Rządowy projekt ustawy o Służbie Więziennej

określenia, w drodze rozporządzenia, uzbrojenia Służby Więziennej.
Ad 3) W rozdziale 3 określono zakres uprawnień Służby Więziennej. Art. 17 ust. 1 szczegółowo
wymienia uprawnienia funkcjonariuszy Służby Więziennej przysługujące im w trakcie
wykonywania czynności służbowych, określając jednocześnie w pozostałych ustępach odstępstwa
i modyfikacje przyjętego trybu działania, a także zawiera upoważnienie dla Rady Ministrów do
określenia, w drodze rozporządzenia, szczegółowego trybu realizacji przez funkcjonariuszy Służby
Więziennej działań, o których mowa w tym artykule.
W art. 18 projektu ustawy określony został katalog środków przymusu bezpośredniego, które mogą
zostać użyte zarówno w stosunku do osób pozbawionych wolności, jak i osób „odwiedzających”,
które poważnie zakłócą porządek w jednostce penitencjarnej. Jednocześnie, w artykule tym
w ust. 6, wprowadzono możliwość użycia przez funkcjonariuwszy SW środków prewencyjnych.
Chodzi tu zwłaszcza o blokadę stawu kolanowego. Urządzenie to ma na celu zapobieżenie ew.
ucieczce osoby konwojowanej. Zastosowanie tego urządzenia znacznie poprawi komfort pracy
funkcjonariuszy Służby Więziennej i umożliwi w pełni dyskretne i profesjonalne możliwości
konwojowania osoby, ktora np. uzyskała zezwolenie na wzięcie udziału w uroczystościach
rodzinnych (np. pogrzeb) pod konwojem funkcjonariuszy SW.
W art. 19 projektu ustawy zostały umieszczone normy regulujące prawo użycia broni przez
funkcjonariuszy Służby Więziennej. Przepis ten szczegółowo wymienia 8 sytuacji, w których
funkcjonariusz Służby Więziennej ma prawo do użycia broni palnej (lub odpowiednio
przeszkolonego psa służbowego, którego użycie jest równoznaczne z użyciem broni). Przepis ten
został jedynie nieznacznie zmodyfikowany pod względem redakcyjnym w stosunku do jego
odpowiednika znajdującego się w obecnie obowiązującej ustawie o Służbie Więziennej
(rozszerzono prawo użycia broni przez funkcjonariuszy Służby Więziennej do wszystkich sytuacji
związanych z udaremnieniem ucieczki osoby pozbawionej wolności w czasie jej konwojowania).
W art. 20 znalazła się ogólna norma określająca „standardy” użycia środków przymusu
bezpośredniego, broni palnej lub psa służbowego przez funkcjonariuszy Służby Więziennej. Należy
wskazać, że w projekcie ograniczono katalog środków przymusu bezpośredniego możliwych do
zastosowania w stosunku do osób niebędących pozbawionymi wolności, a które przebywają na
terenie jednostki penitencjarnej do: siły fizycznej, kajdanek lub prowadnic, siatki obezwładniającej,
chemicznych środków obezwładniających lub innych środków o podobnym działaniu, urządzeń
olśniewających, środków do obezwładniania przy pomocy ładunku elektrycznego, pałek
służbowych, pocisków niepenetracyjnych, miotanych z broni palnej lub innych urządzeń.
W katalogu tym znalazł się jeden nowy środek przymusu bezpośredniego, a mianowicie urządzenie
9
służące do obezwładniania przy pomocy ładunku elektrycznego. Wprowadzenie tego urządzenia
wiąże się z wprowadzeniem go w ogóle do katalogu środków przymusu bezpośredniego będących
na wyposażeniu Służby Więziennej. rodki te są bardzo skuteczne i wszechstronnie stosowane
przez różne rodzaje służb. Powodują skuteczne i natychmiastowe obezwładnienie osoby
agresywnej, którą (jeżeli będzie znała sztuki walki wręcz) nawet kilku funkcjonariuszy może mieć
problem obezwładnić. W przypadkach związanych z użyciem środków przymusu bezpośredniego
w stosunku do osób niebędących pozbawionymi wolności, chodzi o wymuszenie na takiej osobie
do poddania się np. czynnościom zatrzymania, kontroli czy sprawdzenia tożsamości. Niewykonalne
jest zatrzymanie osoby w celu przekazania Policji bez zastosowania choćby siły fizycznej.
