Rządowy projekt ustawy budżetowej na rok 2015

Rozdział XII
Należności Skarbu Państwa
Stan należności Skarbu Państwa (SP) na koniec 2013 r. oraz prognozę tej wielkości na
koniec lat 2014 i 2015 przedstawia poniższa tabela.
Stan na:
Zmiana
Wyszczególnienie
31.XII.2013 31.XII.2014 31.XII.2015
XII’2015– XII’2014
w mln zł
%
1
2
3
4
5
6
Razem
89 147,4
105 244,0
118 775,1
13 531,2
12,9
1. Należności podatkowe i niepodatkowe pozostałe
46 848,7
53 698,3
60 980,1
7 281,8
13,6
do zapłaty
1) Należności podatkowe, w tym:
35 595,8
42 157,4
49 363,9
7 206,5
17,1
1.1) Podatki pośrednie
27 694,8
33 308,7
39 697,2
6 388,5
19,2
1.2) Podatek dochodowy od osób prawnych
1 883,8
2 232,3
2 589,4
357,2
16,0
1.3) Podatek dochodowy od osób fizycznych
6 002,9
6 603,1
7 065,4
462,2
7,0
1.4) Podatki zniesione
14,4
13,3
11,9
-1,4
-10,5
2) Należności niepodatkowe, w tym:
11 252,9
11 540,9
11 616,2
75,3
0,7
2.1) Wpłaty z zysku od przedsiębiorstw
6,8
15,0
14,0
-1,0
-6,7
państwowych oraz spółek SP
2.2) Cło
910,7
929,6
892,1
-37,5
-4,0
2.3) Pozostałe dochody 1)
10 335,4
10 596,3
10 710,1
113,8
1,1
2. Należności z tytułu przejściowego wykupienia
4 618,2
4 395,0
4 187,6
-207,4
-4,7
odsetek od kredytów mieszkaniowych
3. Należności z tytułu pożyczek udzielonych ze
31 814,3
40 935,7
46 442,2
5 506,4
13,5
środków budżetu państwa:
1) Pożyczka dla Funduszu Ubezpieczeń
30 877,5
39 801,9
45 326,0
5 524,1
13,9
Społecznych
2) Pożyczki na prefinansowanie dla jednostek
391,6
373,1
11,5
-361,6
-96,9
sektora finansów publicznych
3) Pożyczki dla publicznych zakładów opieki
50,4
45,4
15,6
-29,9
-65,8
zdrowotnej i jednostek badawczo-rozwojowych 2)
4) Pożyczki udzielane sędziom i prokuratorom na
292,7
291,2
292,8
1,6
0,6
zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych
5) Pożyczka dla KUKE
78,2
62,4
146,6
84,2
135,0
6) Pożyczki udzielone jednostkom samorządu
123,8
361,8
649,6
287,9
79,6
terytorialnego
4. Należności bieżące i zaległe z tytułu udzielonych
5 009,7
5 432,3
6 445,5
1 013,2
18,7
kredytów zagranicznych 3) 4)
5. Należności z tytułu gwarancji i poręczeń Skarbu
316,5
306,9
315,6
8,7
2,9
Państwa, w tym:
1) z tytułu poręczeń i gwarancji krajowych
306,9
296,7
304,9
8,2
2,8
2) z tytułu gwarancji zagranicznych
9,6
10,2
10,7
0,6
5,7
6. Należności z tytułu udostępnienia środków z
195,2
131,8
68,4
-63,4
-48,1
kredytów zagranicznych podmiotom krajowym
7. Inne należności
344,8
344,0
335,7
-8,3
-2,4
* Kwoty przedstawione w tabeli dla 2014 r. i 2015 r. stanowią prognozy, które mogą różnić się od limitów zapisanych w projekcie
ustawy budżetowej.
1) Obejmują należności z tytułu dochodów budżetu państwa związanych z realizacją zadań zleconych jst oraz zaległości z
tytułu opłat, grzywien, kar i różnych innych dochodów.
