Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzonej w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r.

Kodeks postępowania pomiędzy Radą, państwami członkowskimi i Komisją
zawierający wewnętrzne ustalenia dotyczące wdrażania przez Unię Europejską
i reprezentowania Unii Europejskiej w odniesieniu do Konwencji Narodów
Zjednoczonych o prawach osób niepełnosprawnych Rada przyjęła 2 grudnia 2010 r.
Określa on procedury wypracowywania stanowisk UE, zasady zabierania głosu
w trakcie posiedzeń organów powołanych przez konwencję i

głosowania.
Stwarzając możliwość prezentowania uzgodnionego stanowiska Unii przez Komisję
Europejską, Kodeks potwierdza prawo każdego z państw członkowskich zabierania
głosu i głosowania w sprawach leżących w jego kompetencjach, w razie
niewypracowania stanowiska UE, jak też prawo wysuwania kandydatur do
Komitetu do spraw praw osób niepełnosprawnych, niezależnie od ewentualnego
kandydata Unii. Dotychczasowa praktyka stosowania Kodeksu wskazuje, że
państwa nie są skłonne rezygnować z przedstawiania stanowisk krajowych.
Z przystąpienia Unii Europejskiej do konwencji w 2010 r. nie wynikły dla państw
bezpośrednie i natychmiastowe skutki – przystąpienie nałożyło bowiem na organy
UE obowiązek stanowienia prawa zapewniającego wdrożenie konwencji, w ramach
ich kompetencji. Obecne europejskie regulacje prawne i polityka są, w ocenie
Komisji Europejskiej, w pełni zgodne z konwencją – przystąpienie do konwencji nie
spowodowało potrzeby wprowadzenia nowych uregulowań. Na prawo polskie będą
mogły mieć natomiast wpływ zmiany regulacji, jakie będą ewentualnie dokonywane
w wyniku stwierdzenia przez Komitet do spraw praw osób niepełnosprawnych
niegodności prawa UE z konwencją, pod warunkiem osiągnięcia przez państwa
członkowskie porozumienia co do zasadności oceny Komitetu oraz osiągnięcia
przez nie porozumienia co do kształtu nowych regulacji wspólnotowych,
uzyskiwanego w zwykłych procedurach stanowienia prawa wspólnotowego. Biorąc
pod uwagę, że zakres kompetencji WE do stanowienia norm mających bezpośrednie
zastosowanie w państwach członkowskich w

sprawach, których dotyczy
konwencja, jest bardzo wąski oraz że szerszy zakres kompetencji dotyczy jedynie
stanowienia standardów minimalnych, można spodziewać się, że nawet gdyby
kiedykolwiek doszło do zmian regulacji wspólnotowych pod wpływem ocen
Komitetu do spraw Praw Osób Niepełnosprawnych, to ich wpływ na regulacje
wewnętrzne państw członkowskich będzie bardzo ograniczony. Zarazem państwa

9
członkowskie zachowają pełną kontrolę nad kierunkiem zmian i terminem ich
wprowadzenia.
W perspektywie wszystkich nowo przyjmowanych regulacji Komisja jest już
zobowiązana stale je monitorować w celu zapewnienia, że będą one zgodne
z konwencją (Konkluzje Rady z 17 czerwca 2011 r. „Wsparcie realizacji
Europejskiej strategii w sprawie niepełnosprawności 2010 – 2020”).
Z drugiej strony istotne jest, że wykonywanie konwencji przez państwa wspierać
będą działania podejmowane przez WE w ramach skoordynowanej strategii
zatrudnienia, podnoszenia jakości kształcenia i szkolenia zawodowego,
wzmacniania spójności ekonomicznej i społecznej, współpracy rozwojowej.

