Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzonej w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r.

Osoby z niepełnosprawnością ruchową mogą wystąpić do przewodniczącego
wydziału sądu z wnioskiem o wydanie zarządzenia o przesłaniu akt do sądu
rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania osoby niepełnosprawnej
w celu ułatwienia przejrzenia akt i sporządzenia odpisów.
Kodeks postępowania administracyjnego zawiera następujące rozwiązania:
– podania (żądania, wyjaśnienia, odwołania, zażalenia) mogą być wnoszone
pisemnie, telegraficznie, za pomocą telefaksu lub ustnie do protokołu,
a także za pomocą innych środków komunikacji elektronicznej przez
elektroniczną skrzynkę podawczą organu administracji publicznej,
– podanie wniesione pisemnie albo ustnie do protokołu powinno być
podpisane przez wnoszącego; gdy podanie wnosi osoba, która nie może lub
nie umie złożyć podpisu, podanie lub protokół podpisuje za nią inna osoba
przez nią upoważniona, czyniąc o tym wzmiankę obok podpisu,
– protokół z każdej czynności mającej istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia
sprawy odczytuje się wszystkim osobom obecnym, biorącym udział
w czynności urzędowej; powinny one protokół podpisać, brak podpisu
którejkolwiek osoby należy omówić w protokole.
Ustawa – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi przewiduje,
że posiedzenia sądowe odbywają się w budynku sądu, a poza tym budynkiem,
gdy między innymi odbycie posiedzenia poza budynkiem sądowym ułatwia
przeprowadzenie sprawy lub przyczynia się znacznie do zaoszczędzenia
kosztów.
Ustawa – Prawo o notariacie przewiduje, że jeżeli osoba biorąca udział
w czynnościach:
– jest głucha lub głuchoniema, notariusz jest obowiązany przekonać się, że
treść czynności jest jej dokładnie znana i zrozumiała; notariusz może
przywołać do czynności biegłego,
– jest niewidoma, głucha, niema lub głuchoniema, notariusz na życzenie takiej
osoby powinien przywołać do czynności wskazaną przez nią zaufaną osobę;
notariusz powinien uprzedzić o tym osoby zainteresowane,

34
– nie umie lub nie może pisać, powinna na dokumencie złożyć tuszowy odcisk
palca, obok tego odcisku zaś inna osoba wpisze imię i nazwisko osoby
nieumiejącej lub niemogącej pisać, umieszczając swój podpis.
Jeżeli w akcie bierze udział osoba, która nie umie lub nie może pisać, notariusz
stwierdza, że osoba ta aktu nie podpisała, i podaje, z jakich powodów.
Ustawa – Ordynacja podatkowa przewiduje, że organ podatkowy może wezwać
stronę lub inne osoby do złożenia wyjaśnień, zeznań lub dokonania określonej
czynności, osobiście, przez pełnomocnika lub na piśmie. Jeżeli osoba wezwana
nie może stawić się z powodu choroby, niepełnosprawności lub innej ważnej
przyczyny, organ podatkowy może przyjąć wyjaśnienie, zeznanie lub dokonać
czynności w miejscu pobytu tej osoby. Podanie wnoszone ustnie do protokołu
powinno być podpisane przez wnoszącego, a jeżeli osoba nie może lub nie umie
złożyć podpisu, za wnoszącego podanie podpis składa osoba przez nią
upoważniona, czyniąc o tym wzmiankę obok podpisu.
10.
Wolność i bezpieczeństwo osobiste (art. 14)
Gwarancje podstawowe
Przepisy gwarantujące wolność i bezpieczeństwo osobiste stosują się
powszechnie i nie wprowadzają jakiegokolwiek rozróżnienia ze względu na
niepełnosprawność. Konstytucja RP zawiera następujące gwarancje:
– wolność człowieka podlega ochronie prawnej, każdy jest obowiązany
szanować wolności i prawa innych, nikogo nie wolno zmuszać do czynienia
tego, czego prawo mu nie nakazuje,
– każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą,
pozbawienie lub ograniczenie wolności może nastąpić tylko na zasadach
i w trybie określonych w ustawie.
– każdy pozbawiony wolności nie na podstawie wyroku sądowego ma prawo
odwołania się do sądu w celu niezwłocznego ustalenia legalności tego
pozbawienia, o pozbawieniu wolności powiadamia się niezwłocznie rodzinę
lub osobę wskazaną przez pozbawionego wolności,
– każdy pozbawiony wolności powinien być traktowany w sposób
humanitarny,
– każdy bezprawnie pozbawiony wolności ma prawo do odszkodowania.

