Rządowy projekt ustawy o Służbie Więziennej

W konsekwencji uznano więc, że należy określić odrębny katalog spraw wynikających
z podległości służbowej, które zgodnie z doktryną i orzecznictwem sądów administracyjnych – nie
podlegają kognicji tych sądów. Dlatego też dokonano enumeratywnego wyliczenia tych spraw, tj.:
– powołania albo mianowania na stanowiska,
– odwoływania albo zwalniania ze stanowisk i przenoszenia do dyspozycji,
– nadawania stopni,
– delegowania do czasowego pełnienia służby w innej jednostce organizacyjnej,
– delegowania do wykonywania zadań służbowych poza Służbą Więzienną w kraju lub za
granicą,
– powierzenia obowiązków służbowych na innym stanowisku służbowym.
W celu odróżnienia wyżej wymienionych spraw od spraw administracyjnych, wskazano, że
rozstrzyga się je w formie rozkazu personalnego, od którego nie będzie przysługiwało odwołanie.
Nie oznacza to oczywiście, że niezadowolony z rozstrzygnięcia funkcjonariusz będzie pozbawiony
pewnej ochrony. Jak wskazuje orzecznictwo, w takich przypadkach funkcjonariuszowi przysługuje
złożenie skargi do przełożonego lub wyższego przełożonego, w wyniku której rozkaz personalny
może zostać uchylony, a przypadku braku podstaw do jego uchylenia – na przełożonym spoczywać
będzie obowiązek udzielenia pisemnej informacji o przyczynach negatywnego rozstrzygnięcia
sprawy.
Wskazano także, że wszystkie inne, wynikające ze stosunku służbowego, sprawy osobowe
załatwiane będą w formie pisemnej, jednoinstancyjnej, a spory wynikające z takich rozstrzygnięć
rozpatrywać będą sądy właściwe w sprawach z zakresu prawa pracy. Podać trzeba, że będą to
przede wszystkim sprawy związane z wypłatą przysługujących funkcjonariuszowi świadczeń
i należności. Przyjęte rozwiązanie pozwoli na szybsze merytoryczne rozstrzyganie sporów
w przedmiotowym zakresie. Pozostawienie tych spraw we właściwości sądów administracyjnych
wiązałoby się natomiast z przewlekłością dochodzenia przez funkcjonariuszy przysługujących im
uprawnień. Ponadto dotychczasowa praktyka wykazała brak uzasadnienia do prowadzenia
postępowań administracyjnych w takich sprawach, w sytuacji gdy sądy administracyjne i tak
rozstrzygają tylko i wyłącznie o zgodności z prawem wydanych decyzji administracyjnych, nie
wchodząc w merytoryczną słuszność przyjętych rozwiązań. Ze względu na nowatorski charakter
proponowanych rozwiązań, omawiane przepisy będą ocenione przez Krajową Radę Sądownictwa.
Wprowadzono nową instytucję, polegającą na „ponownym nawiązaniu stosunku
24
służbowego” z funkcjonariuszem, wobec którego uchylono podstawy uprzedniego ustania stosunku
służbowego. Proponuje się, aby w takim przypadku ze zwolnionym funkcjonariuszem nawiązywać
nowy stosunek służbowy, co będzie oznaczać konieczność spełnienia przez niego wszystkich
przesłanek niezbędnych do nawiązania pierwotnego stosunku służbowego. W razie niespełnienia
przez zainteresowanego funkcjonariusza jakiejkolwiek z nich, nawiązanie nowego stosunku
służbowego nie następowałoby, a obowiązkiem organu prowadzącego postępowanie zmierzające do
przyjęcia do służby byłoby umorzenie tego postępowania i wypłata odszkodowania za niezgodne
z prawem uprzednie zwolnienie ze służby. Co oczywiste, odszkodowanie powyższe byłoby
wypłacane również funkcjonariuszowi, z którym nawiązano ponownie stosunek służbowy.
W następstwie wydanego aktu mianowania powstawałby obowiązek wydania rozkazu
personalnego wskazującego stanowisko równorzędne do poprzednio zajmowanego, wraz
z określeniem uposażenia. Uposażenie to powinno odpowiadać co najmniej wysokości uposażenia
„przypisanego” do ostatnio zajmowanego przez tego funkcjonariusza stanowiska służbowego.
W przypadku braku możliwości mianowania na stanowisko co najmniej równorzędne,
funkcjonariusza takiego mianowałoby się, za jego zgodą, na stanowisko odpowiednio niższe,
z zachowaniem poprzednio otrzymywanego uposażenia. Brak zgody na takie rozwiązanie będzie
powodować rozwiązanie z takim funkcjonariuszem stosunku służbowego, bez jakiejkolwiek
dodatkowej rekompensaty.
Niezależnie od powyższego określono, że uchylenie lub stwierdzenie nieważności decyzji
o
zwolnieniu ze służby jedynie z przyczyn formalnych nie powoduje po stronie takiego
funkcjonariusza roszczenia o ponowne nawiązanie stosunku służbowego, a jego uprawnienia
ograniczono jedynie do wypłaty (na jego wniosek) stosownego odszkodowania.
Zaproponowane rozwiązania pozwolą na wyeliminowanie niedoskonałości obecnie
obowiązujących przepisów w przedmiotowym zakresie. Wielokrotnie bowiem zdarzało się, że
w wyniku uchylenia decyzji o zwolnieniu funkcjonariusza ze służby, był on przywracany do służby,
mimo że w międzyczasie nastąpiły zdarzenia, które pozbawiały go przymiotu funkcjonariusza – dla
przykładu: całkowita niezdolność do służby, czy też skazanie prawomocnym wyrokiem sądu.
Skutkowało to oczywiście dodatkowymi kosztami dla budżetu w postaci wypłacania uposażenia
i innych świadczeń i rodziło ponowne koszty, związane z kolejnym, w pełni uzasadnionym,
zwolnieniem ze służby. Nie wspominając już o konieczności prowadzenia skomplikowanej
procedury administracyjnej, zmierzającej do zwolnienia takiego funkcjonariusza ze służby.
Z kwestią roszczeń funkcjonariusza ze stosunku służbowego nierozerwalnie jest związana
25
problematyka:
–
wypłaty odsetek za zwłokę w wypłacie tego uposażenia,