2) Z dniem 1 października 2010 roku jednostki badawczo-rozwojowe zostały przekształcone w instytuty badawcze w
rozumieniu ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o instytutach badawczych (Dz. U. Nr 96, poz. 618, z późn. zm.).
3) Wyliczeń dokonano po kursach z dnia 31.12.2013 r.: 3,0120 USD/PLN; 4,1472 EUR/PLN oraz zgodnie z prognozami kursów
średnich w okresie 2014 r.: 3,0668 USD/PLN; 4,1474 EUR/PLN oraz 2015 r.: 2,9246 USD/PLN; 3,9775 EUR/PLN.
4) Wyliczeń dokonano po kursie 21 gr/RT.
167
1. Należności podatkowe i niepodatkowe pozostałe do zapłaty
Należności podatkowe pozostałe do zapłaty (tj. zaległości podatkowe brutto) obejmują
zaległości zarówno wymagalne, jak i niewymagalne, tj.: płatne w ratach i odroczone,
w postępowaniu egzekucyjnym, objęte decyzjami o wstrzymaniu wykonania decyzji
ostatecznej, w postępowaniu ugodowym, układowym i upadłościowym, objęte egzekucją
sądową, wynikające z decyzji nieostatecznych (bez nadanego rygoru natychmiastowej
wykonalności), w stosunku do których nie podjęto żadnych czynności.
Prognozuje się, że należności podatkowe i niepodatkowe pozostałe do zapłaty na koniec
2014 r. wzrosną o 6.850 mln zł, tj. o 14,6% w porównaniu z końcem 2013 r. Na koniec 2015 r.
przewidywany jest wzrost o 7.281,8 mln zł, tj. o 13,6% r/r.
Kształtowanie się należności pozostałych do zapłaty (zaległości podatkowych)
na wysokim poziomie spowodowane jest m. in. niżej wymienionymi czynnikami:
− trudnościami w prowadzonych postępowaniach egzekucyjnych wynikające z: braku
składników majątkowych mogących być przedmiotem egzekucji, niemożności ustalenia
miejsca zamieszkania dłużników, a tym samym braku możliwości ustalenia stanu
majątkowego zobowiązanych,
− niewymagalnością zaległości, wynikającą z faktu składania wniosków o ulgi w spłacie
zobowiązań podatkowych (odroczenie terminu płatności lub rozłożenie zaległości na raty),
− celowym działaniem dłużników mającym na celu uniknięcie uregulowania zobowiązań
podatkowych,
− częstymi zbiegami egzekucji administracyjnej z sądową. W większości przypadków
dotyczą one „trudnych” podatników, którzy posiadają duże zaległości podatkowe oraz inne
zaległości wobec wielu wierzycieli,
− ogłaszaniem upadłości przez przedsiębiorców – często masa upadłości jest
niewystarczająca na pokrycie zaległości podatkowych,
− nieregulowaniem przez podatników podatków dochodowych zobowiązań wynikających
z zeznań rocznych,
− nieregulowaniem przez płatników zobowiązań wynikających ze złożonych deklaracji
PIT-4R (deklaracja roczna o pobranych zaliczkach na podatek dochodowy),
− nieregulowaniem zobowiązań wynikających ze złożonych deklaracji np. VAT-7, VAT-7K,
VAT-7D,
− nieregulowaniem zobowiązań wynikających z decyzji pokontrolnych, wydanych przez
dyrektorów UKS i naczelników US,
168
− trudnościami w egzekwowaniu należności wynikających z decyzji wydanych przez
dyrektorów UKS i naczelników US, w trybie art. 108 ustawy o podatku od towarów i usług,
− brakiem płynności finansowej firm prowadzących działalność gospodarczą, wynikającej
z nieterminowego wywiązywania się kontrahentów z płatności z tytułu wystawionych
faktur, czego efektem jest brak środków na terminowe regulowanie własnych zobowiązań
podatkowych.
