Rządowy projekt ustawy - Prawo restrukturyzacyjne

regulacji jest zapewnienie, aby wierzyciele objęci układem częściowym stanowili jednorodną grupę,
a nie zbiór podmiotów wybranych według przypadkowych kryteriów. Projekt wskazuje, że
w szczególności wierzycielami objętymi układem częściowym mogą być:
a)
wierzyciele finansujący działalność dłużnika poprzez udzielone kredyty, pożyczki
i innego rodzaju podobne instrumenty finansowe,
b)
wierzyciele będący stronami umów o zasadniczym znaczeniu dla funkcjonowania
przedsiębiorstwa dłużnika, w szczególności dostawcy zasadniczych materiałów,
leasingodawcy majątku niezbędnego dla działalności prowadzonej przez dłużnika,
zleceniodawcy prac, których wykonanie przez dłużnika istotnie wpłynie na dalsze
funkcjonowanie przedsiębiorstwa,
c)
wierzyciele, których wierzytelności zabezpieczone są hipoteką, zastawem, zastawem
rejestrowym, zastawem skarbowym i hipoteką morską na przedmiotach i prawach
niezbędnych do prowadzenia przedsiębiorstwa dłużnika,
d)
wierzyciele posiadający największe wierzytelności według określonej sumy.
Propozycje układowe mogą obejmować takie same sposoby restrukturyzacji zobowiązań
dłużnika jak w przypadku układu zawieranego ze wszystkimi wierzycielami z dwoma zastrzeżeniami.
Po pierwsze propozycje układowe nie mogą przewidywać, dla wierzycieli objętych układem
częściowym, korzyści, które zmniejszają możliwość zaspokojenia wierzytelności nieobjętych układem
(art. 181 ust. 1 p.r.).
Po drugie projekt przewiduje również odmienne uregulowanie pozycji prawnej objętych
układem częściowym wierzycieli, których wierzytelności są zabezpieczone zabezpieczeniami
rzeczowymi. Jeżeli skierowane do takiego wierzyciela propozycje układowe będą przewidywały pełne
zaspokojenie jego wierzytelności na zasadach, które były przewidziane w umowie będącej podstawą
ustanowienia zabezpieczenia, nawet jeżeli umowa ta została skutecznie rozwiązana lub wygasła, albo
będą przewidywały zaspokojenie wierzyciela w stopniu porównywalnym z tym, jakiego mógł się
spodziewać w razie dochodzenia należności z przedmiotu zabezpieczenia, do objęcia wierzytelności
układem nie będzie konieczna zgoda takiego wierzyciela (art. 179 p.r.). Zauważyć należy, że istota
zabezpieczeń rzeczowych i ich wyjątkowy charakter powodują w praktyce, że ten rodzaj zabezpieczeń
przysługuje charakterystycznym podmiotom, którym przysługują zwykle największe wierzytelności
(np. banki). Z tego względu zawarcie układu z takimi wierzycielami powoduje zwykle, że nie ma
potrzeby zawierania układu z pozostałymi wierzycielami. Ponadto znalezienie porozumienia między
wierzycielami posiadającymi zabezpieczenia rzeczowe a dłużnikiem wymaga specyficznych
propozycji układowych, które pozostają zwykle w niewielkim związku z propozycjami układowymi
skierowanymi do pozostałych wierzycieli. Z tych wszystkich względów szczególny tryb zawierania
układu obejmującego wierzycieli zabezpieczonych rzeczowo przewidziany w art. 179 p.r. powinien
być ograniczony wyłącznie do układu częściowego. Z poszukiwaniem porozumienia między
wierzycielami posiadającymi zabezpieczenia rzeczowe a dłużnikiem nie wiązałoby się w takim
przypadku ograniczenie praw wierzycieli nieposiadających zabezpieczeń rzeczowych, gdyż ich wola
zawarcia układu i tak nie ma decydującego znaczenia dla uratowania przedsiębiorstwa. Ograniczenie
zakresu układu częściowego do wierzycieli zabezpieczonych rzeczowo umożliwia pełne
uwzględnienie zbiorowego interesu tej kategorii wierzycieli przy zawieraniu układu. Zastrzeżenie, że
do objęcia układem wbrew woli wierzyciela potrzebne będą propozycje układowe przewidujące co
najmniej takie zaspokojenie, jakiego wierzyciel mógłby się spodziewać poza postępowaniem
restrukturyzacyjnym, zabezpiecza przy tym indywidualny interes poszczególnych wierzycieli
w stopniu wystarczającym na objęcie ich układem nawet bez ich zgody.
41

