Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzonej w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r.

kształtowanie i realizowanie polityki społecznej państwa, w tym adresowanej do
osób niepełnosprawnych:
– ludność, procesy demograficzne,
– rynek pracy,
– wynagrodzenia, koszty pracy i świadczenia społeczne,
– warunki bytu ludności, pomoc społeczna,
– edukacja,
– kultura,
– zdrowie i ochrona zdrowia,
– turystyka i sport.
Badania statystyczne skierowane bezpośrednio do osób lub gospodarstw
domowych przeprowadzane są metodą reprezentacyjną. Badani są członkowie
gospodarstw domowych zamieszkali w wylosowanych mieszkaniach. Osoby
niepełnosprawne uczestniczą więc w badaniach z takim samym
prawdopodobieństwem, jak inne osoby, z wyjątkiem osób, z którymi kontakt jest
niemożliwy, na przykład ze względu na ciężkie upośledzenie umysłowe. Badania
realizowane są na zasadzie bezpośredniego kontaktu z respondentem metodą
CAPI lub PAPI. Osoby niewidzące udzielają odpowiedzi na pytania zadawane
przez ankietera, osoby niesłyszące mogą samodzielnie udzielić odpowiedzi na
piśmie. W przypadku ciężkich schorzeń, które uniemożliwiają kontakt,
w badaniach dopuszczane są wywiady zastępcze z osobą opiekującą się
respondentem. Wywiady zastępcze nie są realizowane, jeśli pytania dotyczą
opinii i odczuć respondentów.
Wyniki badań udostępniane są przez autorów badań w formie publikacji
i opracowań analitycznych, a także na stronach internetowych, w tym na stronie
GUS www.stat.gov.pl.
Informacje statystyczne dotyczące osób niepełnosprawnych MPiPS udostępnia na
swojej stronie internetowej (www.niepelnosprawni.gov.pl).
W ostatnich latach nastąpił rozwój badań naukowych poświęconych
niepełnosprawności, prowadzonych przez publiczne i prywatne uczelnie wyższe,
instytuty naukowe, organizacje pozarządowe. Badania te są często finansowane
przez PFRON.

144
Badania statystyczne prowadzone są także przez PFRON, na przykład
w 2010 roku dotyczyły one wpływu wykształcenia na proces integracji
zawodowej i społecznej, zadowolenia z pracy, efektywności wykonywania przez
organizacje pozarządowe zadań zlecanych, rezultatów dofinansowywania
kształcenia niepełnosprawnych dzieci wiejskich w ramach programu

„Uczeń na wsi”.
28. Współpraca międzynarodowa (art. 32)
Prowadzona przez Polskę współpraca międzynarodowa ma charakter inkluzyjny,
projekty nie prowadzą do dzielenia odbiorców pomocy w zależności od cech
fizycznych (wyjątek stanowią działania realizowane w związku z wdrażaniem
Milenijnych Celów Rozwoju, dotyczące wyrównywania szans kobiet). Jeżeli
państwo-odbiorca pomocy zwróci się o udzielenie pomocy na rzecz osób
niepełnosprawnych, realizowane są odpowiednie działania. Wśród dotychczas
zrealizowanych takich projektów znalazły się: budowa ośrodka w Nairobi (Kenia)
dla dzieci niewidomych oraz projekt na rzecz osób niepełnosprawnych na
Białorusi.
Umowy międzynarodowe zawierane przez Polskę w dziedzinie zdrowia
(współpraca dwu- i wielostronna) nie są, zasadniczo, zorientowane na pomoc
osobom niepełnosprawnym, co do zasady treść takich umów formułowana jest na
wyższym poziomie ogólności jeżeli chodzi o podmioty objęte współpracą.

