Rządowy projekt ustawy - Prawo restrukturyzacyjne

prawidłowego ustalenia wysokości wynagrodzenia, część wynagrodzenia pozostawiono do
swobodnego uznania sądu.

Wynagrodzenie syndyka wyniesie od 2 do 260 krotności przeciętnego wynagrodzenia za pracę
w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku za ostatni kwartał, poprzedzający ustalenie
wynagrodzenia. Na wielokrotność tę składa się pięć części składowych. Pierwsza zależna jest od sumy
wypłaconej wierzycielom w całym postępowaniu: w granicach od 1 podstawy przy zaspokojeniu
wierzycieli poniżej 100 tys. zł do 80 podstaw przy wypłacie na rzecz wierzycieli przekraczającej
100 mln zł. Temu składnikowi przyznano stosunkowo największy wpływ na wysokość wynagrodzenia
w związku z faktem, iż to wynagrodzenie za efekt w postaci wypłat na rzecz wierzycieli ma
motywować do efektywnej sprzedaży majątku, a ponadto jest wprost wyrazem realizacji celu
postępowania upadłościowego. Druga część wynagrodzenia zależna jest od liczby pracowników
zatrudnionych w dniu ogłoszenia upadłości i wynosi od 0,5 do 30 podstaw. Ten składnik
wynagrodzenia ma odzwierciedlać nakład pracy związany zarówno z zarządzaniem pracownikami
upadłego, jak i przeprowadzeniem procedury rozwiązania z nimi stosunków pracy, wypłaty odpraw
czy pozyskania środków z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Trzecia część
wynagrodzenia zależna jest od liczby wierzycieli biorących udział w postępowaniu. Czwarta część
zależy od czasu trwania postępowania upadłościowego od dnia ogłoszenia upadłości do dnia
wykonania ostatecznego planu podziału i jest zróżnicowana zależnie od skali postępowania
(uprawniający do wyższej premii czas postępowania jest najkrótszy – 6 miesięcy – dla małych mas
upadłości i odpowiednio większy – 18 miesięcy – dla dużych mas upadłości). Ostatnią, piątą część
wynagrodzenia ustala uznaniowo sąd w granicach od 0 do 70 podstaw wynagrodzenia, w zależności
od stopnia trudności prowadzenia postępowania i jego efektywności.

Ustalone przez sąd wynagrodzenie wstępne (w oparciu o przewidywany czas trwania i efekty
postępowania) jest podstawą do wypłaty w toku postępowania zaliczek na jego poczet. Projekt
rezygnuje z przyznawania zaliczek na poczet wynagrodzenia w sposób uznaniowy i wiąże je
z zakończeniem konkretnych istotnych etapów postępowania (ustalenie wynagrodzenia wstępnego,
likwidacja majątku, pierwszy plan podziału, zakończenie likwidacji majątku). Odciąży to sędziów-
-komisarzy od wydawania postanowień w tym zakresie, a także zmotywuje syndyków do sprawnej
realizacji kolejnych etapów postępowania.

Ustalając wynagrodzenie ostateczne w postępowaniu upadłościowym, w którym funkcję
pełniło kolejno kilku syndyków, sąd rozdziela wynagrodzenie pomiędzy nich proporcjonalnie do
czasu pełnienia funkcji w postępowaniu, przy czym sąd może zdecydować o odstąpieniu od
proporcjonalnego podziału, w szczególności jeżeli jest to uzasadnione zróżnicowanym wpływem
poszczególnych syndyków na osiągniecie celu postępowania.