Podobnie jest w przypadku konieczności usunięcia takiej osoby z terenu jednostki organizacyjnej.
W niektórych przypadkach, w szczególności niepoddania się dobrowolnemu wymienionym
czynnościom, użycie środków przymusu bezpośredniego jest niezbędne i konieczne przy
zachowaniu oczywiście procedury związanej z możliwością ich zastosowania, tj. wezwania do
odpowiedniego zachowania się i
ostrzeżenia o możliwości użycia środka w razie
niepodporządkowania się tym czynnościom.
Art. 21 zawiera upoważnienie ustawowe do określenia przez Radę Ministrów, w drodze
rozporządzenia, szczegółowych warunków stosowania środków przymusu bezpośredniego, użycia
broni palnej lub psa służbowego. Z kolei w końcowym artykule tego rozdziału (art. 22) znalazła się
ogólna norma dotycząca zasad współdziałania Służby Więziennej z Policją, zawierająca w ust. 2
art. 22 upoważnienie dla Ministra Sprawiedliwości do określenia trybu współdziałania Służby
Więziennej z Policją.


Ad 4) W rozdziale 4 projektu ustawy umieszczone zostały przepisy odnoszące się do
przetwarzania informacji niezbędnych do wykonywania zadań przez Służbę Więzienną.
Proponowane przepisy art. 23 i 24 wypełniają lukę prawną dotyczącą zakresu gromadzenia,
przetwarzania informacji i danych osobowych oraz zasad i trybu udzielania przez Służbę Więzienną
informacji niezbędnych do realizacji zadań, o których mowa w art. 1 ust. 3 obecnie obowiązującej
ustawy z dnia 26 kwietnia 1996 r. o Służbie Więziennej, w tym zwłaszcza o osobach obecnie lub
w przeszłości pozbawionych wolności, a także o osobach, które w przyszłości będą odbywać karę
pozbawienia wolności („orzeczenia oczekujące na wykonanie”). Regulacja przyjęta w art. 23
określa zakres merytoryczny projektowanej nowelizacji. Ponadto w ust. 4 art. 23 znalazło się
upoważnienie ustawowe dla Ministra Sprawiedliwości, zgodnie z którym zostanie określony tryb
składania oraz wzór wniosku o udzielenie informacji o osobie pozbawionej wolności. Na podstawie
10
art. 24 Dyrektor Generalny Służby Więziennej udostępnia informacje o osobach pozbawionych
wolności Krajowemu Rejestrowi Karnemu w zakresie określonym ustawą o KRK.
Ad 5) W rozdziale 5 projektu „Funkcjonariusze i pracownicy” znalazły się przepisy
regulujące podstawowe kwestie związane z personelem Służby Więziennej. Art. 25 określa, kto
może być zatrudniony w jednostkach organizacyjnych Służby Więziennej.
Szczegółowo został określony status pracowników cywilnych Służby Więziennej. Jednym
z warunków, które powinna spełnić osoba ubiegająca się o zatrudnienie w charakterze pracownika
jest dawanie przez nią rękojmi zachowania tajemnicy stosownie do wymogów określonych
w
przepisach o ochronie informacji niejawnych. Oznacza to przeprowadzenie wobec niej
postępowania sprawdzającego zgodnie z wymogami określonymi w przepisach o ochronie
informacji niejawnych. Projektodawcy zdecydowali, że pracownikowi wykonującemu zadania
służbowe w stałym i bezpośrednim kontakcie z osobami pozbawionymi wolności przysługują
wyjątkowe przywileje. Zaliczyć do nich trzeba dodatek do wynagrodzenia, który będzie wynosił do
50 % wynagrodzenia zasadniczego pracownika oraz ochronę przewidzianą dla funkcjonariuszy
publicznych, zgodnie z przepisami Kodeksu karnego.
