Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzonej w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r.

proces kompleksowy, rehabilitacja w schorzeniach układów: krążenia,
oddechowego, nerwowego i ruchu, rehabilitacja w geriatrii; elementy
orzecznictwa lekarskiego. Problemy dotyczące niepełnosprawności
podejmowane są ponadto w trakcie specjalizacji w dziedzinie rehabilitacji
medycznej. Zagadnienia dotyczące osób niepełnosprawnych, w tym praw
pacjenta, praw człowieka, poszanowania godności, podmiotowości osób
niepełnosprawnych, zostały ujęte w kształceniu podyplomowym pielęgniarek
i położnych.
Pobieranie komórek, tkanek i narządów
Ustawa o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek
i narządów stanowi, że komórki, tkanki lub narządy mogą być pobierane od
żywego dawcy w celu przeszczepienia innej osobie, przy zachowaniu
następujących warunków:
– kandydat na dawcę został przed wyrażeniem zgody poinformowany na piśmie
o rodzaju zabiegu, ryzyku związanym z tym zabiegiem i dających się
przewidzieć następstwach dla jego stanu zdrowia w przyszłości, przez lekarza
wykonującego zabieg oraz przez innego lekarza niebiorącego bezpośredniego
udziału w pobieraniu i przeszczepieniu komórek, tkanek lub narządu,
– kandydat na dawcę ma pełną zdolność do czynności prawnych i wyraził
dobrowolnie przed lekarzem pisemną zgodę na pobranie komórek, tkanek lub
narządu w celu ich przeszczepienia określonemu biorcy; wymóg określenia
biorcy przeszczepu nie dotyczy pobrania szpiku lub innej regenerującej się
komórki i tkanki,
– kandydat na dawcę został przed wyrażeniem zgody uprzedzony o skutkach
dla biorcy wynikających z wycofania zgody na pobranie komórek, tkanek lub
narządu, związanych z ostatnią fazą przygotowania biorcy do ich
przeszczepienia,
– kandydat na biorcę został poinformowany o ryzyku związanym z zabiegiem
pobrania komórek, tkanek lub narządu oraz o możliwych następstwach
pobrania dla stanu zdrowia dawcy, a także wyraził zgodę na przyjęcie
komórek, tkanek lub narządu od tego dawcy; wymóg wyrażenia zgody na

104
przyjęcie przeszczepu od określonego dawcy nie dotyczy szpiku lub innych
regenerujących się komórek i tkanek.
Ustawa o publicznej służbie krwi przewiduje, że pobieranie krwi jest
dopuszczalne przy zachowaniu następujących warunków:
– kandydat na dawcę krwi został w sposób dla niego zrozumiały
poinformowany przez lekarza o istocie zabiegu i możliwych następstwach dla
stanu zdrowia,
– kandydat na dawcę krwi lub dawca krwi ma pełną zdolność do czynności
prawnych i wyraził każdorazowo, w obecności lekarza, pisemną zgodę na
pobranie krwi.
Jeżeli przemawiają za tym względy fizjologiczne lub lecznicze, kandydatem na
dawcę krwi na rzecz wstępnych, zstępnych i rodzeństwa może zostać również
osoba nie mająca pełnej zdolności do czynności prawnych, po wyrażeniu przez
nią, wobec lekarza, zgody na pobranie oraz za pisemną zgodą przedstawiciela
ustawowego. Uzyskanie zgody przedstawiciela ustawowego powinno być
poprzedzone informacją o istocie zabiegu i o możliwych następstwach dla stanu
zdrowia.
Jeżeli pobranie krwi ma być poprzedzone zabiegiem uodpornienia w celu
uzyskania osocza lub surowic diagnostycznych, powinny być zachowane ponadto
następujące warunki:
– kandydat na dawcę, mający pełną zdolność do czynności prawnych, został
przez lekarza poinformowany w sposób dla niego zrozumiały o istocie
zabiegu uodpornienia oraz możliwości związanych z tym zabiegiem powikłań
i następstw dla jego stanu zdrowia oraz wyraził, wobec lekarza, pisemną
zgodę na ten zabieg,
– kandydat na dawcę złożył oświadczenie, w którym zobowiązał się do ścisłego
przestrzegania wskazań i zaleceń lekarskich po zabiegu i po uodpornieniu.
Narodowe Centrum Krwiodawstwa podjęło działania w celu rozwiązania
problemu samodzielnego zapoznawania się z kwestionariuszami, których
wypełnienie i weryfikacja przez lekarza jest warunkiem oddania krwi, poprzez
rozesłanie do stacji krwiodawstwa kwestionariuszy wydrukowanych pismem
Braille’a.

105

22. Rehabilitacja (art. 26)
Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych przewiduje podejmowanie rehabilitacji osób
niepełnosprawnych, obejmującej zespół działań organizacyjnych, leczniczych,
psychologicznych, technicznych, szkoleniowych, edukacyjnych i społecznych,
zmierzających do osiągnięcia, przy aktywnym uczestnictwie tych osób, możliwie
najwyższego poziomu ich funkcjonowania, jakości życia i integracji społecznej.
Rehabilitacja społeczna, mająca na celu umożliwianie osobom
niepełnosprawnym uczestnictwa w życiu społecznym, obejmuje:
– wyrabianie zaradności osobistej i pobudzanie aktywności społecznej osoby
niepełnosprawnej,
– wyrabianie umiejętności samodzielnego wypełniania ról społecznych,
– likwidację barier, w szczególności architektonicznych, urbanistycznych,
transportowych, technicznych, w komunikowaniu się i dostępie do informacji.
Rehabilitacja zawodowa ma na celu ułatwienie osobie niepełnosprawnej
uzyskania i utrzymania odpowiedniego zatrudnienia i awansu zawodowego
poprzez umożliwienie jej korzystania z poradnictwa zawodowego, szkolenia
zawodowego i pośrednictwa pracy.
Zadania wynikające z ustawy realizują organy administracji rządowej, organy
jednostek samorządu terytorialnego i PFRON. Zadania mogą być także
realizowane, na zlecenie PFRON lub samorządu województwa, lub powiatu,
przez fundacje oraz organizacje pozarządowe.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie rodzajów zadań
z

zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych
zlecanych fundacjom oraz organizacjom pozarządowym przewiduje, że
jednostkom tym może być zlecane, w szczególności:
– prowadzenie rehabilitacji,
– organizowanie i prowadzenie szkoleń, kursów, warsztatów, grup
środowiskowego wsparcia oraz zespołów aktywności społecznej –
aktywizujących zawodowo i społecznie,

106
– organizowanie i prowadzenie szkoleń, kursów i warsztatów dla członków
rodzin osób niepełnosprawnych, opiekunów, kadry i wolontariuszy
bezpośrednio zaangażowanych w proces rehabilitacji zawodowej lub
społecznej osób niepełnosprawnych, ze szczególnym uwzględnieniem
zagadnień dotyczących integracji osób niepełnosprawnych w środowisku
i społeczności lokalnej, zwiększania ich aktywności życiowej i zaradności
osobistej oraz niezależności ekonomicznej, podnoszenia umiejętności pracy
z osobami niepełnosprawnymi, w tym sprawowania opieki i udzielania
pomocy w procesie rehabilitacji,
– prowadzenie poradnictwa psychologicznego, społeczno-prawnego oraz
udzielanie informacji na temat przysługujących uprawnień, dostępnych usług,
sprzętu rehabilitacyjnego i pomocy technicznej,
– prowadzenie grupowych i indywidualnych zajęć, które:
– mają na celu nabywanie, rozwijanie i podtrzymywanie umiejętności
niezbędnych do samodzielnego funkcjonowania,
– rozwijają umiejętności sprawnego komunikowania się z otoczeniem osób
z uszkodzeniami słuchu, mowy, z autyzmem i z niepełnosprawnością
intelektualną,
– usprawniają i wspierają funkcjonowanie osób z autyzmem i z niepełno-
sprawnością intelektualną w różnych rolach społecznych i w różnych
środowiskach.
Działania te finansowane są przez PFRON. Na największą skalę prowadzone są
grupowe i indywidualne zajęcia usprawniające, rehabilitacja w różnych typach
placówek, szkolenia, kursy i warsztaty dla członków rodzin oraz organizowane są
imprezy kulturalne, sportowe, turystyczne i rekreacyjne, poradnictwo
psychologiczne, społeczno-prawne oraz udzielanie informacji dotyczących
możliwości uzyskania pomocy.
Ustawa o pomocy społecznej zobowiązuje pracowników socjalnych do udzielania
osobom zgłaszającym się pełnej informacji o przysługujących świadczeniach
i formach pomocy. Każda osoba, w tym niepełnosprawna, uzyska w ośrodku
pomocy społecznej niezbędne informacje, w formie ustnej lub pisemnej.

107
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie turnusów
rehabilitacyjnych w sposób szczegółowy określa rodzaje turnusów
rehabilitacyjnych, warunki uczestnictwa w tych turnusach, warunki, jakie
powinni spełniać organizatorzy turnusów rehabilitacyjnych, i ośrodki, w których
odbywają się turnusy, zakres, sposób i tryb kontroli organizatorów turnusów oraz
ośrodków wpisanych do rejestrów.
Informacje szczegółowe – informacje dotyczące wykonywania art. 9, 20, 21, 25,
27.
23. Praca i zatrudnienie (art. 27)
Prawo do pracy, ochrona przed dyskryminacją
Konstytucja RP stanowi, że każdemu zapewnia się wolność wyboru
i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyjątki określa ustawa.
Kodeks pracy precyzuje zapisy konstytucyjne, gwarantując, że każdy ma prawo
do swobodnie wybranej pracy. Nikomu, z wyjątkiem przypadków określonych
w ustawie, nie można zabronić wykonywania zawodu. Pracownicy mają równe
prawa z tytułu jednakowego wypełniania takich samych obowiązków. Zakazana
jest dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub pośrednia, w tym ze
względu na niepełnosprawność. Przejawem dyskryminowania jest także
zachęcanie innej osoby do naruszenia zasady równego traktowania
w zatrudnieniu lub nakazanie jej naruszenia tej zasady. Kodeks pracy nakazuje
równo traktować pracowników w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku
pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu
podnoszenia kwalifikacji zawodowych, w tym bez względu na
niepełnosprawność. Za naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu
uważa się różnicowanie przez pracodawcę sytuacji pracownika, między innymi
ze względu na niepełnosprawność, którego skutkiem jest:
– odmowa nawiązania lub rozwiązanie stosunku pracy,
– niekorzystne ukształtowanie wynagrodzenia za pracę lub innych warunków
zatrudnienia albo pominięcie przy awansowaniu lub przyznawaniu innych
świadczeń związanych z pracą,
– pominięcie przy typowaniu do udziału w szkoleniach podnoszących
kwalifikacje zawodowe,

108