Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw

załącznika I do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008
z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji
i mieszanin, zmieniającego i uchylającego dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz
zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 (Dz. Urz. UE L 353 z 31.12.2008,
str. 1). Aby ułatwić stosowanie definicji w polskich warunkach prawnych, w projekcie
ustawy wprowadzono doprecyzowanie definicji – wskazanie list konkretnych
substancji, które uważa się za powodujące ryzyko w rozporządzeniu wydanym na
podstawie nowego art. 101a ust. 5. Aby jednak zapewnić uniknięcie wątpliwości
w przypadku pojawienia się nietypowego zanieczyszczenia (substancją powodującą
ryzyko, która nie jest wymieniona w rozporządzeniu), proponuje się także umożliwienie
ministrowi właściwemu do spraw środowiska określenie na podstawie procedury
analizy ryzyka sposobu określania dopuszczalnej zawartości substancji powodujących
ryzyko, które nie zostaną wprost wymienione na liście (art. 101a ust. 5 pkt 2 lit. c).
W upoważnieniu do wydania rozporządzenia użyto wyrażenia „zagrożenie dla
zdrowia ludzi lub stanu środowiska”. Szczegółowe uzasadnienie tego sformułowania
zawarto w uzasadnieniu do definicji remediacji (nowy art. 3 pkt 31b Poś).
Proponowany art. 101b jest nową wersją dotychczasowego art. 109 ust. 1.
Wprowadzona zmiana w tym artykule wynika z potrzeby ujednolicenia terminologii
stosowanej w odniesieniu do powierzchni ziemi oraz dostosowania przepisu ustawy do
faktycznie realizowanego obecnie przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
monitoringu gleby i ziemi (obserwacja stanu gleby i ziemi, która zawiera informacje
zarówno o poziomie zanieczyszczenia gleb i ziemi, jak i bada inne parametry gleby,
które determinują wpływ określonego zanieczyszczenia na zdrowie ludzi i środowisko).
Proponowane art. 101c i art. 101d dotyczą gromadzenia informacji na temat
terenów, na których występuje historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi.
Obowiązek prowadzenia okresowych badań jakości gleby i ziemi jest realizowany przez
starostę i wynika z dotychczasowego art. 109. Należy zwrócić uwagę, że ustawa
szkodowa uchyliła art. 110 Poś, zobowiązujący starostę do prowadzenia rejestru
informacji o terenach zanieczyszczonych. Jednakże art. 110 został zachowany czasowo
w mocy przez art. 35 ustawy szkodowej dla szkód, które wystąpiły przed dniem
30 kwietnia 2007 r., z tym że organem prowadzącym rejestr jest rdoś. Konsekwencją
tego rozwiązania jest brak spójności i brak przepływu informacji między starostą a rdoś.

27

Dodatkowo istotne jest, że prowadzony obecnie, na podstawie art. 28a ust. 1 ustawy
o IOŚ, rejestr szkód w środowisku (w tym w powierzchni ziemi) jest ograniczony do
terenów spełniających kryteria wystąpienia szkody w środowisku, ponadto obejmuje
tylko szkody, które wystąpiły po dniu 30 kwietnia 2007 r.
Wobec powyższego, mimo przepisów prawnych obowiązujących do gromadzenia
informacji na temat stanu gleb i ziemi, nie ma spójnych informacji w tym zakresie
w jednolitym systemie zarówno na poziomie regionalnym, jak i dla obszaru całego
kraju.
Obecnie zaprojektowany art. 101c określa sposób prowadzenia rejestru
historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi. Prowadzenie rejestru, w tym
opracowanie i uruchomienie systemu teleinformatycznego koniecznego do jego
funkcjonowania, spoczywać będzie na Generalnym Dyrektorze Ochrony Środowiska,
zwanym dalej „GDOŚ” (nowy art. 101c ust. 1). Dzięki takiemu rozwiązaniu dane na
temat historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi będą dostępne w jednolitym
systemie dla obszaru całego kraju. Ponadto Minister Środowiska, jako bezpośrednio
nadzorujący GDOŚ, będzie miał wpływ na treść i sposób prowadzenia rejestru.
Proponowany art. 101c ma za zadanie usprawnić dotychczasowy system i zapewnić
stałą aktualizację bazy prowadzonej przez GDOŚ danymi poziomu otrzymywanymi od
starosty (wykaz, o którym mowa w nowym art. 101d ust. 6) oraz rdoś (zgłoszenia,
o których mowa w nowym art. 101e ust. 1).
Aby zapewnić sprawny przepływ danych, zdecydowano, że dane będą
wprowadzane do rejestru bezpośrednio na poziomie regionalnym przez rdoś. GDOŚ
będzie jedynie posiadał uprawnienia do modyfikacji danych w rejestrze, gdy stwierdzi
błędy (nowy art. 101c ust. 8).
Rejestr będzie uzupełniany wszystkimi danymi, które spływają do rdoś w trakcie
prowadzonych postępowań, oraz przez dane dostarczane do rdoś przez starostę.
Ze względu na konieczność zapewnienia jak najpełniejszej ochrony interesów
władających powierzchnią ziemi, wprowadzono nowe przepisy art. 101c ust. 3 i ust. 7
obligujące regionalnego dyrektora ochrony środowiska do wydawania decyzji
skierowanych do władającego powierzchnią ziemi:
− decyzji o wpisie potencjalnego historycznego zanieczyszczenia powierzchni ziemi
do rejestru,
28