Art. 28 projektu ustawy określa ograniczenia dla funkcjonariuszy i pracowników, odnoszące się do
podejmowania przez nich działań mogących podważyć ich autorytet urzędowy lub działalności,
w której wykorzystuje się informacje o charakterze służbowym do celów pozasłużbowych.
W przepisie tym jednocześnie znalazła się norma odnosząca się do zakazu utrzymywania przez
funkcjonariuszy i pracowników Służby Więziennej jakichkolwiek pozasłużbowych kontaktów
z osobami pozbawionymi wolności, a także zobowiązująca ich do utrzymania w tajemnicy
informacji o osobach pozbawionych wolności.
Ponadto w ust. 3 art. 29 projektu zawarto przepis, zgodnie z którym pracownikowi będzie
przysługiwał zwrot kosztów poniesionych na ochronę prawną, w sytuacji jeżeli postępowanie
karne, wszczęte przeciwko niemu w związku z wykonywaniem obowiązków służbowych zostanie
prawomocnie umorzone.
Art. 30 projektu ustawy zawiera upoważnienia ustawowe dla Ministra Sprawiedliwości
(w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw pracy), zgodnie z którymi zostaną określone
rodzaje i wykaz stanowisk na których pracownicy wykonują obowiązki w stałym i bezpośrednim
kontakcie z osobami pozbawionymi wolności, tryb przyznawania dodatków za pracę w stałym
i bezpośrednim kontakcie z osobami pozbawionymi wolności, a także upoważnienie fakultatywne
do określenia rodzajów i wykazu stanowisk, na których pracownicy są zatrudniani na zasadach
11
określonych wg przepisów o pracownikach urzędów państwowych.
W art. 31 projektu ustawy określono przełożonych funkcjonariuszy i pracowników Służby
Więziennej.
Art. 32 odnosi się do zasad etyki zawodowej funkcjonariuszy oraz zasad postępowania
i zachowania funkcjonariuszy. W przepisie tym jednocześnie zostało zawarte upoważnienie dla
Dyrektora Generalnego do określenia regulaminów pełnienia służby, postępowania i zachowania
się funkcjonariuszy SW oraz zasad etyki zawodowej.
W art. 33 projektu ustawy znalazł się przepis, na mocy którego funkcjonariusze mogą się zrzeszać
w organizacji związkowej.
W art. 34 projektu sformułowano normy odnoszące się do statusu funkcjonariuszy pełniących
służbę w Służbie Więziennej w chwili ogłoszenia mobilizacji lub wybuchu wojny, a także
odnoszące się do uprawnień funkcjonariuszy Służby Więziennej, przyznanych osobom, które na
podstawie przydziałów organizacyjno-mobilizacyjnych odbywają ćwiczenia w jednostkach
organizacyjnych Służby Więziennej.
Art. 35 projektu ustawy określa przepisy odnoszące się do odznaki „Za zasługi w pracy
penitencjarnej”.
W art. 36 projektu ustawy określa dokumenty potwierdzające tożsamość funkcjonariusza.


Ad 6) W rozdziale 6 projektu ustawy wyczerpująco określono wymogi stawiane
kandydatom do służby w Służbie Więziennej oraz unormowano etapy postępowania
kwalifikacyjnego, zmierzającego do nawiązania stosunku służbowego. W ten sposób obowiązki
nakładane na kandydata do pełnienia służby w Służbie Więziennej zyskały rangę ustawową.
