Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzonej w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r.

(ustanawianie minimalnych standardów, zachęcanie do uwzględniania aspektu
dostępności na etapie projektowania, produkcji i dystrybucji, oznakowanie
ogólnodostępnych budynków w alfabecie Braille’a i formach dostępnych,
szkolenia) (art. 9),
– prawo do życia każdej istoty ludzkiej, gwarancje w zakresie korzystania z tego
prawa (art. 10),
– obowiązek przyjęcia rozwiązań w celu zapewnienia ochrony i bezpieczeństwa
osób niepełnosprawnych w razie klęsk żywiołowych i innych zagrożeń, w tym
konfliktów zbrojnych, w sytuacjach wymagających pomocy humanitarnej
(art. 11),
– równość wobec prawa: potwierdzenie posiadania przez osoby niepełnosprawne
zdolności prawnej, obowiązek przyjęcia rozwiązań w zakresie wspierania
wykonywania zdolności prawnej i ochrony przed nadużyciami (art. 12),
– zapewnienie skutecznego dostępu do wymiaru sprawiedliwości, między innymi
poprzez dostosowania proceduralne i szkolenie osób pracujących w wymiarze
sprawiedliwości (art. 13),
– zakaz bezprawnego i samowolnego pozbawiania wolności (art. 14),
– wolność od tortur lub okrutnego, nieludzkiego albo poniżającego traktowania
lub karania, a także zakaz poddawania, bez swobodnie wyrażonej zgody,
eksperymentom medycznym lub naukowym (art. 15),
– obowiązek państw podejmowania odpowiednich środków w celu ochrony przed
wszelkimi formami wykorzystywania, przemocy i nadużyć, a także zapewnienie
osobom niepełnosprawnym, ofiarom przemocy, pomocy i wsparcia w celu
powrotu do zdrowia fizycznego i psychicznego (art. 16),
– ochrona integralności osobistej poprzez poszanowanie integralności fizycznej
i psychicznej (art. 17),
– swoboda poruszania się, w tym wolność wyboru miejsca zamieszkania, prawo
do obywatelstwa (art. 18),
– prowadzenie życia samodzielnie i przy włączeniu w społeczeństwo: prawo
wszystkich osób niepełnosprawnych do życia w społeczeństwie, wraz z prawem
dokonywania wyborów, na równi z innymi osobami, w tym prawo podjęcia
decyzji co do tego, gdzie i z kim będą mieszkać, podejmowanie odpowiednich

4
środków w celu ułatwienia korzystania z tego prawa oraz pełnej integracji
i uczestnictwa w życiu społeczeństwa (dostęp do usług świadczonych w domu
i innych usług wsparcia w społeczności lokalnej w celu zapobiegania izolacji
społecznej, dostęp do usług i urządzeń powszechnie dostępnych) (art. 19),
– mobilność: obowiązek podjęcia środków w celu umożliwienia mobilności
osobistej i możliwie największej niezależności (ułatwianie dostępu do wysokiej
jakości pomocy wspierających poruszanie się, urządzeń, wspomagających
technologii oraz form pomocy i pośrednictwa ze strony innych osób lub
zwierząt, zapewnianie szkoleń, zachęcanie jednostek wytwarzających
przedmioty wspierające poruszanie się, urządzenia i technologie wspomagające
do uwzględniania wszystkich aspektów mobilności osób niepełnosprawnych),
(art. 20),
– wolność wypowiadania się i wyrażania opinii oraz dostęp do informacji:
gwarancje wolności otrzymywania i rozpowszechniania informacji i poglądów
na zasadzie równości z innymi osobami i poprzez wszelkie formy komunikacji,
akceptowanie i ułatwianie korzystania w sprawach urzędowych z języków
migowych, alfabetu Braille’a, komunikacji wspomagającej i alternatywnej,
wszelkich innych środków komunikowania się, nakłanianie jednostek
prywatnych, które świadczą usługi dla ogółu społeczeństwa, w tym przez
Internet, do dostarczania informacji i usług w formie dostępnej, zachęcanie
środków masowego przekazu do zapewnienia, że ich usługi będą dostępne dla
osób niepełnosprawnych (art. 21),
– zakaz samowolnej lub bezprawnej ingerencji w życie prywatne, rodzinne, dom
lub korespondencję, innego typu komunikację, zakaz bezprawnego naruszania
czci i reputacji osoby niepełnosprawnej, ochrona danych osobowych (art. 22),
– poszanowanie domu i rodziny: zakaz dyskryminacji we wszystkich sprawach
dotyczących małżeństwa, rodziny, rodzicielstwa, adopcji, prawo do zawarcia
małżeństwa i założenia rodziny, podejmowania decyzji o liczbie i czasie
urodzenia dzieci, dostęp do informacji dotyczących prokreacji i planowania
rodziny, odpowiednia pomoc w
wykonywaniu obowiązków związanych
z wychowaniem dzieci (art. 23),
– prawo do edukacji na wszystkich poziomach, stworzenie włączającego systemu
kształcenia, umożliwiającego integrację dzieci i młodzieży niepełnosprawnych