− decyzji o wykreśleniu wpisu z rejestru, jeżeli nie potwierdzono występowania
historycznego zanieczyszczenia powierzchni ziemi (przykładowo – taka sytuacja
może mieć miejsce, gdy w drugim etapie badań – tzw. badań szczegółowych – na
terenie potencjalnego historycznego zanieczyszczenia powierzchni ziemi nie
potwierdzono obecności substancji powodujących ryzyko w ilości powyżej
dopuszczalnych zawartości w glebie i w ziemi lub gdy stwierdzone zanieczyszczenie
okazało się po badaniach szczegółowych lub analizie dokumentów –
zanieczyszczeniem spowodowanym po 30 kwietnia 2007 r., czyli szkodą
w środowisku w powierzchni ziemi).
W nowym art. 101c ust. 10 określono organy posiadające dostęp do rejestru.
Należy zwrócić uwagę, że o obowiązkach w zakresie ochrony powierzchni ziemi
decydować będą inne decyzje, a brak wpisu do rejestru nie wstrzymuje postępowań
w sprawie ich wydania (nowy art. 101c ust. 11):
− decyzja nakładająca obowiązek wykonania badań zanieczyszczenia gleby i ziemi
(nowy art. 101f ust. 1),
− decyzja nakładająca obowiązek zwrotu kosztów remediacji (nowy art. 101k ust. 2 lub
3),
− decyzja ustalająca plan remediacji (nowy art. 101l ust. 4),
− decyzja nakładająca obowiązek przeprowadzenia remediacji (nowy art. 101m ust. 1
pkt 2),
− decyzja określająca zakres udostępniania powierzchni ziemi przez władającego
powierzchnią ziemi, w przypadku gdy obowiązek przeprowadzenia remediacji
spoczywa na regionalnym dyrektorze ochrony środowiska, oraz ustalająca plan
remediacji (nowy art. 101o ust. 2).
W nowym art. 101c ust. 12 przewidziano upoważnienie dla ministra właściwego do
spraw środowiska do wydania rozporządzenia w sprawie szczegółowego zakresu
informacji, które powinny zostać zawarte w rejestrze. Należy przy tym zauważyć, że
zgodnie z ust. 5 tego artykułu rejestr będzie uzupełniany wszystkimi danymi, które
spływają do rdoś w trakcie prowadzonych postępowań, oraz danymi dostarczanymi do
rdoś przez starostę, a rozporządzenie obejmie szczegółowy zakres informacji, które
mają być w rejestrze zawarte. Należy zwrócić uwagę, że analogiczne rozwiązanie
zawarto w art. 28a ust. 3 ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony
Środowiska, na podstawie którego wydano rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia
29