Projekt przewiduje również zmiany w zakresie sprawozdań składanych przez syndyka:
1)
projekt przewiduje, że sprawozdanie ostateczne syndyka będzie składane nie po
wykonaniu wszystkich obowiązków, które syndyk wykonuje jeszcze po zakończeniu
postępowania upadłościowego, ale po wykonaniu ostatecznego planu podziału
funduszów masy upadłości;
2)
projekt precyzuje również treść sprawozdania ostatecznego, wskazując, że obejmuje
ono w szczególności: wskazanie miejsca zarchiwizowania dokumentów upadłego,
wskazanie łącznej wysokości kosztów postępowania i należności, o których mowa
w art. 230 ust. 3 p.u.n., wskazanie łącznej wysokości funduszy masy upadłości oraz
funduszy uzyskanych ze zbycia rzeczy i praw obciążonych rzeczowo oraz wskazanie
ogólnego stopnia zaspokojenia wierzycieli. Regulacja ta ma na celu monitorowanie
efektywności postępowań upadłościowych, umożliwienie porównania skuteczności
76

osób wykonujących funkcje syndyka, umożliwienie wierzycielom kontroli
działalności syndyka oraz ułatwienie pracownikom uzyskiwania informacji o miejscu
zarchiwizowania dokumentów upadłego (art. 168 ust. 4 p.u.n.). Dane te mają także
ułatwić automatyczne tworzenie statystyk dotyczących postępowań upadłościowych
na użytek oceny funkcjonowania nowych regulacji w praktyce oraz badań naukowych;
3)
z uwagi na potrzebę ujednolicenia dokumentów odzwierciedlających przebieg
postępowania upadłościowego, projekt przewiduje delegację dla Ministra
Sprawiedliwości do wydania rozporządzenia, które szczegółowo określi formę oraz
zakres sprawozdania z czynności, sprawozdania rachunkowego i sprawozdania
ostatecznego syndyka.
Zmiana przepisu dotyczącego obowiązków informacyjnych w spółkach publicznych
spowodowana jest koniecznością zapewnienia realnej możliwości wypełnienia ustawowych
wymogów. W postępowaniu upadłościowym podmiotem, który posiada informacje o bieżącej
działalności upadłego, jest syndyk. Upadły reprezentowany przez zarząd nie jest w stanie efektywnie
informować rynku publicznego o zajściu określonych zdarzeń. Aby syndyk miał możliwość
prawidłowej i terminowej realizacji obowiązków informacyjnych, konieczne jest zobowiązanie
upadłego do natychmiastowego przekazywania syndykowi informacji, o których mowa w ustawie
z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej oraz warunkach wprowadzania instrumentów finansowych
do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych oraz aktach wykonawczych do tej
ustawy.
Wychodząc z założenia, że najefektywniejszym sposobem likwidacji masy upadłości bardzo
często jest sprzedaż przedsiębiorstwa upadłego jako całości, projekt przewiduje zmianę art. 169
ust. 2 p.u.n. przez przyjęcie regulacji, zgodnie z którą syndyk prowadzący przedsiębiorstwo upadłego
będzie mógł prowadzić działalność wymagającą koncesji albo zezwolenia, chyba że co innego będzie
wynikało z odrębnych ustaw. Regulacja ta ma na celu umożliwienie nieprzerwanego prowadzenia
przedsiębiorstwa dłużnika do czasu jego sprzedaży. Oczywiste jest, że sprzedając przedsiębiorstwo
„w ruchu”, można uzyskać znaczenie korzystniejszą cenę niż w przypadku, gdy w toku postępowania
upadłościowego przedsiębiorstwo przez jakiś okres nie działało.

Projekt przewiduje zmiany przepisów regulujących odwołanie i zmianę syndyka w ten sposób,
że wyraźnie zostanie odróżnione odwołanie syndyka, które będzie instytucją zarezerwowaną
wyłącznie dla sytuacji, gdy syndyk nie pełni należycie swoich obowiązków, od zmiany syndyka.
Zmiana syndyka będzie możliwa po zaistnieniu przesłanek określonych w ustawie, które nie będą
w sobie zawierały elementu negatywnej oceny pracy syndyka (art. 170 i art. 171 p.u.n.).

