Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzonej w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r.

W jednostkach pomocy społecznej mogą być organizowane specjalne
przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja i szkoły ponadgimnazjalne.
Uczniom (wychowankom) zapewnia się:
– realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia
specjalnego,
– realizację programów nauczania dostosowanych do możliwości
psychofizycznych i potrzeb edukacyjnych,
– prowadzenie zajęć socjoterapeutycznych lub resocjalizacyjnych, w zależności
od potrzeb.
Specjalne działania opiekuńczo-wychowawcze organizowane są w formie:
– indywidualnych programów terapeutycznych i resocjalizacyjnych,
– zajęć rozwijających zainteresowania i uzdolnienia uczniów
(np. czytelniczych, plastycznych, teatralnych, wokalno-muzycznych),
– gier, zabaw oraz zajęć sportowych, turystycznych i krajoznawczych.
Warunki przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów oraz ich formy dla dzieci
i młodzieży niepełnosprawnych określają rozporządzenia Ministra Edukacji
Narodowej w sprawie:
– warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci
i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie
w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integra-
cyjnych,
– warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci
i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjal-
nych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz ośrodkach.
Rozporządzeń nie stosuje się do dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym
w stopniu głębokim.
Zmiany systemu kształcenia
1 września 2011 r. została wprowadzona nowa formuła kształcenia uczniów
z

szeroko rozumianymi specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym

84
wynikającymi z niepełnosprawności, oraz nowy sposób organizacji i udzielania
dzieciom i młodzieży pomocy psychologiczno-pedagogicznej2).
Wychodząc z założenia, że największe szanse na zaspokojenie specjalnych
potrzeb edukacyjnych dzieci są wtedy, kiedy wykryje się je jak najwcześniej,
najważniejszym celem zmian jest zapewnienie pomocy psychologiczno-
pedagogicznej jak najwcześniej i jak najbliżej dziecka, w środowisku jego
nauczania i wychowania (przedszkolu, szkole i placówce). Zmiany organizacji
kształcenia specjalnego oraz udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej
zmierzają do zapewnienia bardziej efektywnej aniżeli dotychczas,
zindywidualizowanej pomocy, w szczególności dzieciom i młodzieży
niepełnosprawnym kształcącym się w szkołach ogólnodostępnych.
Nowa formuła udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej
w przedszkolach, szkołach i placówkach, określona w rozporządzeniu Ministra
Edukacji Narodowej w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy
psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placów-
kach, oparta jest na zespołowej pracy nauczycieli, wychowawców grup
wychowawczych i specjalistów, polegającej na rozpoznawaniu potrzeb uczniów,
planowaniu sposobów ich zaspokajania, ocenianiu efektów pomocy, a także
planowaniu wsparcia rodziców oraz na współdziałaniu z
instytucjami
wspierającymi przedszkole, szkołę lub placówkę w tym zakresie.
W celu zapewnienia właściwego przebiegu procesu wychowania, kształcenia
i opieki każdego dziecka niepełnosprawnego konieczne jest opracowanie
indywidualnej ścieżki jego rozwoju, od wychowania przedszkolnego przez
wszystkie etapy kształcenia, obejmującej ofertę edukacyjno-wychowawczą,
zróżnicowane formy kształcenia, zalecenia dydaktyczno-wychowawcze, zajęcia
rewalidacyjne i specjalistyczne oraz propozycje wspomagania rodziny w jej roli
wychowawczej i opiekuńczej. Kształcenie każdego ucznia niepełnosprawnego
odbywać się będzie na podstawie indywidualnego programu edukacyjno-
-terapeutycznego, niezależnie od rodzaju szkoły, do jakiej będzie uczęszczał –
ogólnodostępnej, integracyjnej czy specjalnej.

2) Kształcenie specjalne oraz pomoc psychologiczno-pedagogiczna w nowej formule są realizowane
w przedszkolach i gimnazjach oraz szkołach specjalnych wszystkich typów od 1 września 2011 r.,
w szkołach podstawowych i ponadgimnazjalnych będą realizowane od 1 września 2012 r.


85
Wsparcie procesu edukacji
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej w sprawie
szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-
-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych, do zadań
poradni należy:
– diagnozowanie poziomu rozwoju, potrzeb i możliwości oraz zaburzeń
rozwojowych i zachowań dysfunkcyjnych dzieci i młodzieży,
– wspomaganie dzieci i młodzieży odpowiednio do ich potrzeb rozwojowych
i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych,
– prowadzenie terapii dzieci i młodzieży, w zależności od rozpoznanych
potrzeb, w tym dzieci i młodzieży z zaburzeniami rozwojowymi,
z zachowaniami dysfunkcyjnymi, niepełnosprawnych, niedostosowanych
społecznie lub zagrożonych niedostosowaniem społecznym, oraz ich rodzin,
– pomoc dzieciom i młodzieży w wyborze kierunku kształcenia i zawodu oraz
planowaniu kształcenia i kariery zawodowej oraz wspieranie nauczycieli
przedszkoli, szkół i placówek w planowaniu i realizacji zadań z zakresu
doradztwa edukacyjno-zawodowego,
– wspomaganie dzieci i młodzieży z trudnościami adaptacyjnymi związanymi
z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska edukacyjnego, w tym
związanymi z wcześniejszym kształceniem za granicą,
– pomoc rodzicom i nauczycielom w rozpoznawaniu i rozwijaniu
indywidualnych możliwości, predyspozycji i uzdolnień dzieci i młodzieży;
– podejmowanie działań z zakresu profilaktyki uzależnień i innych problemów
dzieci i młodzieży, w tym udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej
dzieciom i młodzieży z grup ryzyka oraz ich rodzicom,
– współpraca ze szkołami i placówkami w rozpoznawaniu u uczniów
specyficznych trudności w uczeniu się, w tym ryzyka wystąpienia
specyficznych trudności w uczeniu się u uczniów klas I – III szkoły
podstawowej,
– współpraca z przedszkolami, szkołami i placówkami przy opracowywaniu
i realizowaniu indywidualnych programów edukacyjno-terapeutycznych oraz
planów działań wspierających,