26 lutego 2008 r. w sprawie rejestru bezpośrednich zagrożeń szkodą w środowisku
i szkód w środowisku.
Proponowany art. 101d określa zasady prowadzenia przez starostę identyfikacji
terenów, na których występuje historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi.
Określenie takich zasad wynika z potrzeby aktywnego poszukiwania terenów, na
których w przeszłości mogło wystąpić zanieczyszczenie. Zanieczyszczenie powierzchni
ziemi może pozostawać niewykryte przez wiele lat, zwłaszcza na tzw. terenach
„porzuconych”, gdzie nie jest obecnie prowadzona działalność i gdzie nie prowadzi się
badań środowiska. Zanieczyszczenie takich terenów nie pojawi się w zgłoszeniach
dokonywanych przez podmioty korzystające ze środowiska. Zanieczyszczenie
powierzchni ziemi, które pozostaje niezauważone, może powodować zagrożenie dla
zdrowia ludzi i stanu środowiska, a także rozprzestrzeniać się poprzez wody gruntowe
lub akumulować w łańcuchu pokarmowym. Jednak nie jest zasadne prowadzenie badań
zanieczyszczenia gleby i ziemi w sposób losowy. Takie rozwiązanie generuje zbyt
wysokie, nieuzasadnione koszty, jednocześnie nie doprowadzając do wykrycia
punktowych zanieczyszczeń. Sposób sformułowania ust. 1 w art. 101d ma służyć
ograniczeniu poszukiwań prowadzonych przez starostę do terenów, na których
prowadzona była działalność mogąca z dużym prawdopodobieństwem powodować
historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi. Rozwiązanie takie ma na celu
ujednolicenie metodyki identyfikacji historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi
oraz ograniczenie kosztów badań wykonywanych w terenie jedynie do miejsc
wytypowanych w drodze analizy dokumentów. W stosunku do obecnie obowiązujących
przepisów propozycja ogranicza zakres prowadzonych przez starostę badań do miejsc
związanych z prowadzeniem określonych działalności mogących z dużym
prawdopodobieństwem powodować historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi.
Nowy art. 101d ust. 1 pkt 4 wprowadza obowiązek, aby badania zanieczyszczenia
gleby i ziemi wykonywane były przez akredytowane laboratorium. Jest to rozwiązanie
konsekwentne i spójne z pozostałymi przepisami prawa ochrony środowiska. Zasada ta
została wprowadzona, aby uzyskane wyniki mogły być uznane za wiarygodne. Należy
przy tym zwrócić uwagę, że rozwiązanie takie wprowadzono konsekwentnie we
wszystkich projektowanych zmianach przepisów dotyczących prowadzenia badań
zanieczyszczenia gleby i ziemi, czy to przez organy administracji, czy też podmioty
korzystające ze środowiska.
30

Należy zwrócić uwagę, że wymóg taki zawarty jest w art. 147a Poś w odniesieniu
do pomiarów wielkości emisji lub innych warunków korzystania ze środowiska (przepis
jest stosowany np. do pomiarów emisji do powietrza, pomiarów jakości ścieków,
pomiarów hałasu). Ponadto podobny przepis obowiązuje dla szkód w środowisku
w powierzchni ziemi (art. 20 ustawy szkodowej). Nie byłoby zasadne wprowadzanie
odmiennych zasad badania zanieczyszczenia gleby i ziemi na terenach, na których
występuje historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi. Rozwiązanie takie mogłoby
skutkować nierównym traktowaniem podmiotów odpowiedzialnych za wykonanie
badań lub pomiarów. Istotne jest, że przed przeprowadzeniem szczegółowych badań
w niektórych przypadkach może istnieć wątpliwość, czy dane zanieczyszczenie jest
zanieczyszczeniem historycznym, czy też aktualnym, podlegającym rygorom ustawy
szkodowej. Zatem utrzymanie odmiennych przepisów w tym zakresie mogłoby
powodować poważne problemy z ich stosowaniem.
Nowy art. 101d ust. 2 ogranicza obszar identyfikacji potencjalnych historycznych
zanieczyszczeń powierzchni ziemi, tak aby zapewnić ochronę przed koniecznością
wpuszczenia osób postronnych (np. w celu wykonania badań lub przeprowadzenia
remediacji) na tereny, na których jest prowadzona działalność, której głównym celem
jest obronność i bezpieczeństwo państwa lub bezpieczeństwo międzynarodowe.
Nowe przepisy art. 101d ust. 3 i 4 zostają wprowadzone w celu wyeliminowania
działań ograniczających bądź uniemożliwiających wykonanie badań związanych
z oceną zanieczyszczenia gleby i ziemi przez starostę lub upoważnioną przez niego
osobę (np. pracownika laboratorium) na terenie władającego powierzchnią ziemi, na
którym występuje zanieczyszczenie gleby lub ziemi. Stąd też zobowiązuje się
władającego powierzchnią ziemi do umożliwienia przeprowadzenia badań na terenie
będącym w jego władaniu.
Nowy art. 101d ust. 5 ma umożliwić skorzystanie z dostępnych informacji na temat
potencjalnie występujących historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi, które
znajdują się w posiadaniu władającego powierzchnią ziemi. Rozwiązanie takie przyjęto
z uwagi na niezasadność prowadzenia nowych badań, w przypadku gdy są dostępne
dane na temat zanieczyszczenia.
Nowy art. 101d ust. 6 obliguje starostę do sporządzenia wykazu potencjalnych
historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi. Zobligowanie starosty do
wykonywania tego zadania wynika z faktu, iż to starosta ma informacje na temat
31