5
na wszystkich poziomach edukacji, wprowadzanie racjonalnych usprawnień,
ułatwianie nauki alfabetu Braillea, alternatywnego pisma, wspomagających
i alternatywnych sposobów, środków i form komunikacji i orientacji oraz
umiejętności poruszania się, ułatwianie nauki języka migowego i popieranie
tożsamości językowej społeczności osób głuchych (art. 24),
– prawo do osiągnięcia najwyższego możliwego poziomu stanu zdrowia,
gwarantowanie opieki zdrowotnej w takim samym zakresie i takiej samej
jakości, jak innym osobom, zapewnienie usług zdrowotnych, które są konieczne
ze względu na niepełnosprawność, zakaz dyskryminacji osób niepełno-
sprawnych w ubezpieczeniu zdrowotnym (art. 25),
– rehabilitacja: podejmowanie odpowiednich środków w celu umożliwienia
uzyskania i utrzymania możliwie pełnych zdolności fizycznych, intelektualnych,
społecznych i zawodowych oraz pełnej integracji – organizacja opartych na
multidyscyplinarnej ocenie indywidualnych potrzeb i potencjału usług
i programów w zakresie wszechstronnej rehabilitacji (art. 26),
– prawo do pracy, w tym prawo do możliwości zarabiania na życie poprzez pracę
swobodnie wybraną, w otwartym, integracyjnym i dostępnym środowisku pracy,
wprowadzanie racjonalnych usprawnień w miejscu pracy, zakaz dyskryminacji
ze względu na niepełnosprawność we wszystkich sprawach dotyczących
zatrudnienia, warunków pracy, praw związkowych, usług instytucji rynku pracy,
szkolenia zawodowego (art. 27),
– zapewnienie odpowiednich warunków życia i ochrony socjalnej: dostęp do
usług, urządzeń i innego rodzaju pomocy w zaspokajaniu potrzeb związanych
z niepełnosprawnością oraz do pomocy w pokrywaniu wydatków związanych
z niepełnosprawnością (art. 28),
– gwarancje praw politycznych, na zasadzie równości z innymi osobami, w tym
w celu zagwarantowania udziału w życiu politycznym i publicznym,
korzystania z czynnego i biernego prawa wyborczego, pełnienia wszelkich
funkcji publicznych na wszystkich szczeblach rządzenia, w tym poprzez
ułatwianie korzystania ze wspomagających i nowych technologii (art. 29),
– podejmowanie działań w celu zapewnienia dostępu do wszelkich form
działalności w dziedzinie kultury, rozwoju i wykorzystania potencjału