Badanie przez sąd zgodności z prawem kryteriów wyodrębnienia wierzycieli objętych układem
częściowym

W postępowaniu o zatwierdzenie układu badanie zgodności kryteriów wyodrębnienia
wierzycieli objętych układem częściowym przeprowadzane jest na etapie zatwierdzania układu,
a stwierdzenie niezgodności skutkuje odmową jego zatwierdzenia (art. 180 ust. 2 p.r.).
W przyspieszonym postępowaniu układowym niezwłocznie po złożeniu wniosku o otwarcie
postępowania, sąd będzie stwierdzał zgodność z prawem kryteriów wyodrębnienia wierzycieli
objętych układem częściowym. Na postanowienie dłużnikowi będzie przysługiwało zażalenie.
W terminie przewidzianym dla wniesienia zażalenia dłużnik będzie mógł zaproponować inne kryteria
wyodrębnienia wierzycieli. Po uprawomocnieniu się postanowienia stwierdzającego niezgodność
kryteriów wyodrębnienia wierzycieli z prawem sąd umorzy postępowanie, chyba że dłużnik we
wskazanym wyżej terminie zaproponuje inne kryteria. Kolejna zmiana kryteriów będzie
niedopuszczalna (art. 180 ust. 3 p.r.).
Głosowanie nad układem i skutki układu

Uprawnieni do głosowania nad układem będą wyłącznie wierzyciele objęci układem
częściowym. Większość kapitałowa potrzebna do przyjęcia układu (2/3) będzie liczona od sumy
wierzytelności przysługującej wierzycielom objętym układem częściowym i uprawnionym do
głosowania (art. 184 p.r.).

Projekt przewiduje, że z uwagi na charakter układu częściowego oraz odmienny przebieg
postępowania, układ częściowy będzie obejmował wyłącznie wierzycieli, którzy spełniają przyjęte
w postępowaniu kryteria wyodrębnienia i zostali ujęci w spisie wierzytelności lub stawili się na
zgromadzeniu, przedkładając sędziemu-komisarzowi tytuł egzekucyjny, lub zostali dopuszczeni do
udziału w zgromadzeniu przez sędziego-komisarza (art. 185 ust. 1 p.r.). W celu usunięcia mogących
się ewentualnie pojawiać wątpliwości co do zakresu związania układem projekt przewiduje, że
w postanowieniu o zatwierdzeniu układu sąd będzie wskazywał wierzycieli objętych układem (art. 185
ust. 2 p.r.).
Ochrona wierzycieli nieobjętych układem częściowym

Umożliwienie dłużnikowi zawarcia układu tylko z niektórymi wierzycielami nie może
w żadnym wypadku odbyć się z pokrzywdzeniem pozostałych wierzycieli. Stąd też projekt przewiduje
określone instrumenty, które mają zabezpieczać prawa wierzycieli nieobjętych układem częściowym:
a)
propozycje układowe nie mogą przewidywać dla wierzycieli objętych układem
częściowym korzyści, które zmniejszają możliwość zaspokojenia wierzytelności
nieobjętych układem (art. 181 ust. 1 p.r.),
b)
w postępowaniu o zatwierdzenie układu wierzyciele nieobjęci układem częściowym
posiadają prawo zgłaszania zastrzeżeń co do zgodności z prawem przebiegu
samodzielnego zbierania głosów w zakresie niezgodnego z prawem określenia
wierzycieli objętych układem częściowym oraz w zakresie zgodności propozycji
układowych z art. 181 p.r.,
c)
wierzyciele nieobjęci układem częściowym mogą wnieść zażalenie na postanowienie
o zatwierdzeniu układu (art. 186 p.r.).
Tytuł VII. Przepisy ogólne dotyczące postępowania
Dzień otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego
Projekt przewiduje, że układ będzie obejmował wierzytelności osobiste powstałe przed dniem
otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego (art. 150 ust. 1 p.r.), czego konsekwencją jest regulacja,
42

