Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzonej w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r.

szczegółowego trybu postępowania w sprawach o nadanie lub wyrażenie zgody
na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego oraz wzorów zaświadczeń i wniosków
określa tryb postępowania w tych sprawach.
Uzyskiwanie dowodów osobistych reguluje ustawa o ewidencji ludności
i dowodach osobistych1) oraz rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wzoru
dowodu osobistego oraz trybu postępowania w sprawach wydawania dowodów
osobistych, ich unieważniania, wymiany, zwrotu lub utraty. Przepisy te
zawierają rozwiązania dostosowujące procedury do potrzeb osób z różnymi
niepełnosprawnościami.
Rozporządzenie Prezydenta RP w sprawie szczegółowego trybu postępowania
w sprawach o nadanie lub wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa
polskiego oraz wzorów zaświadczeń i wniosków określające tryb postępowania
w

tych sprawach nie przewiduje procedury na wypadek niemożności
własnoręcznego sporządzenia wniosku i innych wymaganych dokumentów. Nie
ma możliwości złożenia fotografii w ciemnych okularach. W przypadku
stwierdzenia niemożności własnoręcznego sporządzenia wniosku oraz innych
wymaganych dokumentów, przed wszczęciem każdej indywidualnej sprawy
organy przyjmujące wniosek każdorazowo konsultują się z Kancelarią
Prezydenta RP. Ponieważ ewentualne problemy rozwiązywane są doraźnie,
a sam problem ma bardzo ograniczoną skalę, nie ma pilnej potrzeby
wprowadzenia odpowiednich dostosowań.
Prawa dzieci
Rozwiązania dotyczące zgłaszania urodzenia dziecka, nadawania nazwiska,
nabywania obywatelstwa mają powszechny zakres stosowania. Jeżeli chodzi
o wychowanie dzieci w rodzinie i władzę rodzicielską, odpowiednie przepisy
zawiera Konstytucja RP oraz ustawodawstwo zwykłe, w szczególności Kodeks
rodzinny i opiekuńczy. Akty te nie czynią jakiegokolwiek rozróżnienia między
dziećmi ze względu na niepełnosprawność.
Swoboda przemieszczania się
Konstytucja RP gwarantuje każdemu prawo swobodnego opuszczenia
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z ograniczeniami określonymi w ustawie.

1) Nowa ustawa o dowodach osobistych wejdzie w życie 1 lipca 2013 r.


49
Obywatela polskiego nie można wydalić z kraju ani zakazać mu powrotu do
kraju. Osoba, której pochodzenie polskie zostało stwierdzone zgodnie z ustawą,
może osiedlić się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na stałe.
Ustawa o dokumentach paszportowych gwarantuje każdemu obywatelowi
polskiemu prawo otrzymania paszportu. Na podstawie postanowień Kodeksu
postępowania administracyjnego stosuje się dostosowania proceduralne
uwzględniające różne rodzaje niepełnosprawności.
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie
dokumentów paszportowych przewiduje odstępstwa od ogólnych wymogów
dotyczących zdjęć biometrycznych, tak aby umożliwić osobom z wrodzonymi
lub nabytymi wadami wzroku dołączenie fotografii z okularami z ciemnymi
szkłami.
Zgodnie z ustawą o cudzoziemcach, do prowadzonych na jej podstawie
postępowań z zakresu legalizacji pobytu cudzoziemców spoza krajów UE
stosuje się przepisy ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego, o ile
ustawa o cudzoziemcach nie stanowi inaczej. Za pośrednictwem pełnomocnika
strona może, między innymi, złożyć wniosek o przedłużenie wizy, wniosek
o udzielenie jej zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony, zezwolenia na
osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego WE, wnieść
odwołanie od decyzji wydanej przez organ I instancji oraz dostarczyć wymagane
dokumenty. Jednakże zgodnie z ustawą o cudzoziemcach cudzoziemiec,
któremu udzielone zostało zezwolenie pobytowe na terytorium Polski, jest
zobowiązany odebrać osobiście wydaną mu kartę pobytu. W przypadku
małoletniego poniżej 13. roku życia – odbioru dokonuje jego przedstawiciel
ustawowy lub kurator.
Wymóg osobistego działania strony przewiduje również ustawa o wjeździe na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium
obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin. Do
postępowań w sprawach uregulowanych w ustawie stosuje się przepisy kpa,
jednakże wnioski o:
− zarejestrowanie pobytu obywatela UE,

50
− wymianę lub wydanie nowego zaświadczenia o zarejestrowaniu pobytu
obywatela UE,
− wydanie, wymianę lub wydanie nowej karty pobytu członka rodziny
niebędącego obywatelem UE,
− wydanie, wymianę lub wydanie nowego dokumentu potwierdzającego
prawo stałego pobytu obywatela UE,
− wydanie, wymianę lub wydanie nowej karty stałego pobytu członka rodziny
niebędącego obywatelem UE,
wymagają osobistego stawiennictwa obywatela UE lub członka jego rodziny.
Wymóg osobistego złożenia wniosku nie dotyczy małoletniego.
Zgodnie z kpa organ administracji publicznej może ze względu na szczególnie
ważny interes strony wszcząć z urzędu postępowanie także w sprawie, w której
przepis prawa wymaga wniosku strony.
15.
Prowadzenie życia samodzielnie i przy włączeniu w społeczność (art. 19)
Gwarancje podstawowe
Konstytucja RP gwarantuje każdemu prawo decydowania o swoim życiu
osobistym, prawo wyboru miejsca zamieszkania i pobytu. Ograniczenia może
ustanowić tylko ustawa. Informacje szczegółowe dotyczące przyjmowania do
domu pomocy społecznej oraz szpitala psychiatrycznego – patrz omówienie
wykonywania art. 14 i 17.
Nie istnieją jakiekolwiek formalne ograniczenia dostępu osób
niepełnosprawnych do ogólnie dostępnych usług i urządzeń. Faktyczne
utrudnienia mogą wynikać jedynie z samej niepełnosprawności danej osoby. Są
one niwelowane, w możliwym zakresie, poprzez podejmowanie przewidzianych
prawem działań na rzecz zapewnienia powszechnej dostępności lub dostępności
dla osób niepełnosprawnych. Informacje szczegółowe – patrz omówienie
wykonywania art. 9, 18, 20 i 21.
Wsparcie w miejscu zamieszkania
Ustawa o pomocy społecznej przewiduje udzielanie usług opiekuńczych
w miejscu zamieszkania, w ośrodkach wsparcia oraz w rodzinnych domach
pomocy, jak też specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania

