Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw

Projekt określa przypadki odpłatności za przystąpienie do egzaminu maturalnego przez
absolwentów, którzy po raz trzeci i kolejny przystępują do egzaminu maturalnego
z danego przedmiotu lub przedmiotów, lub którzy deklarowali chęć przystąpienia do
egzaminu maturalnego z danego przedmiotu, a do niego nie przystąpili i w kolejnym
roku deklarują chęć przystąpienia do niego po raz kolejny. Polski system egzaminów
zewnętrznych zapewnia obecnie każdemu zdającemu prawo do nieodpłatnego
przystąpienia do egzaminu maturalnego z każdego przedmiotu, w części ustnej
i w części pisemnej, tj. do pięciu lub – w przypadku absolwentów szkół lub oddziałów
z językiem nauczania danej mniejszości narodowej – siedmiu egzaminów
z przedmiotów obowiązkowych oraz sześciu egzaminów z przedmiotów dodatkowych.
Ponadto zdający, który nie uzyskał świadectwa dojrzałości (nie zdał części
obowiązkowej egzaminu maturalnego), ma prawo w ciągu kolejnych 5 lat
przystępować, również nieodpłatnie, do egzaminu maturalnego z danego przedmiotu
lub przedmiotów w celu zdania tego egzaminu i uzyskania świadectwa dojrzałości.
Obecnie przepisy dotyczące przeprowadzania egzaminu maturalnego umożliwiają
wielokrotne i nielimitowane przystępowanie do egzaminu maturalnego w celu zdania
tego egzaminu lub podwyższenia uzyskanego wyniku. Wielu zdających kilkakrotnie
przystępuje do egzaminu z tego samego przedmiotu lub przedmiotów w celu
podwyższenia wyniku, jak również składa deklarację przystąpienia do egzaminu i nie
zgłasza się na egzamin, co generuje znaczące dodatkowe koszty dla systemu związane
z drukiem i dystrybucją materiałów egzaminacyjnych i wynagrodzeniem dla
egzaminatorów. Nieprzystępowanie przez zdających do zadeklarowanych wcześniej
egzaminów często dezorganizuje pracę szkoły (dyrektor szkoły jest zobowiązany m.in.
powołać zespoły przedmiotowe i nadzorujące spośród nauczycieli tej szkoły). Dla
przykładu w roku szkolnym 2012/2013 na egzamin maturalny z danego przedmiotu nie
zgłosiło się – pomimo wcześniejszych deklaracji – ponad 130 tys. osób, a ponad 39 tys.
absolwentów przystąpiło po raz trzeci i kolejny do egzaminu maturalnego z danego
przedmiotu w celu zdania lub podwyższenia wyniku egzaminu z tego przedmiotu.
Proponuje się, aby z każdego przedmiotu (zarówno w części ustnej, jak i pisemnej)
zdający wnosili opłatę za przystąpienie do egzaminu maturalnego, w wysokości
nieprzekraczającej średnich kosztów przeprowadzenia egzaminu z poszczególnych
przedmiotów. Wysokość opłat zostanie określona w rozporządzeniu wydanym przez
27
ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania, zaś przypadki zwalniania z tych
opłat osób o niskim dochodzie będą określone w ustawie.
Należy podkreślić, że propozycja wprowadzenia opłat za ponowne przystąpienie do
egzaminu maturalnego z danego przedmiotu lub przedmiotów, w wysokości
nieprzekraczającej średnich kosztów przeprowadzenia egzaminu z poszczególnych
przedmiotów, nie ogranicza prawa absolwentów do nauki. Każdy absolwent,
z wyjątkiem sytuacji złożenia deklaracji i nieprzystąpienia do egzaminu, ma prawo
dwukrotnie przystąpić do egzaminu maturalnego z danego przedmiotu bezpłatnie.
Wprowadzenie opłat w przypadkach określonych w ustawie może spowodować, że
zdający będą z większą odpowiedzialnością podejmować decyzję o przystąpieniu do
egzaminu, zwiększy się również motywacja zdających do starania się o uzyskanie
w ramach dwóch pierwszych podejść satysfakcjonującego ich wyniku egzaminu.
Proponowane rozwiązanie ma również pozytywny wpływ na racjonalność
i efektywność systemu egzaminacyjnego.