zgodnie z którą spis wierzytelności będzie obejmował tylko wierzytelności powstałe przed dniem
otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego (art. 77 ust. 1 p.r.). Z uwagi na powyższe regulacje
projekt jednoznacznie wskazuje dzień, który będzie dniem otwarcia postępowania. W przyspieszonym
postępowaniu układowym, postępowaniu układowym oraz postępowaniu sanacyjnym będzie to dzień
wydania postanowienia o otwarciu postępowania (art. 188 ust. 1 p.r.). W postępowaniu
o zatwierdzenie układu skutki otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego powstaną z dniem
układowym ustalonym przez dłużnika na zasadach określonych ustawą (art. 188 ust. 2 p.r. oraz
art. 208 p.r.).
Posiedzenia
Projekt przewiduje, że zarówno sąd, jak i sędzia-komisarz zasadniczo będą orzekać na
posiedzeniu niejawnym (art. 192 ust. 1 p.r.), na którym będą mogli również przeprowadzić całość lub
część postępowania dowodowego (art. 192 ust. 2 p.r.).
Orzeczenia (doręczanie, obwieszczanie)
Projekt przewiduje, że orzeczenia w postępowaniu restrukturyzacyjnym będą zapadały
w formie postanowień (art. 194 ust. 1 p.r.), i jednocześnie wprowadza regulację, zgodnie z którą
wszystkie postanowienia będą podlegały obwieszczeniu. Obwieszczenia będą dokonywane poprzez
zamieszczenie w CRRU (art. 196 ust. 1 p.r.). Ma to na celu umożliwienie wierzycielom szybkiego
uzyskiwania pełnych informacji na temat przebiegu postępowania upadłościowego. Dostęp do
informacji jest bowiem gwarantem zabezpieczenia praw wierzycieli w toku postępowania. Pełna
informacja pozwoli również wierzycielom na aktywny udział w postępowaniu.
Niezależnie od obowiązku obwieszczenia postanowienia projekt przewiduje, że postanowienia
wydane na posiedzeniu niejawnym będą doręczane dłużnikowi, osobom, których postanowienie
dotyczy, oraz nadzorcy albo zarządcy (art. 195 ust. 1 p.r.). Przy czym uczestnik postępowania będzie
mógł wyrazić zgodę na doręczanie mu, z pominięciem zasad ogólnych, postanowień i pism w toku
postępowania za pośrednictwem CRRU lub na wskazany adres poczty elektronicznej (art. 195
ust. 2 p.r.).
Zażalenia

Projekt przyjmuje założenie, że na postanowienia sądu i sędziego-komisarza zażalenie
przysługuje w przypadkach wskazanych w ustawie. Zażalenie przysługuje m.in. na następujące
postanowienia sądu i sędziego-komisarza:
a)
postanowienie o odmowie otwarcia postępowania,
b)
postanowienie w przedmiocie zatwierdzenia sprawozdania rachunkowego zarządcy
oraz końcowego sprawozdania zarządy (art. 32 i art. 33 p.r.),
c)
postanowienie w przedmiocie odwołania nadzorcy albo zarządcy (art. 35 p.r.),
d)
postanowienie w przedmiocie wynagrodzenia nadzorcy sądowego (art. 49 p.r.),
wstępnego wynagrodzenia zarządcy (art. 59 p.r.) oraz ostatecznego wynagrodzenia
zarządcy (art. 62 ust. 8 p.r.),
e)
postanowienie w przedmiocie rozstrzygnięcia sprzeciwu (art. 95 p.r.),
f)
postanowienie w przedmiocie wykreślenia wierzyciela ze spisu wierzytelności
(art. 99 p.r.),
g)
postanowienie o odmowie powołania wskazanej osoby na członka rady wierzycieli
(art. 123 p.r.), postanowienie o odwołaniu członka rady (art. 125 p.r.),
h)
postanowienie o uchyleniu uchwały rady wierzycieli (art. 136 p.r.),
43

i)
postanowienie w przedmiocie zatwierdzenia układu (art. 162 i art. 163 p.r.),
stwierdzenia wykonania układu (art. 170 p.r.), otwarcia postępowania o zmianę układu
(art. 171 p.r.), uchylenia układu (art. 174 p.r.),
j)
postanowienie o umorzeniu postępowania (art. 322 p.r.).
Projekt precyzyjnie reguluje kwestię początku biegu terminu do wniesienia środka
odwoławczego i jednoznacznie rozwiązuje pojawiający się w praktyce problem ustalania początku
biegu terminu, w sytuacji gdy postanowienie zostało ogłoszone na posiedzeniu jawnym (art. 198
ust. 3 p.r.).