35
Kodeks karny penalizuje bezprawne pozbawienie wolności.
Kodeks postępowania karnego zawiera przepisy dotyczące uprawnienia Policji
do zatrzymania osoby podejrzanej oraz praw przysługujących osobom
zatrzymanym. Ustawa o Policji określa warunki zatrzymywania osób,
przeszukania, kontroli osobistej, praw osób zatrzymanych. Przepisy te mają
powszechny zakres stosowania.
Warunki umieszczenia w domu pomocy społecznej bez zgody osoby
zainteresowanej
Prawo polskie, w wyjątkowych sytuacjach, umożliwia umieszczenie osoby
niepełnosprawnej w domu pomocy społecznej bez jej zgody. Sytuacje,
w których jest to możliwe, wraz z rozwiązaniami gwarantującymi ochronę praw
(procedura przyjmowania i zwalniania, kontrola zakładów) zostały szczegółowo
uregulowane w przepisach.
Osobie wymagającej całodobowej opieki z powodu niepełnosprawności, która
nie może samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu i której nie można
zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych, przysługuje prawo
do umieszczenia w domu pomocy społecznej. Następuje to za jej zgodą lub,
jeżeli osoba taka nie może decydować o sobie samodzielnie, za zgodą jej
przedstawiciela ustawowego i zgodą sądu opiekuńczego.
W razie gdy osoba niepełnosprawna, która bezwzględnie wymaga pomocy lub
jej przedstawiciel ustawowy nie wyrażają zgody na umieszczenie w takim
zakładzie, ośrodek pomocy społecznej lub dom pomocy społecznej są
zobowiązane zawiadomić sąd opiekuńczy lub prokuratora (jeżeli osoba taka nie
ma przedstawiciela ustawowego lub opiekuna). Sąd lub prokurator bada sytuację
i podejmuje decyzję co do dalszego postępowania. Umieszczenie w domu
pomocy społecznej jest ostatecznością i może nastąpić tylko wtedy, gdy
niemożliwe jest zapewnienie danej osobie, w jej środowisku, warunków życia
odpowiadających godności człowieka – gdy oprócz wcześniej wymienionych
przesłanek (niezdolność do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych,
konieczność stałej opieki i pielęgnacji, brak możliwości korzystania z opieki
innych osób, nie jest możliwe zapewnienie niezbędnej pomocy w formie usług
opiekuńczych), nie zachodzi potrzeba leczenia szpitalnego, a brak opieki
zagraża życiu. Obowiązek zawiadomienia sądu wynika stąd, że do podjęcia