Projekt przewiduje również zmianę w art. 174 p.u.n. Zmiana ta polega na wyraźnym
wskazaniu, że tryb postępowania określony w tym przepisie (wprowadzenie syndyka w posiadanie
majątku upadłego przez komornika) jest możliwy tylko wówczas, gdy syndyk napotyka przeszkody
w objęciu majątku upadłego ze strony upadłego. Zmiana ta ma na celu wyeliminowanie
niedopuszczalnej, ale spotykanej praktyki przymusowego odbierania od osób trzecich składników
majątkowych, co do których syndyk wskazał, że należą one do masy upadłości. Taka praktyka narusza
prawa osób trzecich i stanowi niedopuszczalne prowadzenie egzekucji przeciwko osobie trzeciej bez
tytułu wykonawczego. Proponowana zmiana rozstrzyga również wątpliwości związane
z rozstrzyganiem o kosztach przymusowego wprowadzenia.

18) Dz. U. z 2013 r. poz. 1382.
77

Rada wierzycieli

Projekt przewiduje zmiany przepisów dotyczących rady wierzycieli w taki sposób, że
regulacja dotycząca rady wierzycieli w postępowaniu upadłościowym będzie analogiczna
(z zachowaniem niezbędnych odrębności wynikających z istoty postępowania upadłościowego) do
regulacji dotyczącej rady wierzycieli w postępowaniu restrukturyzacyjnym. Uzasadnienie
proponowanych zmian jest również analogiczne.
Przepisy ogólne dotyczące postępowania po ogłoszeniu upadłości
W przepisach ogólnych dotyczących postępowania po ogłoszeniu upadłości wprowadza się
następujące zmiany:
1)
w art. 215 ust. 2 p.u.n. wskazuje się, że w przypadku połączenia spraw do wspólnego
rozpoznania sąd może również powołać jedną radę wierzycieli i wyznaczyć wspólne
zgromadzenie wierzycieli;
2)
w art. 215 ust. 5 p.u.n. wprowadza się regulację umożliwiającą połączenie do
wspólnego rozpoznania spraw prowadzonych wobec podmiotów powiązanych oraz
małżonków. Wspólne prowadzenie takich spraw jest uzasadnione tym, że pomiędzy
tymi podmiotami zachodzą często silne powiązania majątkowe, które uzasadniają
łączną likwidację mas upadłości;
3)
w art. 215 ust. 6 p.u.n. dodaje się przepis nakładający na organy postępowań
upadłościowych obowiązek współpracy. Regulacja ta ma szczególne znaczenie
w sytuacji, gdy dla połączonych do wspólnego rozpoznania spraw sąd z określonych
względów nie wyznaczy jednego syndyka. Również w innych postępowaniach,
tj. postępowaniach niepołączonych do wspólnego rozpoznania, współpraca organów
jest często niezbędna dla zapewnienia prawidłowego i efektywnego przebiegu
postępowania;
4)
dodaje się art. 218a p.u.n., który stanowi ograniczenie regulacji zawartej w art. 210
§ 21 p.u.n. w ten sposób, że obowiązek pouczenia ograniczony zostaje wyłącznie do
zakresu, który jest uzasadniony przedmiotem sprawy, która ma być rozpoznana na
rozprawie;
5)
w art. 219 p.u.n. dodaje się ust. 1a, zgodnie z którym wszystkie postanowienia zapadłe
w postępowaniu upadłościowym będą podlegały obwieszczeniu. Jednocześnie
w art. 221 ust. 1 p.u.n. wskazuje się, że wszystkie obwieszczenia w przypadkach
przewidzianych w ustawie będą dokonywane poprzez zamieszczenie w CRRU.
Wprowadzenie obowiązku zamieszczania wszystkich postanowień na platformie
internetowej CRRU oznacza umożliwienie wierzycielom bieżącego dostępu do
informacji o przebiegu postępowania upadłościowego. Regulacja taka znacznie
wzmacnia pozycję wierzycieli w postępowaniu upadłościowym poprzez umożliwienie
im skutecznego dochodzenia swoich praw w tym postępowaniu. Nie ulega
wątpliwości, że warunkiem skutecznego dochodzenia praw jest przede wszystkim
pełny i bieżący dostęp do informacji. Warunku tego nie spełniają obecne regulacje
przewidujące publikację niektórych tylko postanowień w Monitorze Sądowym
i Gospodarczym;
6)
projekt przewiduje również zmiany w zakresie doręczeń. W szczególności w art. 220
ust. 1 p.u.n. wyraźnie wskazuje się, że wszystkie postanowienia wydane na
posiedzeniu niejawnym doręcza się również syndykowi. Ponadto dodaje się ust. 3
umożliwiający doręczenie, za zgodą uczestnika postępowania, postanowień i pism
78