Projekt utrzymuje obowiązującą obecnie w Prawie upadłościowym i naprawczym zasadę
wyłączenia możliwości wnoszenia skargi kasacyjnej, jak również skargi o stwierdzenie niezgodności
z prawem prawomocnego orzeczenia (art. 199 p.r.).
Koszty postępowania
Projekt przyjmuje zasadę, zgodnie z którą koszty postępowania obejmujące opłaty i wydatki
ponosi dłużnik (art. 205 ust. 1 p.r.).
Jednocześnie projekt rozstrzyga kwestię kosztów postępowania wywołanego sprzeciwem
wierzyciela co do ujęcia wierzytelności innego wierzyciela, stanowiąc, że koszty te zasądza się od
dłużnika na rzecz wierzyciela, który wniósł sprzeciw, jeżeli w wyniku sprzeciwu odmówiono ujęcia
zaskarżonej wierzytelności (art. 205 ust. 3 p.r.).
W toku postępowania o otwarcie postępowania układowego lub sanacyjnego sąd może żądać
od dłużnika zaliczki na pokrycie kosztów postępowania o otwarcie (art. 262 i art. 280 p.r.). W tych
postępowaniach sąd nie będzie mógł żądać od dłużnika zaliczki na pokrycie wydatków po otwarciu
postępowania, ponieważ zarówno w postępowaniu układowym, jak i sanacyjnym koszty postępowania
muszą być ponoszone na bieżąco przez dłużnika, a sąd odmówi otwarcia postępowania układowego
lub sanacyjnego, gdy nie zostanie uprawdopodobniona zdolność dłużnika do bieżącego zaspokajania
kosztów postępowania i zobowiązań powstałych po jego otwarciu (art. 8 ust. 2 p.r.).

Inaczej będzie w przyspieszonym postępowaniu układowym, które z założenia ma być bardzo
krótkie (spis wierzytelności i plan restrukturyzacyjny mają zostać złożone sędziemu-komisarzowi
w terminie dwóch tygodni od dnia otwarcia postępowania, nie przysługują sprzeciwy, termin
zgromadzenia ma zostać wyznaczony niezwłocznie po złożeniu spisu i planu restrukturyzacyjnego).
Projekt przewiduje, że w przyspieszonym postępowaniu układowym dłużnik będzie miał obowiązek
uiścić zaliczkę na poczet wydatków w toku przyspieszonego postępowania układowego w wysokości
3000 zł i wraz z wnioskiem przedstawić dowód jej uiszczenia. W razie braku uiszczenia zaliczki
przewodniczący wezwie dłużnika do uiszczenia zaliczki w terminie 7 dni pod rygorem zwrotu
wniosku (art. 226 p.r.). Jednocześnie sąd nie będzie mógł żądać od dłużnika zaliczki na poczet
kosztów postępowania w przedmiocie otwarcia przyspieszonego postępowania układowego. Ma to na
celu zagwarantowanie szybkości i sprawności postępowania w przedmiocie otwarcia przyspieszonego
postępowania układowego. Wniosek o otwarcie postępowania powinien być bowiem rozpoznany
w terminie 7 dni, a możliwość żądania zaliczki na koszty niewątpliwie by to uniemożliwiła.
Część II. Przepisy szczególne o postępowaniach restrukturyzacyjnych i ich skutkach
Tytuł I. Postępowanie o zatwierdzenie układu
Uwagi ogólne