IV. POTRZEBA I CEL ZWI ZANIA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ UMOW
MI DZYNARODOW
Ostatnie pełne dane dotyczące liczby osób niepełnosprawnych pochodzą
z Narodowego Spisu Powszechnego 2002. Według jego wyników, w 2002 r. liczba
osób niepełnosprawnych wynosiła 5,5 mln, w tym 4,5 mln miało prawne
potwierdzenie niepełnosprawności, a 4,3 mln spośród nich stanowiły osoby w wieku
15 lat i więcej. Według wyników kwartalnego reprezentacyjnego Badania
Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL) liczba tych ostatnich od tego czasu
systematycznie spadała i w 2010 r. wyniosła 3,4 mln osób. Oznacza to, że 10,7%
ludności w wieku 15 lat i więcej ma orzeczenie niepełnosprawności. W 2010 r.
liczba osób niepełnosprawnych prawnie w wieku produkcyjnym wynosiła około
2,1 mln, co stanowiło 8,6% ludności w tym wieku.
Najczęstszą przyczyną niepełnosprawności są schorzenia układu krążenia, narządów
ruchu oraz schorzenia neurologiczne. Niższy udział procentowy osób
z uszkodzeniami narządu wzroku i słuchu, z chorobą psychiczną i upośledzeniem
umysłowym w zbiorowości osób niepełnosprawnych dotyczy jednak tysięcy osób
o obniżonej sprawności w codziennym funkcjonowaniu, a zatem wymagających
szczególnego podejścia w edukacji, na rynku pracy i w życiu codziennym.
W 2010 r. 27% osób niepełnosprawnych w wieku 15 lat i więcej miało orzeczenie
o znacznym stopniu niepełnosprawności (lub orzeczenie równoważne), 39,6% osób
posiadało orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności (lub równo-

10
ważne), a 33,4% orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności (lub
równoważne). Wśród osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym odsetek
osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności był mniejszy, przy wyraźnie
wyższym odsetku osób z lekkim stopniem niepełnosprawności (odpowiednio:
19,7%, 40,7% i 39,5%).
Chociaż osoby niepełnosprawne są wciąż gorzej wykształcone niż osoby sprawne,
to w ostatnich latach stopniowo wzrasta udział osób niepełnosprawnych z co
najmniej średnim poziomem wykształcenia (na przykład do 33,7% w 2010 r.,
z poziomu 32,1% w roku 2009). W 2010 r. wyraźnie wzrósł też udział osób
niepełnosprawnych posiadających wyższe wykształcenie – do 6,6%, (w 2009 r.
udział ten wynosił 5,9%).
Głównymi źródłami utrzymania osób niepełnosprawnych w 2010 r. były: renta
z tytułu niezdolności do pracy (46,8%) i emerytura (23,4%). Z zasiłku dla
bezrobotnych, świadczenia przedemerytalnego i innych świadczeń społecznych
utrzymywało się 11,8% osób. Odsetek osób niepełnosprawnych w wieku 15 lat
i więcej, utrzymujących się głównie z pracy wynosił 12,9% (w tym z pracy
najemnej 10,4%). Na inne niezarobkowe źródło utrzymania wskazało 0,9% osób
niepełnosprawnych, na utrzymaniu innych osób pozostawało 4,2% osób.
Wyniki BAEL wskazują na znaczną poprawę sytuacji osób niepełnosprawnych na
rynku pracy w ostatnich latach. W 2007 r. współczynnik aktywności zawodowej
osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym wynosił 22,6%, w 2010 r. osiągnął
25,9%. Udział pracujących wśród osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym
w 2007 r. wynosił 19,4%. W 2010 r. osiągnął 21,9%. W stosunku do 2006 r. udział
aktywnych zawodowo osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym wzrósł
o 3,8 punkta procentowego.
Stopień niepełnosprawności z natury rzeczy różnicuje aktywność zawodową osób
niepełnosprawnych: w 2010 r. pracowało 29,9%, osób w wieku produkcyjnym
z orzeczonym lekkim stopniem niepełnosprawności, 21% – z umiarkowanym
i 7,9% – ze znacznym.
Także wykształcenie różnicuje aktywność zawodową osób niepełnosprawnych: im
wyższy poziom wykształcenia, tym wyższy współczynnik aktywności zawodowej,
jak też wskaźnik zatrudnienia. W 2010 r. współczynnik aktywności zawodowej
osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym z wykształceniem wyższym