W celu poprawy skuteczności poboru należności podatkowych opracowana została
strategia działań zmierzających do poprawy ściągalności podatków oraz zwiększenia
efektywności administracji podatkowej na latach 2014–2017, która została ujęta w Programie
Konwergencji.
Zdiagnozowano w niej najistotniejsze problemy związane ze stopniem przestrzegania
przepisów podatkowych, ściągalnością podatków oraz skutecznością administracji
podatkowej. Planowane są działania, które powinny przynieść efekty zarówno w krótkim
czasie, jak i mające charakter długofalowy, np.:
− utworzenie Centralnego Rejestru Dłużników,
− usprawnienie procesu egzekucji należności podatkowych,
− zarządzanie ryzykiem zewnętrznym i kontrola podatkowa,
− wdrożenie systemu OGNIVO służącego do poszukiwania rachunków bankowych
dłużników,
− POLFISC – nowe elektroniczne narzędzie kontroli skarbowej w walce z oszustwami
podatkowymi,
− „List ostrzegawczy” jako nowy środek ograniczania oszustw w VAT,
− zwalczanie i zapobieganie oszustwom w obrocie złomem,
− zwalczanie i zapobieganie oszustwom podatkowym w obrocie wyrobami stalowymi,
− koordynacja działań wykrywczych i kontrolnych w zwalczaniu zorganizowanych oszustw
w podatku VAT – grupy zadaniowe,
− wprowadzenie przepisów uszczelniających system podatków dochodowych,
− ograniczenie „szarej strefy” na rynku paliw ciekłych,
− poprawa efektywności zwalczania oszustw podatkowych – powołanie stałego zespołu
przy Ministrze Finansów,
− zwiększanie stopnia dobrowolnego wypełniania obowiązków podatkowych poprzez
publiczne działania informacyjno-edukacyjne mające na celu przybliżenie wiedzy
z zakresu prawa podatkowego,
169
− wprowadzenie w procesie edukacji szkolnej elementów promujących postawy
obywatelskie w płaceniu podatków, a w szkołach ponadpodstawowych bloku
tematycznego z zakresu podatków w ramach wiedzy o społeczeństwie.
Jednocześnie należy zaznaczyć, że podjęte zostały działania o charakterze
organizacyjnym obejmujące modyfikację całego procesu zarządzania zaległościami
podatkowymi, począwszy od chwili powstania tych zaległości aż do momentu ich
wygaśnięcia oraz spójne wykorzystywanie wszystkich dostępnych instrumentów służących
wzrostowi stopnia dobrowolnego regulowania zobowiązań podatkowych. Założono
wzmocnienie roli wierzyciela w relacjach z dłużnikami, która uzupełni zadania wykonywane
dotychczas przez organ egzekucyjny. Nastąpi w szczególności wzrost znaczenia czynności
poprzedzających wszczęcie postępowania egzekucyjnego, w tym działań o charakterze
informacyjnym i dyscyplinującym, stosowania ulg w spłacie zobowiązań podatkowych oraz
działań zabezpieczających na majątku dłużnika przyszłą spłatę zaległości podatkowych.
Ponadto w ramach opracowania ustawy o wzajemnej pomocy przy dochodzeniu
podatków, ceł i innych należności pieniężnych oraz zmiany ustawy o postępowaniu
egzekucyjnym w administracji i dziewięciu innych ustaw, zostały przygotowane i wydane akty
wykonawcze do znowelizowanej z dniem 6 listopada 2013 r. ustawy o postępowaniu
egzekucyjnym w administracji, które wpłyną na poprawę sprawności dochodzenia zaległości
podatkowych oraz zwiększenia roli wierzyciela.
Zaległości podmiotów wobec Skarbu Państwa z tytułu ceł w ponad 60% wynikają
z nieprawidłowości stwierdzonych w trakcie powtórnych kontroli celnych. Kwoty te są bardzo
trudne lub niemożliwe do wyegzekwowania (firma będąca dłużnikiem najczęściej nie istnieje
lub nie posiada majątku).