51
oraz w ośrodkach wsparcia. Usługi takie przysługują osobie samotnej, która
z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymaga pomocy innych osób,
a jest jej pozbawiona. Usługi opiekuńcze lub specjalistyczne usługi opiekuńcze
mogą być przyznane również osobie, która wymaga pomocy innych osób,
a rodzina nie może takiej pomocy zapewnić.
Usługi opiekuńcze obejmują pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb
życiowych, opiekę higieniczną, zaleconą przez lekarza pielęgnację oraz, w miarę
możliwości, zapewnienie kontaktów z otoczeniem. Zakres usług, ich forma
i okres świadczenia ustalane są indywidualnie, przy uwzględnieniu potrzeb
i możliwości osoby wymagającej wsparcia.
Specjalistyczne usługi opiekuńcze są to usługi dostosowane do szczególnych
potrzeb wynikających z rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności.
Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej w sprawie specjalistycznych usług
opiekuńczych wskazuje rodzaje specjalistycznych usług dostosowanych do
szczególnych potrzeb osób wymagających pomocy, wynikających z rodzaju ich
schorzenia lub niepełnosprawności. Usługi te są świadczone przez osoby
posiadające kwalifikacje do wykonywania zawodu: pracownika socjalnego,
psychologa, pedagoga, logopedy, terapeuty zajęciowego, pielęgniarki, asystenta
osoby niepełnosprawnej, opiekunki środowiskowej, specjalisty w zakresie
rehabilitacji medycznej, fizjoterapeuty lub innego zawodu dającego wiedzę
i umiejętności pozwalające świadczyć określone specjalistyczne usługi.
Organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych należy do gminy. Zadanie to
może być realizowane przez pracowników ośrodka pomocy społecznej, zlecone
innemu podmiotowi lub mogą być wykupione. Usługi przyznawane są na
podstawie decyzji administracyjnej.
Koszty usług podlegają zwrotowi w części lub całości, jeżeli dochód na osobę
w rodzinie osoby zobowiązanej do zwrotu wydatków przekracza kwotę
kryterium dochodowego.
Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej usługi opiekuńcze i specjalistyczne
usługi opiekuńcze mogą być świadczone w ośrodkach wsparcia. Ośrodek jest
dzienną formą pomocy instytucjonalnej, w ramach której świadczone są usługi
dostosowane do indywidualnych potrzeb osób korzystających z pomocy, także
żywieniowe.

52
Trudności w zaspokojeniu potrzeb w zakresie usług opiekuńczych mogą
wynikać z braku kadry w jednostkach pomocy społecznej, uprawnionej do
świadczenia zwłaszcza specjalistycznych usług opiekuńczych, a ponadto
z niewykorzystywania (z różnych przyczyn) możliwości przewidzianych
w innych systemach (opieki zdrowotnej i oświaty). Przeszkodą są zbyt niskie
środki, którymi dysponuje gmina – odpłatność wnoszona przez osoby
korzystające z usług nie pokrywa najczęściej kosztów usług, gmina z własnych
środków pokrywa różnicę. Usprawnianie obecnego systemu i jego ewentualna
rozbudowa będą możliwe w razie uzyskiwania przez poszczególne gminy
większych środków finansowych oraz w miarę postępującego procesu
podnoszenia kwalifikacji pracowników systemu pomocy społecznej.
Poradnictwo specjalistyczne, w szczególności prawne, psychologiczne
i rodzinne, jest świadczone osobom i rodzinom, które mają trudności lub
wykazują potrzebę wsparcia w rozwiązywaniu problemów życiowych, bez
względu na posiadany dochód. Poradnictwo prawne polega na udzielaniu
informacji o przepisach z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego,
zabezpieczenia społecznego, ochrony praw lokatorów. Poradnictwo
psychologiczne obejmuje diagnozowanie, profilaktykę i terapię. Poradnictwo
rodzinne dotyczy problemów funkcjonowania rodziny, w tym problemów
wychowawczych w rodzinach naturalnych i zastępczych oraz problemów opieki
nad osobą niepełnosprawną, terapię rodzinną.
Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego przewiduje odrębne rozwiązania
dotyczące wspierania osób chorych psychicznie i upośledzonych umysłowo.
Zgodnie z nią organy pomocy społecznej, w porozumieniu z podmiotem
leczniczym udzielającym świadczeń zdrowotnych w zakresie psychiatrycznej
opieki zdrowotnej, organizują oparcie społeczne dla osób, które z powodu
choroby psychicznej lub upośledzenia umysłowego mają trudności w życiu
codziennym, zwłaszcza w kształtowaniu stosunków z otoczeniem, w zakresie
edukacji, zatrudnienia oraz w sprawach bytowych. Oparcie społeczne polega na:
–
podtrzymywaniu i rozwijaniu umiejętności niezbędnych do samodzielnego,
aktywnego życia,
–
organizowaniu pomocy rodziny, innych osób, grup, organizacji
społecznych i instytucji,

53