86
– współpraca w udzielaniu i organizowaniu przez przedszkola, szkoły i pla-
cówki pomocy psychologiczno-pedagogicznej,
– wspomaganie wychowawczej i edukacyjnej funkcji rodziny,
– wspomaganie wychowawczej i edukacyjnej funkcji przedszkola, szkoły lub
placówki, w tym udzielanie nauczycielom pomocy w rozwiązywaniu
problemów dydaktyczno-wychowawczych,
– prowadzenie edukacji dotyczącej ochrony zdrowia psychicznego, wśród
dzieci i młodzieży, rodziców i nauczycieli,
– udzielanie, we współpracy z placówkami doskonalenia nauczycieli, wsparcia
merytorycznego nauczycielom, wychowawcom grup wychowawczych
i specjalistom
udzielającym pomocy psychologiczno-pedagogicznej
w przedszkolach, szkołach i placówkach.
Poradnia realizuje zadania poprzez:
– diagnozowanie,
– opiniowanie,
– działalność terapeutyczną,
– prowadzenie grup wsparcia,
– prowadzenie mediacji,
– interwencję kryzysową,
– działalność profilaktyczną,
– poradnictwo,
– konsultacje,
– działalność informacyjno-szkoleniową.
Korzystanie z pomocy udzielanej przez poradnie jest dobrowolne i nieodpłatne.
W poradniach zatrudnia się psychologów, pedagogów, logopedów i doradców
zawodowych. W zależności od potrzeb zatrudnia się innych specjalistów,
w szczególności lekarzy. Pomoc może być także udzielana przez wolontariuszy.
W poradniach działają zespoły orzekające, wydające orzeczenia o potrzebie
kształcenia specjalnego, indywidualnego obowiązkowego rocznego
przygotowania przedszkolnego, indywidualnego nauczania, o potrzebie zajęć

87
rewalidacyjno-wychowawczych oraz opinie o potrzebie wczesnego wspomagania
rozwoju dziecka.
Pomoc materialna
Zgodnie z ustawą o systemie oświaty uczniowi przysługuje prawo do pomocy
materialnej. Jest ona udzielana w celu zmniejszenia różnic w dostępie do
edukacji, umożliwienia pokonywania barier dostępu do edukacji wynikających
z trudnej sytuacji materialnej ucznia. Pomoc przysługuje także wychowankom
publicznych i niepublicznych ośrodków umożliwiających dzieciom i młodzieży
upośledzonym w stopniu głębokim, a także dzieciom i młodzieży upośledzonym
umysłowo ze sprzężonymi niepełnosprawnościami realizację, odpowiednio,
obowiązku szkolnego i obowiązku nauki – do czasu ukończenia realizacji
obowiązku nauki.
Dzieciom niepełnosprawnym uczącym się w szkole podstawowej, gimnazjum lub
szkole ponadgimnazjalnej wypłacany jest dodatek na zamieszkanie w miejscu
pobierania nauki innym niż miejsce zamieszkania, w wysokości 90 zł
miesięcznie.
Zgodnie z ustawą o systemie oświaty obowiązkiem gminy jest:
– zapewnienie uczniom niepełnosprawnym objętym kształceniem specjalnym
bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższej szkoły
podstawowej i gimnazjum, a uczniom z niepełnosprawnością ruchową,
upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym – także
do najbliższej szkoły ponadgimnazjalnej, do ukończenia 21. roku życia,
– zapewnienie dzieciom i młodzieży upośledzonym w stopniu głębokim,
a także dzieciom i młodzieży z upośledzeniem umysłowym ze sprzężonymi
niepełnosprawnościami, bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do
ośrodka umożliwiającego tym dzieciom i młodzieży realizację obowiązku
szkolnego i obowiązku nauki, do ukończenia 25. roku życia,
– zwrot kosztów przejazdu ucznia oraz jego opiekuna do szkoły lub ośrodka, na
zasadach określonych w umowie zawartej między wójtem (burmistrzem,
prezydentem miasta) a rodzicami, opiekunami lub opiekunami prawnymi
ucznia, jeżeli dowożenie i opiekę zapewniają rodzice, opiekunowie lub
opiekunowie prawni.

88