, iż w przypadku
włączenia (w drodze rozporządzenia) w struktury uczelni publicznej: publicznej szkoły
pomaturalnej, kolegium nauczycielskiego, nauczycielskiego kolegium języków obcych lub
kolegium pracowników służb społecznych, wymienione placówki nie będą musiały spełniać
wymogu ustawowego odnośnie minimum kadrowego w okresie do trzech lat od chwili
włączenia w strukturę uczelni publicznej. Zgodnie z tą propozycją staną się one częścią
uczelni, do której zostaną włączone (po zasięgnięciu opinii senatu tej uczelni), przy
jednoczesnym zachowaniu dokonań i dorobku kolegiów (w szczególności kolegiów
językowych) w wykształceniu i dobrym przygotowaniu do zawodu nauczycieli języków
obcych i pracowników socjalnych. To właśnie dobre kształcenie zawodowe nauczycieli i
praktyczna nauka języka obcego, a także dobre praktyczne przygotowanie pracowników służb
społecznych są wartością kolegiów, którą należy zachować przy podejmowaniu dalszych
decyzji. Proponowana zmiana przepisów jednocześnie umożliwi realizację „ścieżki
kształcenia zawodowego” w szkołach wyższych, przy wykorzystaniu dobrych doświadczeń
kolegiów.

Wejście w życie ustawy nie spowoduje skutków finansowych dla budżetu państwa i
budżetu jednostek samorządu terytorialnego.
Umożliwienie przyznawania jednostkom samorządu terytorialnego świadczeń pomocy
materialnej dla studentów i doktorantów nie spowoduje dodatkowych skutków finansowych
dla budżetu państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego, gdyż świadczenia te będą
przyznawane w ramach programów ustanowionych przez te podmioty i w ramach
przeznaczonych na ten cel środków finansowych.

Proponowana zmiana art. 21 ust. 1 pkt 39 ustawy o podatku dochodowym od osób
fizycznych polegająca na objęciu zwolnieniami podatkowymi, obok stypendiów
doktoranckich, przyznawanych na podstawie ustawy o stopniach naukowych i tytule
naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki również, innych stypendiów dla
doktorantów przyznawanych głównie ze środków strukturalnych Unii Europejskiej jak i ze
środków przeznaczonych na naukę ma na celu zaktywizowanie rozwoju kadr naukowych.
Uregulowanie to nie spowoduje dodatkowych skutków finansowych dla budżetu państwa,
gdyż stypendia te mogłyby być również zwalniane z podatku dochodowego od osób
fizycznych, na podstawie obecnego brzmienia art. 21 ust. 1 pkt 39, tj. po zatwierdzeniu zasad
ich przyznawania właściwych ministrów po zaopiniowaniu przez Radę Główną Szkolnictwa
Wyższego. Należy nadmienić, iż również obecnie stypendia naukowe lub za wyniki w nauce
wypłacane z różnych źródeł są zwalniane z podatku dochodowego od osób fizycznych po
zatwierdzeniu zasad ich przyznawania przez ministra i zaopiniowaniu przez Radę Główną.
Proponowana zmiana art. 21 ust. 1 pkt 39 ustawy o podatku dochodowym od osób
fizycznych polegająca na zastąpieniu słów „stypendia naukowe” słowami „stypendia o
charakterze naukowym” nie spowodują zmiany przeznaczenia tej pomocy, gdyż naukowy
charakter tego świadczenia nadal będzie badany zarówno przez Radę Główną Szkolnictwa
Wyższego jak i właściwych ministrów. Zmiana ta nie spowoduje skutków finansowych dla
budżetu państwa.

Projektowana ustawa jest zgodna z prawem Unii Europejskiej.