Z kolei należności z tytułu wpłat z zysku od przedsiębiorstw państwowych oraz spółek
SP kształtują się w ostatnich latach na podobnym poziomie, z lekką tendencją malejącą.
Należności te dotyczą przede wszystkim bieżących zobowiązań podmiotów prowadzących
działalność, które są sukcesywnie egzekwowane oraz tzw. „starych długów”, powstałych
w latach dziewięćdziesiątych i na początku lat 2000, dotyczących od lat tych samych
podmiotów znajdujących się w upadłości lub likwidacji, które zostały zgłoszone do masy
upadłości poszczególnych podmiotów.
2. Należności z tytułu przejściowego wykupu ze środków budżetu państwa
odsetek od kredytów mieszkaniowych
Przewiduje się zmniejszenie stanu należności o z tytułu przejściowego wykupu odsetek
od kredytów mieszkaniowych ze środków budżetu państwa o 223,2 mln zł (tj. o 4,8%)
w 2014 r., następnie o 207,4 mln zł (tj. o 4,7%) w 2015 r. Na zmianę stanu należności
w latach 2014-2015 będą miały wpływ, podobnie jak w poprzednich latach, przede wszystkim
170
umorzenia tych należności oraz dokonanie przez kredytobiorców spłaty zadłużenia.
Przewiduje się, że na przejściowy wykup odsetek zostaną wydatkowane w 2014 r. środki
w wysokości 56,8 mln zł, a w 2015 r. w wysokości 42,6 mln zł.
3. Należności z tytułu pożyczek udzielonych ze środków budżetu państwa
Przewiduje się, że w latach 2014-2015 nastąpi wzrost łącznej kwoty należności z tytułu
pożyczek udzielonych ze środków budżetu państwa (głównie z powodu udzielenia nowych
pożyczek dla FUS). Na przedmiotową pozycję składają się:
a) pożyczki dla Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
Zgodnie z art. 53 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych FUS może
otrzymywać z budżetu państwa nieoprocentowane pożyczki w granicach określonych
w ustawie budżetowej. Z tytułu pożyczek udzielonych z budżetu dla FUS w 2014 r.
przewidywany jest wzrost należności SP o kwotę 8.924,3 mln zł, natomiast w 2015 r. wzrost
zobowiązań FUS o dalszą kwotę 5.524,1 mln zł. Pożyczki udzielane dla FUS z budżetu
państwa mają na celu uzupełnienie środków FUS pozwalających na pełne i terminowe
sfinansowanie wypłaty świadczeń gwarantowanych przez państwo.
b) pożyczki na prefinansowanie
Prognozuje się, że w roku 2014 nastąpi spadek stanu należności z tytułu pożyczek na
prefinansowanie zadań realizowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii
Europejskiej o 18,5 mln zł, tj. o 4,7%, a na koniec roku 2015 przewiduje się spadek
należności z powyższego tytułu o 361,6 mln zł, tj. o 96,9%. Będzie to efekt zakładanej spłaty
ostatniej pożyczki z tytułu prefinansowania w ramach Funduszu Spójności i braku nowych
pożyczek z tego tytułu. Ponadto, spodziewane jest zwiększenie spłat pożyczek związanych
ze Wspólną Polityką Rolną udzielonych w ramach starej perspektywy finansowej przy
jednoczesnej niewielkiej skali zaciągania nowych pożyczek. Na należności SP z tytułu
pożyczek na prefinansowanie składają się:
− należności z tytułu pożyczek udzielanych jednostkom sektora finansów publicznych
realizujących programy i projekty finansowane z udziałem funduszy strukturalnych oraz
Funduszu Spójności,
− należności z tytułu pożyczek udzielanych przez BGK w ramach finansowania
wyprzedzającego niektórych działań Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata
2007-2013 oraz 2014-2020.
171