Projektowany art. 44zzza ustawy zawiera upoważnienie dla ministra właściwego do
spraw oświaty i wychowania do określenia, w drodze rozporządzenia, szczegółowych
warunków i sposobu przeprowadzania sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego
i egzaminu maturalnego.
Rozporządzenie, oprócz wykazu języków obcych nowożytnych, z których
przeprowadza się sprawdzian, egzamin gimnazjalny i egzamin maturalny, wykazu
przedmiotów dodatkowych, z których jest przeprowadzany egzamin maturalny, oraz
sposobu przeprowadzania sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego i egzaminu
maturalnego z uwzględnieniem specyfiki tych egzaminów, będzie w pozostałym
zakresie
określać
głównie
kwestie
organizacyjno-techniczne
związane
z przeprowadzeniem sprawdzianu i egzaminów.
W art. 44zzzb zostały uregulowane ogólne zasady przeprowadzania egzaminu
potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie. Proponuje się, aby w ustawie znalazły się
regulacje określające:
− podstawę i cel przeprowadzania egzaminu;
− katalog osób uprawnionych do zdawania egzaminu;
− formę przeprowadzania egzaminu;
− termin przeprowadzania egzaminu;
28
− czas trwania egzaminu;
− ogólne warunki przystąpienia do egzaminu;
− podstawowe obowiązki dyrektora szkoły lub placówki, pracodawcy oraz podmiotu
prowadzącego kwalifikacyjny kurs zawodowy, o którym mowa w art. 68a
ust. 2 ustawy o systemie oświaty, w zakresie organizacji i przebiegu egzaminu;
− miejsce przeprowadzania egzaminu oraz osoby odpowiedzialne za przeprowadzenie
egzaminu;
− sposób ustalania wyników egzaminu i sposób ich przedstawiania;
− warunki zdania egzaminu;
− definicję samodzielności pracy przy wykonywaniu zadań egzaminacyjnych przez
zdających oraz tryb, w jakim może nastąpić unieważnienie części pisemnej lub
części praktycznej egzaminu;
− tryb i warunki zgłaszania przez zdającego zastrzeżeń w przypadku uznania, że
w trakcie egzaminu zostały naruszone przepisy dotyczące jego przeprowadzania;
− prawo zdającego, a w przypadku ucznia – również jego rodziców, do wglądu do
karty odpowiedzi i karty oceny odpowiednio w części pisemnej lub w części
praktycznej egzaminu, a także do dokumentacji – jeżeli rezultatem wykonania
zadania egzaminacyjnego w części praktycznej jest dokumentacja;
− tryb i warunki, w jakich zdający, a w przypadku ucznia – również jego rodzice,
mogą skorzystać z prawa wglądu do karty odpowiedzi i karty oceny oraz do
dokumentacji, jeżeli rezultatem wykonania zadania egzaminacyjnego w części
praktycznej jest dokumentacja;
− tryb, w jakim – na wniosek zdającego, a w przypadku ucznia również jego rodziców
– może nastąpić weryfikacja sumy przyznanych punktów;
− zasady ponownego przystępowania do egzaminu przez zdających, którzy nie zdali
tego egzaminu;
− warunki upoważniania szkół, placówek, pracodawców, podmiotów prowadzących
kwalifikacyjne kursy zawodowe do przeprowadzania części praktycznej oraz części
pisemnej egzaminu z wykorzystaniem elektronicznego systemu przeprowadzania
egzaminu zawodowego;
− przypadki odpłatności za przystąpienie do egzaminu przez absolwentów
zasadniczych szkół zawodowych, techników i szkół policealnych oraz osób, które
29
ukończyły kwalifikacyjny kurs zawodowy, jeżeli po raz trzeci i kolejny przystępują
do egzaminu.
Projektowane przepisy nie wprowadzają istotnych zmian dotyczących zasad
przeprowadzania egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie w stosunku do
egzaminów przeprowadzanych na podstawie obecnie obowiązujących przepisów
wprowadzonych rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 lutego
2012 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania,
klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów
i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. poz. 262). Zmiany w stosunku do
obecnego stanu prawnego polegają na:
− wprowadzeniu możliwości przeprowadzania egzaminu potwierdzającego
kwalifikacje w zawodzie przez podmiot prowadzący kwalifikacyjny kurs
zawodowy.