– dokonywania potrąceń z uposażenia.
Kwestie
powyższe dotychczas nie były unormowane w ustawie pragmatycznej. Odnośnie do
wypłaty odsetek zauważyć trzeba dodatkowo, że podobne do proponowanych przepisów, normy
prawne znajdują się w Kodeksie pracy, który znajduje zastosowanie do pracowników cywilnych
więziennictwa. Podobnie rzecz się ma w przypadku ustawowych zasad dokonywania potrąceń
z uposażenia funkcjonariusza (właściwe przepisy znajdują się jedynie w Kodeksie pracy, który nie
ma w tym zakresie zastosowania do funkcjonariuszy Służby Więziennej).

Ad 21) Szerokim zmianom poddane zostały przepisy określające odpowiedzialność
dyscyplinarną funkcjonariuszy. Nie wchodząc w analizę rozwiązań szczegółowych, które nota bene
przyjęte zostały w oparciu o regulacje obowiązujące już i sprawdzone w innych służbach
mundurowych, zauważyć trzeba, że redakcja przepisów tzw. dyscyplinarnych miała na celu:
– likwidację sądów dyscyplinarnych, ich funkcjonowanie nie sprawdziło się bowiem
w praktyce; orzeczenia zapadłe przed tymi sądami były częstokroć kwestionowane przez sądy
administracyjne, zaś w skład sądów dyscyplinarnych wchodziły niejednokrotnie osoby
nieposiadające jakiejkolwiek wiedzy prawniczej;
– przyjęcie zasady ponoszenia odpowiedzialności dyscyplinarnej wyłącznie przed
przełożonym, z zachowaniem prawa funkcjonariusza do odwołania się od decyzji dyscyplinarnej
do wyższego przełożonego i następnie – w braku pozytywnego dla niego rozstrzygnięcia – do
właściwego sądu pracy, jako podmiotu „fachowego” i niezależnego;
– wprowadzenie instytucji rzecznika dyscyplinarnego jako podmiotu samoistnego
i niezależnego, prowadzącego postępowanie dyscyplinarne, który – będąc do tego odpowiednio
przygotowanym – gwarantować będzie praworządność i sprawność przebiegu postępowania
dyscyplinarnego;
– wprowadzenie uproszczonego postępowania dyscyplinarnego wraz z
możliwością
dobrowolnego poddania się karze.