36
decyzji o umieszczeniu w domu pomocy społecznej uprawniony jest wyłącznie
sąd opiekuńczy.
Zgodnie z ustawą o ochronie zdrowia psychicznego, jeżeli osoba, która wskutek
choroby psychicznej lub upośledzenia umysłowego nie jest zdolna do
zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych i nie ma możliwości
korzystania z opieki innych osób oraz potrzebuje stałej opieki i pielęgnacji, lecz
nie wymaga leczenia szpitalnego, może być przyjęta do domu pomocy
społecznej również w razie braku zgody, ale tylko gdy brak opieki zagraża życiu
tej osoby. Organ do spraw pomocy społecznej lub kierownik szpitala
psychiatrycznego występuje do sądu opiekuńczego z wnioskiem o przyjęcie do
domu pomocy społecznej bez zgody osoby zainteresowanej.
Osoba skierowana do domu pomocy społecznej przez sąd opiekuńczy, jej
przedstawiciel ustawowy, małżonek, krewni w linii prostej, rodzeństwo oraz
osoba sprawująca faktyczną opiekę nad tą osobą mogą wystąpić o zmianę
orzeczenia o przyjęciu do domu pomocy społecznej.
Wykonywanie kary pozbawienia wolności
W celu stworzenia warunków sprzyjających indywidualnemu postępowaniu ze
skazanymi oraz zapewnienia skazanym bezpieczeństwa osobistego, wyboru
właściwego systemu wykonywania kary, rodzaju i typu zakładu karnego
dokonuje się ich klasyfikacji, mając na względzie stan zdrowia fizycznego
i psychicznego. Ustala się go na podstawie dokumentacji medycznej.
Skazani z niepsychotycznymi zaburzeniami psychicznymi, upośledzeni
umysłowo oraz skazani niepełnosprawni fizycznie, wymagający oddziaływania
specjalistycznego, zwłaszcza opieki psychologicznej, lekarskiej lub
rehabilitacyjnej, odbywają karę w systemie terapeutycznym.
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie sposobów prowadzenia
oddziaływań penitencjarnych w zakładach karnych i aresztach śledczych
wskazuje, że skazanego zakwalifikowanego do odbywania kary w systemie
terapeutycznym umieszcza się w oddziałach wyspecjalizowanych (na przykład
dla skazanych z zaburzeniami psychicznymi, upośledzonych umysłowo,
niepełnosprawnych fizycznie). Sposób wykonywania kary w systemie
terapeutycznym dostosowuje się do potrzeb leczenia, zatrudnienia, nauczania

37
i wymagań higieniczno-sanitarnych. Jeżeli względy zdrowotne tego wymagają,
organizuje się zatrudnienie w warunkach pracy chronionej.
Skazanego i tymczasowo aresztowanego bezzwłocznie po osadzeniu
w zakładzie penitencjarnym informuje się o przysługujących mu prawach
i ciążących na nim obowiązkach. Informacja w formie pisemnej przekazywana
jest na zasadach określonych w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości
w sprawie czynności administracyjnych związanych z wykonywaniem
tymczasowego aresztowania oraz kar i środków przymusu skutkujących
pozbawieniem wolności oraz dokumentowania tych czynności. Szczególne
zasady w zakresie doręczania i zapoznawania z korespondencją i pismami
urzędowymi stosuje się wobec osadzonych niewidomych, zgodnie
z postanowieniami Kodeksu postępowania administracyjnego.
W Zakładzie Karnym w Bydgoszczy Fordonie funkcjonuje oddział dla
niewidomych. Niewidomi umieszczani są w celach dwuosobowych wraz
z odpowiednio dobranym innym więźniem, który pełni rolę przewodnika –
opiekuna.
W ramach PO KL w 15 zakładach penitencjarnych w latach 2008 – 2013
realizowany jest projekt „Program aktywizacji społeczno-zawodowej skazanych
osób niepełnosprawnych oraz osób skazanych na karę pozbawienia wolności na
podstawie art. 207 § 1 i 209 § 1 Kodeksu karnego”. W programie uczestniczą
skazani z lekkim stopniem niepełnosprawności oraz skazani posiadający
orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o częściowej niezdolności do pracy.
Osadzeni biorą udział w szkoleniach, zajęciach aktywizacyjnych, kierowani są
do zatrudnienia w ramach praktyki zawodowej.
W szkołach Służby Więziennej, w trakcie szkoleń funkcjonariuszy
i pracowników Służby Więziennej podejmowana jest tematyka praw osób
pozbawionych wolności, w tym osób niepełnosprawnych.
11. Wolność od tortur lub okrutnego, nieludzkiego albo poniżającego traktowania
lub karania (art. 15)
Gwarancje podstawowe
Konstytucja RP stwierdza, że nikt nie może być poddany torturom ani
okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu.

38