6
twórczego, artystycznego i
intelektualnego, wspieranie uznania tożsamości
kulturowej i językowej osób niepełnosprawnych, w tym języków migowych
i kultury osób niesłyszących, tworzenie warunków korzystania z wypoczynku
i uprawiania sportu (art. 30),
– obowiązek zbierania danych, w tym statystycznych, umożliwiających
kształtowanie i realizowanie polityki służącej wykonywaniu konwencji,
gwarancje ochrony danych osobowych (art. 31),
– prowadzenie, w tym z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi,
współpracy wspierającej krajowe wysiłki na rzecz realizacji konwencji (art. 32).
Konwencja zawiera także postanowienia o charakterze horyzontalnym (art. 6
i art. 7) dotyczące, odpowiednio, niepełnosprawnych kobiet i dzieci, w których
zwraca się uwagę na ich szczególną sytuację oraz które gwarantują im pełne
korzystanie z wszystkich praw człowieka i podstawowych wolności.
Wykonywanie konwencji
– wdrażanie i monitorowanie na szczeblu krajowym (art. 33): obowiązek
wyznaczenia punktu kontaktowego do spraw wdrażania konwencji w ramach
rządu – odpowiednio do wewnętrznego systemu organizacyjnego, a także
wyznaczenia niezależnego mechanizmu monitorowania wdrażania konwencji,
– kontrola wykonywania na szczeblu międzynarodowym (art. 34 – 39): państwa
zobowiązane są do regularnego sporządzania sprawozdań z wykonywania
konwencji, rozpatrywanych następnie przez Komitet do spraw Praw Osób
Niepełnosprawnych, złożony z niezależnych ekspertów,
– konferencja państw-stron (art. 40): organizowana co najmniej co dwa lata,
w

celu rozpatrywania spraw związanych z wdrażaniem konwencji oraz
propozycji zmian konwencji (art. 47),
Związanie się konwencją (art. 42 – 46)
Do konwencji mogą przystąpić wszystkie państwa oraz organizacje integracji
regionalnej, którym państwa członkowskie przekazały kompetencje w zakresie
spraw regulowanych przez konwencję.
Związanie się konwencją następuje w drodze ratyfikacji, przystąpienia lub,
w przypadku organizacji, w drodze formalnego zatwierdzenia.

7
Do konwencji mogą być składane zastrzeżenia, o ile są zgodne z jej przedmiotem
i celem.

III. PRZYST PIENIE DO KONWENCJI PRZEZ WSPÓLNOT EUROPEJSK
Wspólnota Europejska podpisała konwencję 30 marca 2007 r., na podstawie
upoważnienia zawartego w decyzji Rady z 27 marca 2007 r. (ST 07404/07), zaś
związała się nią 23 grudnia 2010 r. (z mocą od 22 stycznia 2011 r.) na podstawie
decyzji Rady 2010/48/EC z 26 listopada 2009 r. w sprawie zawarcia przez
Wspólnotę Europejską Konwencji NZ o prawach osób niepełnosprawnych. Jako
podstawę związania się konwencją wskazano artykuły 13 i 95 Traktatu
ustanawiającego Wspólnotę Europejską, w związku ze zdaniem drugim pierwszego
ustępu art. 300(2) i pierwszym punktem art. 300(3) traktatu.
Wraz z dokumentem zatwierdzenia złożona została deklaracja wskazująca zakres,
w jakim konwencja wiąże WE, sprawy należące do wyłącznych kompetencji WE
oraz należące do wspólnych kompetencji WE i państw członkowskich. W deklaracji
zawarto listę wspólnotowych aktów prawnych realizujących te kompetencje,
z zastrzeżeniem, że lista może ulegać zmianom, odpowiednio do rozwoju prawa
wspólnotowego.
Zakres kompetencji wyłącznych WE w odniesieniu do konwencji jest wąski
(zgodność pomocy państwa z zasadami rynku wewnętrznego, wspólna taryfa celna,
wewnętrzna administracja UE), natomiast szerszy jest zakres kompetencji
dzielonych z państwami członkowskimi (zwalczanie dyskryminacji ze względu na
niepełnosprawność, swoboda przepływu dóbr, osób, usług i kapitału, rolnictwo,
transport kolejowy, drogowy, morski i powietrzny, podatki, rynek wewnętrzny,
równa płaca kobiet i mężczyzn, sieci transeuropejskie, statystyka). W ramach
kompetencji wspólnych są sprawy, co do których istnieje przewaga kompetencji
państw bądź kompetencji WE. Wspólnota Europejska ma kompetencje, by
przystąpić do konwencji w odniesieniu do tych kwestii tylko w takim zakresie,
w jakim postanowienia konwencji mają wpływ na wspólne zasady już ustanowione
przez WE. Zarazem jeżeli przepisy UE wyznaczają tylko minimalne standardy,
państwa członkowskie mają kompetencję do podejmowania własnych działań,
podnoszących poziom ochrony.

8