VI. PRZEWIDYWANE SKUTKI SPOŁECZNE, GOSPODARCZE, FINANSOWE,
POLITYCZNE I PRAWNE ZWI ZANE Z WEJ CIEM W YCIE UMOWY
MI DZYNARODOWEJ, Z OKRE LENIEM RÓDEŁ FINANSOWANIA

1.
Skutki społeczne i polityczne
Ratyfikacja Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych będzie wyrazem
poparcia przez Rzeczpospolitą Polską ideałów i zasad w niej zapisanych,
stanowić będzie zwłaszcza potwierdzenie zobowiązań określonych w Karcie
Praw Osób Niepełnosprawnych. Zasady konwencji będą uwzględniane przy
wytyczaniu kierunków polityki społecznej dotyczącej osób niepełnosprawnych
i określaniu środków jej realizacji, zwłaszcza wzmocnią proces włączania

145
problematyki niepełnosprawności w główny nurt polityki realizowanej na
różnych szczeblach zarządzania państwem.
Szczególnie istotnym skutkiem ratyfikacji i następnie wdrażania konwencji
będzie utrwalenie w społecznej świadomości praw i potrzeb osób
niepełnosprawnych – uprzedzenia wobec nich ciągle istnieją. Przełamanie barier
w społeczeństwie wzmocni też postawy – przezwyciężanie bierności – samych
osób niepełnosprawnych. Efektem będzie ich realny dostęp i obecność we
wszystkich obszarach społecznego funkcjonowania, w tym zwłaszcza w życiu
politycznym, rynku pracy, edukacji, kulturze, wypoczynku.
2.
rodki zapewniające wykonywanie umowy międzynarodowej
Decyzja o ratyfikacji Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych jest
konsekwencją stwierdzenia, że Polska zapewnia właściwe wykonywanie jej
postanowień dotyczących tak praw kwalifikowanych jako politycznie
i

obywatelskie, jak i praw społecznych – prawo polskie jest zgodne
z postanowieniami konwencji. Ocenę tę wzmacnia stwierdzenie, że prawo
polskie w pełni realizuje standardy określone w regulacjach wspólnotowych
podejmujących kwestie uregulowane w konwencji (zakres regulacji
wspólnotowych przedstawiony jest w części III uzasadnienia wniosku).
Prawo polskie nie jest zgodne z częścią dwóch postanowień konwencji – art. 12
ust. 4 i art. 23 ust. 1 pkt a (odpowiednio, zdolność do czynności prawnych
i zawieranie małżeństw). Aby nie wstrzymywać ratyfikacji, w odniesieniu do
art. 12 ust. 4 i art. 23 ust. 1 pkt a konwencji złożone zostanie, odpowiednio,
oświadczenie interpretacyjne oraz zastrzeżenie. Pozwoli to uniknąć zarzutów
o

naruszeniu konwencji, do czasu przeprowadzenia odpowiednich zmian
w prawie. Zważywszy zamiar złożenia oświadczenia i zastrzeżenia, Polska nie
będzie mogła być zobowiązana do zmiany ustawodawstwa krajowego. Prace nad
odpowiednią zmianą Kodeksu cywilnego oraz Kodeksu rodzinnego i opiekuń-
czego zostały już rozpoczęte, ale z uwagi na złożony charakter procesu
legislacyjnego ich zakończenie jest przewidziane za kilka lat. Niezwłocznie po
nowelizacji Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wycofane zostanie zastrzeżenie.
Z niezgodności z art. 12 konwencji wynika, pośrednio, niezgodność z art. 29
pkt a dotyczącym praw wyborczych – niezgodność ta zostanie usunięta po