11
wynosił 48,9%, zaś wskaźnik zatrudnienia – 43,8%. Dla osób niepełnosprawnych
w tym wieku z wykształceniem średnim wskaźniki te wynosiły, odpowiednio,
30,9% i 26,5%. Udział aktywnych zawodowo wśród osób niepełnosprawnych
w wieku produkcyjnym z wykształceniem niższym niż średnie (w tym zasadniczym
zawodowym) wynosił 20,8%, zaś pracujących – 17,3%.
Do 2009 r. obserwowano spadek stopy bezrobocia wśród osób niepełnosprawnych.
Ze względu na trudną ogólną sytuację na rynku pracy, w 2010 r. bezrobocie
dotknęło także większej liczby osób niepełnosprawnych. Stopa bezrobocia osób
niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym wynosiła w 2007 r. 14,1%, w 2009 r.
12,8%, ale w 2010 r. wzrosła do 15,3%.
Od 2004 do 2009 roku trzykrotnie wzrosła liczba studiujących osób
niepełnosprawnych. W 2009 było 27.975 studentów niepełnosprawnych, 2010 r.
– 28.971.
Osoby niepełnosprawne mają zagwarantowaną ochronę socjalną, ekonomiczną
i prawną wynikającą z Konstytucji RP, rozwiniętą w przepisach ustawowych
dotyczących wszystkich obszarów działalności państwa, jak też w aktach prawnych
niższego rzędu.
Prawo osób niepełnosprawnych do niezależnego, samodzielnego i aktywnego życia
potwierdzone jest w przyjętej przez Sejm RP uchwale z 1 sierpnia 1997 r. – Karta
Praw Osób Niepełnosprawnych. Dokument ten wymienia dziesięć praw
o szczególnym znaczeniu dla osób niepełnosprawnych, wskazując tym samym
obszary kluczowe dla polityki równych praw osób niepełnosprawnych. Obszary te
wymagają szczególnej uwagi, aktywnego wsparcia zapobiegającego dyskryminacji
oraz ciągłego monitorowania. Sejm stwierdzając, że prawa osób niepełnosprawnych
wymienione w Karcie Praw Osób Niepełnosprawnych wynikają z Konstytucji,
Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Konwencji Praw Dziecka, Standardowych
Zasad Wyrównywania Szans Osób Niepełnosprawnych, aktów prawa
międzynarodowego i wewnętrznego, wezwał Rząd i władze samorządowe do
podjęcia działań ukierunkowanych na urzeczywistnienie tych praw. Ratyfikacja
konwencji przez Rzeczpospolitą Polską będzie uznana za działanie w kierunku
urzeczywistniania wszelkich praw człowieka w
odniesieniu do osób
niepełnosprawnych oraz za przejaw dążenia do ustabilizowania polityki państwa
wobec osób niepełnosprawnych.

12
Ratyfikacja Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych korzystnie wpłynie na
sytuację osób niepełnosprawnych. Przyczyni się bowiem do wzmocnienia
w społeczeństwie świadomości praw osób niepełnosprawnych, a jednocześnie do
lepszego wdrażania przepisów prawnych dotyczących osób niepełnosprawnych
bądź do ich doskonalenia.
Realizacja zasady równych szans osób niepełnosprawnych oraz zasady dostępności,
na których oparta jest konwencja, wyrazi się w projektowaniu i wdrażaniu we
wszystkich obszarach życia takich ofert, które zapewnią osobom niepełnosprawnym
wsparcie społeczne (rekompensowanie ewentualnych słabości naturalnych ogniw
oparcia społecznego), w odpowiednich formach. Przyczyni się do zwiększenia
integracji społecznej osób niepełnosprawnych, w szczególności do zwiększenia
dostępu do różnych obszarów społecznego funkcjonowania, w tym zwłaszcza do
sprawowania funkcji publicznych, życia zawodowego, edukacji, kultury, turystyki.
Polska polityka dotycząca osób niepełnosprawnych, szczególnie w zakresie
organizowania oparcia społecznego dla osób niepełnosprawnych, oparta jest
w dalszym ciągu, w znacznej mierze, na modelu działania „na rzecz osób
niepełnosprawnych”, który czyni osoby niepełnosprawne raczej przedmiotem
oddziaływania instytucji i różnych podmiotów. Ratyfikowanie konwencji
stymulować będzie rozpoczętą już zmianę podejścia. Przyczyni się zatem do
zbudowania bardziej kompleksowego podejścia do problematyki osób
niepełnosprawnych przez wszystkie ministerstwa i do rzeczywistej realizacji idei
zintegrowanego podejścia do niepełnosprawności, to jest włączania problematyki
niepełnosprawności w główny nurt polityki realizowanej na różnych szczeblach
zarządzania państwem, z czym związane jest stopniowe odchodzenie od tworzenia
struktur, programów i innych instrumentów tylko dla osób niepełnosprawnych
(szkoły specjalne, zakłady aktywności zawodowej), na rzecz rozwiązywania
problemów tych osób w ramach głównych obszarów polityki państwa.

V. SPOSÓB, W JAKI UMOWA DOTYCZY SPRAW UREGULOWANYCH
W PRAWIE WEWN TRZNYM
1. Definicja niepełnosprawności (art. 2)

13