Przepisy przejściowe projektu w art. 268 i 271 zawierają normy, zgodnie z którymi do spraw
26
ze stosunku służbowego, spraw mieszkaniowych oraz dyscyplinarnych wszczętych
i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy, będzie stosować się przepisy nowej
ustawy. Zmiana zasad dotyczących rozpatrywania tych spraw nie spowoduje pogorszenia sytuacji
prawnej funkcjonariuszy zainteresowanych rozstrzygnięciami w tych sprawach.

Projekt nie zawiera przepisów technicznych w rozumieniu przepisów rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji
norm i aktów prawnych (Dz. U. Nr 239, poz. 2039, z późn. zm.) i w związku z tym nie podlega
procedurze notyfikacji.

Projekt ustawy został zamieszczony w Biuletynie Informacji Publicznej – stosowanie do
postanowień art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o dzielności lobbingowej w procesie stanowienia
prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414 oraz z 2009 r. Nr 42, poz. 337). aden podmiot nie zgłosił
zainteresowania, w trybie i na zasadach ustawy, pracami nad projektem ustawy.

27
OCENA SKUTKÓW REGULACJI


1. Podmioty, na które będzie oddziaływała regulacja
Ustawa będzie miała wpływ na funkcjonariuszy i pracowników Służby Więziennej.

2. Wyniki przeprowadzonych konsultacji społecznych
Projekt ustawy, ze względu na specyficzny rodzaj i charakter rozwiązań w niej zawartych
(uchwalenie ustawy ma wpływ wyłącznie na funkcjonariuszy i pracowników Służby Więziennej),
został poddany konsultacjom z Forum Związków Zawodowych, Ogólnopolskim Porozumieniem
Związków Zawodowych oraz z NSZZ „Solidarność”. Uwagi do projektu zgłosiło jedynie Forum
Związków Zawodowych w piśmie z dnia 12 sierpnia 2008 r. (l. dz. FZZ-IV/561/12/08), dlatego też
projekt należy uznać za uzgodniony w ramach konsultacji społecznych z OPZZ i NSZZ
„Solidarność”. Poniżej przedstawiono sposób uwzględnienia uwag Forum Związków Zawodowych
w pracach nad projektem ustawy.

1. Kwestia uwzględnienia w projekcie ustawy spraw dotyczących odpowiedzialności
przełożonych za organizację i realizację zadań służby medycyny pracy w Służbie Więziennej
– uwaga uwzględniona przez przeredagowanie art. 111.

2. Uwaga dotycząca ustanowienia dnia 8 lutego więtem Służby Więziennej – uwaga
uwzględniona.

3. Nie została uwzględniona uwaga dotycząca wprowadzenia kadencyjności na
stanowiskach kierowniczych w Służbie Więziennej.
Wprowadzenie kadencyjności na stanowiskach kierowniczych może wpłynąć na
dezorganizację służby, obniżenie poziomu wykonywanych obowiązków służbowych, ciągłą
wymianę kadry (nowy przełożony ma prawo wymienić także kierowników działów w podległej mu
jednostce), która musi zdobyć odpowiednie doświadczenie wynikające ze złożoności nowych zadań
na stanowiskach kierowniczych. Aktualnie od kilku lat następuje szybka wymiana kadry
kierowniczej w wyniku naturalnego ruchu kadrowego oraz odmłodzenie całego stanu osobowego
funkcjonariuszy, ponieważ blisko 40 % kadry ma staż w służbie poniżej 5 lat, a powyżej 15 lat jest
już tylko ¼ załogi.
Mając także na uwadze, że wyżsi przełożeni mogą w każdym czasie odwołać kierownika
jednostki, bądź wszcząć czynności służbowe i dyscyplinarne w przypadku powzięcia informacji, iż
28