Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzonej w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r.

chyba że pracodawca udowodni, że kierował się obiektywnymi powodami.
Za przejaw dyskryminowania zostanie uznane więc niepożądane zachowanie,
którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności pracownika i stworzenie
wobec niego zastraszającej, wrogiej, poniżającej, upokarzającej lub uwłaczającej
atmosfery (molestowanie). Kodeks pracy precyzuje też pojęcie mobbingu –
oznacza to działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane
przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub
zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności
zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie
pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.
Pracownik, w stosunku do którego stosowano mobbing, który wywołał
u

pracownika rozstrój zdrowia, może dochodzić od pracodawcy
zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.
Kodeks gwarantuje prawo pracowników do jednakowego wynagrodzenia za
jednakową pracę lub za pracę o jednakowej wartości.
Na pracodawcy ciąży obowiązek przeciwdziałania dyskryminacji w zatrudnieniu
oraz obowiązek udostępnienia pracownikom na piśmie przepisów dotyczących
równego traktowania w zatrudnieniu lub zapewnienia pracownikom dostępu do
tych przepisów w inny sposób przyjęty u danego pracodawcy.
Osoba (pracownik, były pracownik lub kandydat do pracy), wobec której
pracodawca naruszył zasadę równego traktowania w zatrudnieniu, ma prawo do
odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę.
Pracownik może dochodzić roszczeń ze stosunku pracy na drodze sądowej. Przed
skierowaniem sprawy na drogę sądową może zażądać wszczęcia postępowania
pojednawczego przed komisją pojednawczą, jeżeli taka komisja została powołana
u pracodawcy.
Pracownik jest zwolniony z konieczności udowodnienia faktu dyskryminowania
– musi wykazać fakt odmiennego ukształtowania jego sytuacji, a pracodawca,
jeśli chce się uwolnić od odpowiedzialności, powinien wykazać, że to
zróżnicowanie nie ma charakteru dyskryminującego (przeniesienie ciężaru
dowodu).

109
Skorzystanie z uprawnień przysługujących z tytułu naruszenia zasady równego
traktowania w zatrudnieniu nie może być podstawą niekorzystnego traktowania
pracownika, zwłaszcza nie może stanowić przyczyny uzasadniającej
wypowiedzenie stosunku pracy lub jego rozwiązanie bez wypowiedzenia.
Rozwiązanie to stosuje się odpowiednio do pracownika, który udzielił
w jakiejkolwiek formie wsparcia pracownikowi korzystającemu z uprawnień
przysługujących z tytułu naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu.
Zgodnie z Konstytucją obywatele polscy korzystający z pełni praw publicznych
mają dostęp do służby publicznej na jednakowych zasadach. Ustawa o służbie
cywilnej nie nakłada na kandydatów do służby cywilnej ani członków korpusu
służby cywilnej żadnego wymogu jeżeli chodzi o stan zdrowia. Ustawa
o pracownikach urzędów państwowych przewiduje, że urzędnikiem może być
osoba, której stan zdrowia pozwala na zatrudnienie na określonym stanowisku.
Brak jest szczególnych przepisów dotyczących ustalania stanu zdrowia – stosuje
się przepisy Kodeksu pracy mające powszechne zastosowanie. Ustawa
o pracownikach samorządowych nie nakłada na kandydatów do służby cywilnej
ani członków korpusu służby cywilnej żadnego wymogu jeżeli chodzi o stan
zdrowia. Ustawa o służbie zagranicznej przewiduje, że nadanie stopnia
dyplomatycznego członka służby zagranicznej uzależnione jest od tego, czy
wykazuje się on odpowiednim stanem zdrowia psychicznego i fizycznego.
Badania mają na celu stwierdzenie występowania lub braku niektórych stanów
chorobowych i wad ustroju.
Uchwalona 19 sierpnia 2011 r. nowelizacja ustawy o służbie cywilnej oraz
ustawy o pracownikach samorządowych przewiduje, że w urzędach, których
dotyczy ustawa o służbie cywilnej oraz w jednostkach wskazanych w ustawie
o pracownikach samorządowych, w których wskaźnik zatrudnienia osób
niepełnosprawnych jest niższy niż 6%, nabór do korpusu służby cywilnej oraz
nabór kandydatów na stanowiska urzędnicze może odbywać się
z uwzględnieniem pierwszeństwa w naborze osób niepełnosprawnych.
Zwiększeniu zatrudnienia, poza działaniami informacyjnymi podejmowanymi
przez Szefa Służby Cywilnej, służył realizowany przez PFRON program „Osoby
niepełnosprawne w służbie publicznej”. Mogły w nim uczestniczyć organy
i instytucje wykonujące zadania z zakresu administracji publicznej, prowadzące

110
działania o zasięgu ogólnopolskim na rzecz ogółu obywateli, a także jednostki
samorządu terytorialnego: urzędy gminy, jednostki pomocnicze gminy oraz
gminne jednostki i zakłady budżetowe, starostwa powiatowe, powiatowe
jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, urzędy
marszałkowskie, wojewódzkie samorządowe jednostki organizacyjne
nieposiadające osobowości prawnej. W ramach programu udzielana była pomoc
na wyposażenie stanowiska pracy, szkolenia przyjmowanych osób, refundacja
wynagrodzeń zatrudnionych osób niepełnosprawnych wraz ze składkami na
ubezpieczenie społeczne (do 2,5-krotności najniższego wynagrodzenia).
Realizacja programu zakończona została 1 stycznia 2008 r., w latach

2008 – 2011 program był realizowany w zakresie umów wcześniej zawartych.
Wydatki PFRON na program „Osoby niepełnosprawne w służbie publicznej”

Liczba osób korzystających Wypłaty, w tysiącach zł
2008 730
6.694
2009 753
6.753
2010 541
2.942