146
zniesieniu instytucji ubezwłasnowolnienia częściowego. Szczegółowe informacje
– punkt 3/ „Zmiany prawne, ze wskazaniem kosztów ich wprowadzenia”.
Rząd jest zdania, że choć w obecnym stanie prawnym zagwarantowane jest już
wdrożenie postanowień konwencji, to pożądana jest dalsza rozbudowa szeroko
rozumianych praw społecznych lub poprawa ich wdrażania, tak aby zapewnić ich
realizację na poziomie odpowiadającym zmieniającym się oczekiwaniom osób
niepełnosprawnych i, szerzej, całego społeczeństwa. Rząd, po ratyfikacji
konwencji, stanowiącej potwierdzenie, że jest ona w Polsce realizowana, nie
zamierza zaprzestać działań na rzecz poprawy polityki dotyczącej osób
niepełnosprawnych.
Zmiany takie będą przeprowadzane stopniowo, biorąc pod uwagę osiągnięty już
poziom tej polityki, oczekiwania osób niepełnosprawnych, postęp techniczny
oraz w tempie i zakresie determinowanym dostępnością finansowych.
W szczególności, będą one przeprowadzane w zakresie i tempie uzależnionym
od środków, jakimi będzie dysponował budżet państwa, a przede wszystkim
PFRON, który jest podstawowym źródłem finansowania działań adresowanych
do osób niepełnosprawnych.
Na przyjęcie takiego stanowiska pozwala konwencja, która przewiduje, że
w obszarze szeroko rozumianych praw społecznych, państwa mają obowiązek
podejmować działania, ale działania te mogą podejmować stopniowo
– odpowiednio do możliwości finansowych. W szczególności art. 4 ust. 2
konwencji przewiduje, że państwo będzie podejmować kroki „wykorzystując
maksymalnie dostępne mu środki i, gdy to potrzebne, w ramach współpracy
międzynarodowej, w celu stopniowego osiągnięcia pełnej realizacji praw, bez
uszczerbku dla tych zobowiązań zawartych w niniejszej konwencji, które,
zgodnie z prawem międzynarodowym, mają skutek natychmiastowy”. Jak
wyraźnie wynika z tego postanowienia, konwencja pozostawia państwom
margines swobody, jeżeli chodzi o określenie celów i terminów ich osiągnięcia.
Nawet jeżeli podjęcie określonych działań zostanie odłożone lub działania będą
realizowane na ograniczoną skalę, Polska nie narazi się na zarzut ze strony
Komitetu do spraw Praw Osób Niepełnosprawnych o niedostatecznym wdrażaniu
konwencji.

147
W punkcie 4/ „Zmiany prawa, sposobu wdrażania prawa i polityki, w celu
zapewnienia lepszego wykonywania konwencji” przedstawione są niektóre
z takich zmian, w szczególności już realizowane, lub których realizacja jest
przewidywana wkrótce, odzwierciedlające wolę rządu rozbudowywania
rozwiązań wspierających udział osób niepełnosprawnych we wszystkich
aspektach życia społecznego.
3.
Zmiany prawne, ze wskazaniem kosztów ich wprowadzenia
Równość wobec prawa (art. 12)
Działająca przy Ministrze Sprawiedliwości Komisja Kodyfikacyjna Prawa
Cywilnego prowadzi prace nad nowym Kodeksem cywilnym, także w zakresie
zwiększenia upodmiotowienia osób niepełnosprawnych intelektualnie i minima-
lizacji ograniczeń ich udziału w życiu publicznym. Z uwagi na etap prac nie jest
możliwe określenie kształtu, terminu uchwalenia i wejścia w życie zmian
prawnych. Wstępnie przyjmuje się, że prace nad projektem Kodeksu cywilnego
zostaną ukończone do końca obecnej kadencji Komisji Kodyfikacyjnej Prawa
Cywilnego (styczeń 2015 roku).
Prace nad zmianami podjęte zostały niezależnie od decyzji o ratyfikacji
konwencji i bez bezpośredniego związku z tą ratyfikacją (ich uzasadnieniem nie
jest zapewnienie zgodności z konwencją) – ewentualne koszty związane
z realizacją nowych postanowień nie powinny być traktowane jako skutek
finansowy ratyfikacji konwencji. Przede wszystkim jednak koszty wprowadzenia
nowych rozwiązań prawnych, z uwagi na wstępny etap prac nad nimi, nie są
jeszcze możliwe do ustalenia.
Zgodnie ze stanowiskiem niektórych organizacji pozarządowych art. 12 ust. 2
konwencji powinien być interpretowany jako zakazujący pozbawiania zdolności
do czynności prawnych (zakaz orzekania o ubezwłasnowolnieniu). Przyjęcie
takiej interpretacji również przez Komitet do spraw Praw Osób Niepełno-
sprawnych mogłoby prowadzić do stwierdzenia przez niego, że instytucja
ubezwłasnowolnienia uregulowana w Kodeksie cywilnym jest niezgodna
z postanowieniami konwencji. Ponieważ nie można przesądzić, jaki kierunek
interpretacji przyjmie w przyszłości komitet, w celu wyeliminowania wątpliwości
interpretacyjnych oraz zapobieżenia ewentualnym zarzutom w stosunku do

148