Potrzeby przedsiębiorców, a także doświadczenia innych krajów wskazują jednoznacznie, że
konieczne jest wprowadzenie w polskiej procedurze możliwości zawarcia układu z wierzycielami
z minimalnym udziałem sądu. Dzięki temu umawiające się strony uzyskają większą elastyczność
44

w dochodzeniu do porozumienia i jednocześnie nie są uzależnione od decyzji sądu, które w praktyce
są nierzadko podejmowane ze zbędnym opóźnieniem narażającym w szczególności dłużnika na
przedłużającą się niepewność co do dalszego losu jego przedsiębiorstwa.
Postępowanie o zatwierdzenie układu przeznaczone jest dla dłużników, którzy są w stanie
uzyskać porozumienie z większością swoich wierzycieli bez udziału sądu.
Konieczne było stworzenie takiego postępowania, które zabezpieczy interesy nie tylko
wierzycieli gotowych poprzeć propozycje układowe, ale również wierzycieli sprzeciwiających się im.
Jednocześnie konieczne było stworzenie mechanizmu, który zapobiegałby niezgodnemu z prawem
pomijaniu wierzycieli i doprowadzaniu do sytuacji, w której nie mieliby oni szansy na oddanie głosu.
Elementami, które mają zabezpieczać interes ogółu wierzycieli, będą przede wszystkim
konieczność udziału w postępowaniu osoby posiadającej licencję doradcy restrukturyzacyjnego
(a zatem również posiadającej umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej), szczegółowe
uregulowanie treści pisemnego głosu warunkującej jego ważność, możliwość uzyskiwania przez
wierzycieli informacji o sytuacji ekonomicznej dłużnika, możliwość zgłaszania przez wierzycieli
zastrzeżeń co do przebiegu procedury zbierania głosów (obok możliwości zaskarżenia samego
zatwierdzenia układu), a także ustanowienie szczególnego wymogu uzyskania odpowiedniej
większości.
Przebieg postępowania

Procedura samodzielnego zbierania głosów będzie musiała rozpocząć się od zawarcia umowy
z osobą posiadającą licencję doradcy restrukturyzacyjnego, objętą ubezpieczeniem od
odpowiedzialności cywilnej. Osoba ta będzie pełniła funkcję nadzorcy układu. Treść umowy będzie
kształtowana przez strony dowolnie, w tym również w zakresie wynagrodzenia należnego nadzorcy
układu od dłużnika (art. 207 p.r., art. 41 p.r.)
Dowolny wybór osoby, która ma sprawować funkcję nadzorcy układu, dokonany przez
dłużnika spośród osób posiadających licencję doradcy restrukturyzacyjnego, jest jednym z elementów
systemu, który ma doprowadzić do wyselekcjonowania przez samych przedsiębiorców osób należycie
sprawujących swoją funkcję i dających najlepszą gwarancję prawidłowego realizowania obowiązków.
Po wyborze nadzorcy układu konieczne będzie ustalenie dnia układowego (art. 208 ust. 1 p.r.).
Postępowanie o zatwierdzenie układu będzie jedynym postępowaniem, które nie będzie wymagało
wydania przez sąd orzeczenia o otwarciu postępowania. W pozostałych rodzajach postępowań
restrukturyzacyjnych w oparciu o datę wydania tego orzeczenia określany jest krąg wierzytelności
objętych układem, tzn. układem objęte są te wierzytelności, które powstały przed otwarciem
postępowania. W postępowaniu o zatwierdzenie układu zawartego w drodze samodzielnego zbierania
głosów konieczne było wprowadzenie innego rodzaju rozgraniczenia wierzytelności objętych układem
od wierzytelności nim nie objętych. Temu celowi służyć będzie właśnie dzień układowy, który będzie
pełnił w tym postępowaniu analogiczną funkcję do dnia otwarcia postępowania w innych
postępowaniach restrukturyzacyjnych (art. 188 ust. 2 p.r.). Dzień układowy będzie musiał przypadać
nie wcześniej niż 3 miesiące i nie później niż 1 dzień przed dniem złożenia wniosku o zatwierdzenie
układu (art. 208 ust. 2 p.r.).
Po ustaleniu dnia układowego dłużnik będzie zbierał głosy na piśmie, przedstawiając
wierzycielom kartę do głosowania. Zawartość karty do głosowania określona będzie w ustawie
precyzyjnie i poza określeniem osoby dłużnika i wierzyciela, zawierać będzie inne elementy, z których
wynikać będą propozycje układowe, nie tylko w odniesieniu do danego wierzyciela, ale również co do
innych wierzycieli (art. 210 ust. 1 p.r.). Karta do głosowania nie spełniająca wymogów określonych
w ustawie będzie nieważna (art. 210 ust. 2 p.r.). W celu ułatwienia przedsiębiorcom i doradcom
45