Dodatkowo wyraźnie zapisano, że kandydat ten musi poddać się między innymi procedurze
sprawdzającej (przesłanka dawania rękojmi zachowania tajemnicy), określonej w przepisach
o ochronie informacji niejawnych (procedura mająca na celu wydanie tzw. „poświadczenia
bezpieczeństwa”), a także – jak się wydaje – niezbędnym rozmowom kwalifikacyjnym.
Wprowadzono
również zasadę, zgodnie z którą odmowa złożenia ślubowania powoduje
nieważność aktu mianowania. Pozwoli to na pisemne stwierdzenie nienawiązania stosunku
służbowego, które zastąpi dotychczas prowadzone postępowanie administracyjne, zmierzające do
zwolnienia takiego funkcjonariusza ze służby. W proponowanym rozwiązaniu Służba Więzienna
uniknie konieczności wypłaty uposażenia, czy też jakichkolwiek świadczeń pieniężnych, osobie,
12
która formalnie została przyjęta do służby (otrzymała akt mianowania), a jednocześnie z powodu
odmowy złożenia ślubowania nie podjęła jej faktycznie. Wydaje się więc, że w takim przypadku
stosunek służbowy nie został nawiązany, a więc wystarczające jest jedynie pisemne stwierdzenie
tego faktu.


Ad 7) W rozdziale 7 projektu ustawy zostały uregulowane typowe sytuacje zmiany stosunku
służbowego, związane z mianowaniem funkcjonariuszy na określone stanowiska służbowe, a także
z nadawaniem im stopni Służby Więziennej oraz – w konsekwencji – przysługujące im uposażenie
zasadnicze i dodatki do tego uposażenia. Określono zatem wymagania zarówno w zakresie
wykształcenia ogólnego jak i kwalifikacji zawodowych uprawniających do zajmowania
poszczególnych stanowisk służbowych. Wskazano rodzaje szkolenia, jakie obowiązany jest
ukończyć funkcjonariusz, by zostać mianowanym na wyższe stanowisko służbowe.
Dokonano podziału stanowisk na poszczególne korpusy, przypisując im konieczność
spełnienia określonych przesłanek. W zakresie nadawania stopni Służby Więziennej pozostawiono
dotychczasowe rozwiązania, uznając że sprawdziły się one w praktyce.
Podobnie uczyniono z rozwiązaniami dotyczącymi uposażenia zasadniczego
funkcjonariuszy oraz katalogu i zasad przyznawania dodatków do uposażenia. Uporządkowano
natomiast kwestie związane z wypłatą funkcjonariuszom tego uposażenia. Dotychczasowy brak
unormowania sytuacji, w której pierwszy dzień miesiąca jest dniem wolnym od pracy i – związana
z tym – praktyka wypłacania uposażenia w dniu poprzedzającym dzień wolny, sprawiała, że
z punktu widzenia przepisów podatkowych funkcjonariusz uzyskiwał dwa uposażenia w jednym
miesiącu. To z kolei powodowało nieprawidłowości w naliczaniu kosztów uzyskania przychodu.
Zgodnie bowiem z art. 22 ust. 2 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób
fizycznych, koszt uzyskania przychodu z tytułu stosunku służbowego jest limitowany miesięcznie.
Przepis ten w praktyce uniemożliwia zastosowanie kosztu uzyskania przychodu przy naliczaniu
uposażenia wypłacanego w dniu poprzedzającym pierwszy dzień miesiąca wolny od pracy, gdyż
koszt ten został już uwzględniony w uposażeniu wypłaconym pierwszego dnia danego miesiąca.
Sytuacja taka była w sposób oczywisty niekorzystna dla funkcjonariusza, gdyż „sztucznie”
zwiększała podstawę opodatkowania, co wpływało na zmniejszenie wysokości uposażenia netto.
Dodatkowo wyeliminowano dotychczasową lukę prawną, wprowadzając regulację odnoszącą się do
wypłaty uposażenia w formie tzw.
bezgotówkowej (przelew na rachunek bankowy
funkcjonariusza).
13