Zgodnie z
obecnie obowiązującymi przepisami, egzamin
potwierdzający kwalifikacje w zawodzie (zarówno część pisemna, jak i część
praktyczna) może być przeprowadzany w szkole, w placówce, o której mowa
w art. 2 pkt 3a ustawy o systemie oświaty, albo u pracodawcy lub w miejscu
wskazanym przez pracodawcę. W związku z tym, że do egzaminu potwierdzającego
kwalifikacje w zawodzie mogą przystępować osoby, które ukończyły
kwalifikacyjny kurs zawodowy, istotne jest, aby podmioty, które organizują te
kursy, również mogły przeprowadzać egzamin potwierdzający kwalifikacje
w zawodzie. Biorąc pod uwagę coraz większe zainteresowanie kwalifikacyjnymi
kursami zawodowymi, wprowadzenie projektowanego rozwiązania ułatwi
organizację egzaminu zarówno dla osób zdających, jak i dla okręgowych komisji
egzaminacyjnych. Ponadto wprowadzono obowiązek zorganizowania egzaminu dla
uczestników kwalifikacyjnego kursu zawodowego przez podmiot prowadzący ten
kurs. Kwalifikacyjny kurs zawodowy, którego program nauczania uwzględnia
podstawę programową kształcenia w zawodach, staje się coraz bardziej popularną
formą kształcenia ustawicznego dorosłych. Rozwiązanie to zostało wprowadzone
w celu zwiększenia efektywności kształcenia na kwalifikacyjnych kursach
zawodowych, tak aby więcej uczestników tych kursów mogło przystąpić do
egzaminu i potwierdzić swoje kwalifikacje,
− określeniu trybu, w jakim może nastąpić unieważnienie pracy egzaminacyjnej przez
dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej – jeżeli rezultatem wykonania zadania
30
lub zadań egzaminacyjnych jest dokumentacja – w przypadku stwierdzenia, podczas
sprawdzania pracy egzaminacyjnej przez egzaminatora niesamodzielnego
wykonania zadania przez zdającego, albo wystąpienia w pracy egzaminacyjnej
zdającego jednakowych sformułowań wskazujących na udostępnienie rozwiązań
innemu zdającemu lub korzystanie z rozwiązań innego zdającego. Wyniki egzaminu
decydują o posiadaniu odpowiednich kwalifikacji koniecznych do realizacji zadań
zawodowych w danym zawodzie, dlatego też niesamodzielność pracy na egzaminie
może skutkować nierzetelną realizacją zadań zawodowych. W projekcie ustawy
proponuje się możliwość wniesienia zastrzeżeń do rozstrzygnięcia dyrektora
okręgowej komisji egzaminacyjnej w tej sprawie do dyrektora Centralnej Komisji
Egzaminacyjnej (zastrzeżenia wnosi się za pośrednictwem dyrektora okręgowej
komisji egzaminacyjnej, który wraz z materiałami niezbędnymi do ich rozpatrzenia
przekazuje je dyrektorowi Centralnej Komisji Egzaminacyjnej, chyba że dyrektor
okręgowej komisji egzaminacyjnej uwzględni te zastrzeżenia). Stwierdzona w ww.
trybie niesamodzielność pracy zdającego będzie skutkowała unieważnieniem części
praktycznej egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie i ustaleniem przez
dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej wyniku tej części egzaminu jako 0%.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy – wynik egzaminu jest ostateczny
i nie przysługuje na niego skarga do sądu administracyjnego. W związku
z powyższym oraz faktem, iż unieważnienie egzaminu jest równoważne
z ustaleniem wyniku 0%, powołany przepis stosuje się wprost.
Zaproponowana w projekcie ustawy procedura unieważniania części praktycznej
egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie, gdy rezultatem wykonania
zadania lub zadań jest dokumentacja, gwarantuje zdającemu prawo zabrania głosu
w zakresie rozstrzygnięcia w jego sprawie poprzez:
a) nałożenie na dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej obowiązku
poinformowania o zamiarze unieważnienia zdającemu części praktycznej
egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie, gdy rezultatem
wykonania zadania lub zadań jest dokumentacja,
b) prawo wglądu do materiałów dotyczących zamiaru unieważnienia i złożenia
wyjaśnień w tej sprawie przez zdającego lub jego rodziców,
c) nałożenie na dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej obowiązku
pisemnego uzasadnienia rozstrzygnięcia w przedmiocie unieważnienia,
31