W wyniku współpracy między Pełnomocnikiem Rządu do Spraw Osób
Niepełnosprawnych a Szefem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów ukazała się na
stronach internetowych Kancelarii Prezesa Rady Ministrów informacja
o możliwości zamieszczania, w ogłoszeniach o wolnych stanowiskach pracy
w administracji publicznej, zapisu zachęcającego osoby niepełnosprawne do
uczestnictwa w naborze do służby cywilnej. Informacja ta nie narusza równości
dostępu do służby cywilnej, podkreśla natomiast otwarcie instytucji publicznych
na osoby niepełnosprawne i brak barier w zatrudnianiu takich osób w urzędach.
Ustawa – Prawo o ustroju sądów powszechnych przewiduje, że poza innymi
warunkami, na stanowisko sędziego sądu rejonowego może być powołany ten,
kto jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego.
Podobne wymaganie stawiane jest ławnikom.
Ustawa o pracownikach sądów i prokuratury przewiduje, że urzędnikiem lub
innym pracownikiem sądu może być osoba, której stan zdrowia pozwala na
zatrudnienie na określonym stanowisku. Brak jest szczególnych przepisów
dotyczących ustalania stanu zdrowia – stosuje się przepisy Kodeksu pracy mające
powszechne zastosowanie.

111
Konstytucja RP zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych.
Regulacje dotyczące tworzenia związków zawodowych, ich działania,
członkostwa w związkach zawodowych oraz odpowiedzialności za naruszenie
praw związkowych zawiera ustawa o związkach zawodowych. Ustawa
o związkach zawodowych nie przewiduje ograniczeń prawa zrzeszania się
w związkach zawodowych z uwagi na niepełnosprawność. Pracownicy
niepełnosprawni korzystają z praw związkowych w takim samym zakresie, jak
inni pracownicy. Zgodnie z ustawą przejście na emeryturę lub rentę nie pozbawia
prawa przynależności i wstępowania do związków zawodowych.
Zwiększanie aktywności zawodowej
Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy przewiduje, że
w

stosunku do osób będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy
(napotykających szczególne trudności na rynku pracy), do których zalicza się
osoby niepełnosprawne, mogą być podejmowane działania dodatkowe
w stosunku do dostępnych dla innych grup osób:
– bezrobotnym korzystającym ze świadczeń pomocy społecznej powiatowy
urząd pracy w ciągu 6 miesięcy od utraty prawa do zasiłku z powodu upływu
okresu jego pobierania powinien przedstawić propozycję zatrudnienia, innej
pracy zarobkowej, szkolenia, stażu, odbycia przygotowania zawodowego
dorosłych, zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych, robót publicznych
lub, na wniosek ośrodka pomocy społecznej, może skierować do udziału
w kontrakcie socjalnym, indywidualnym programie usamodzielnienia,
lokalnym programie pomocy społecznej, o których mowa w przepisach
o pomocy społecznej, lub udziału w indywidualnym programie zatrudnienia
socjalnego, o którym mowa w przepisach o zatrudnieniu socjalnym,
– starosta zwraca pracodawcy, który zatrudnił bezrobotnych w ramach prac
interwencyjnych na okres do 6 miesięcy, część kosztów poniesionych na
wynagrodzenia, nagrody oraz składki na ubezpieczenia społeczne,
– jeżeli pracodawca bezpośrednio po zakończeniu prac interwencyjnych
trwających co najmniej 6 miesięcy zatrudniał bezrobotnego przez dalszych
6 miesięcy i po upływie tego okresu dalej go zatrudnia w pełnym wymiarze
czasu pracy, starosta może przyznać pracodawcy jednorazową refundację
wynagrodzenia,

112
– starosta może skierować bezrobotnych na staż trwający maksymalnie
6 miesięcy (12 miesięcy dla bezrobotnych, którzy nie ukończyli 27. roku
życia i nie minęło jeszcze 12 miesięcy od dnia określonego w dyplomie lub
innym dokumencie poświadczającym ukończenie przez nich szkoły wyższej)
u pracodawcy, w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub u osoby fizycznej
prowadzącej działalność w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym
ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej i rybnej, w jej gospodarstwie
rolnym. Staż odbywa się według programu określonego w umowie, przy jego
ustalaniu powinny być uwzględnione predyspozycje psychofizyczne
i zdrowotne,
poziom
wykształcenia oraz kwalifikacje zawodowe
bezrobotnego.
Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy stanowi, że usługi
pośrednictwa pracy oraz poradnictwa zawodowego i informacji zawodowej dla
bezrobotnych i poszukujących pracy oraz dla pracodawców realizowane są przez
powiatowe i wojewódzkie urzędy pracy zgodnie z zasadami:
– dostępności,
– dobrowolności,
– równości,
– jawności (tylko w przypadku pośrednictwa pracy),
– swobody wyboru zawodu i miejsca zatrudnienia (tylko w przypadku
poradnictwa zawodowego i informacji zawodowej),
– bezpłatności (tylko w przypadku poradnictwa zawodowego i informacji
zawodowej),
– poufności i ochrony danych (tylko w przypadku poradnictwa zawodowego
i informacji zawodowej).
W konsekwencji ustawa nakłada na powiatowy urząd pracy obowiązek odmowy
przyjęcia oferty pracy, jeżeli pracodawca zawarł w niej wymagania, które
naruszają zasadę równego traktowania w zatrudnieniu w rozumieniu przepisów
prawa pracy. Pracodawca ma jednak możliwość podania w ofercie pracy
informacji, że oferta przeznaczona jest dla osób niepełnosprawnych.
Niedopuszczalne jest natomiast określenie rodzaju lub stopnia
niepełnosprawności.

113