w sposób elektroniczny (za pośrednictwem CRRU lub na wskazany adres poczty
elektronicznej). W szczególności umożliwienie doręczania w ten sposób postanowień
syndykowi znacznie ułatwi i przyspieszy postępowanie upadłościowe;
7)
realizując dążenie do skrócenia czasu trwania postępowań upadłościowych, dodaje się
art. 220a p.u.n. przewidujący, że sędzia-komisarz może dokonywać wezwań,
zawiadomień i doręczeń w sposób, który uzna, w okolicznościach konkretnej sprawy,
za najbardziej celowy, nawet z pominięciem przepisów ogólnych, jeżeli sposób
wezwania, zawiadomienia lub doręczenia umożliwia adresatowi zapoznanie się z nim.
Regulacja ta umożliwi sędziemu-komisarzowi np. niezwłoczne reagowanie na
informacje o nieprawidłowościach w wykonywaniu czynności przez syndyka oraz
szybsze rozpoznawanie spraw, które wymagają wyznaczenia posiedzenia;
8)
w art. 224 ust. 3 p.u.n. jednoznacznie rozstrzyga się sporną w praktyce kwestię biegu
terminu do zaskarżenia orzeczenia ogłoszonego na posiedzeniu jawnym, wskazując,
że osobom zawiadomionym o posiedzeniu w terminie tygodniowym od dnia
posiedzenia, zaś osobom, które nie zostały zawiadomione o posiedzeniu jawnym
– w terminie tygodniowym od dnia obwieszczenia postanowienia w CRRU, służy
prawo złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia i doręczenie postanowienia wraz
z uzasadnieniem. Zażalenie wnosi się w terminie tygodniowym od dnia doręczenia.
Koszty postępowania
Projekt przewiduje zasadniczą zmianę w zakresie regulacji dotyczących kosztów
postępowania upadłościowego (art. 230 p.u.n.) opartą na założeniu, że pojęcie „koszty postępowania”
powinno być ograniczone wyłącznie do wydatków bezpośrednio związanych z prowadzeniem
postępowania, a nie powinno obejmować zobowiązań, które powstają po ogłoszeniu upadłości, ale nie
są związane bezpośrednio z likwidacją masy upadłości i dążeniem do osiągnięcia głównego celu
postępowania upadłościowego, jakim jest zaspokojenie wierzycieli. Obecna definicja kosztów
postępowania przyjęta w art. 230 p.u.n. jest bardzo szeroka. W szczególności obecnie art. 230
ust. 2 p.u.n. wskazuje, że do kosztów postępowania zalicza się również przypadające za czas po
ogłoszeniu upadłości należności ze stosunku pracy oraz należności z tytułu składek na ubezpieczenie
społeczne. Taka regulacja bardzo często jest podstawą oddalania przez sądy wniosków o ogłoszenie
upadłości na podstawie art. 13 p.u.n. Jeżeli dłużnik zatrudnia wielu pracowników, to koszty związane
z koniecznością zwolnienia pracowników po ogłoszeniu upadłości (odprawy i odszkodowania) bardzo
często są tak wysokie, że uzasadniają oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości z uwagi na fakt, że
majątek dłużnika nie wystarczy na pokrycie kosztów postępowania. Taka praktyka jest w rezultacie
niekorzystna dla pracowników, gdyż uniemożliwia ich zaspokojenie chociażby w części. Dodatkowo
szeroka definicja kosztów postępowania wywołuje wrażenie, że polskie postępowania upadłościowe
są niezwykle kosztowne, a przynajmniej bardziej kosztowne niż analogiczne postępowania w innych
krajach. Tymczasem koszty związane bezpośrednio z prowadzeniem postępowania z reguły nie są
wygórowane. Stąd też uznano, że pojęcie kosztów w prawie upadłościowym powinno obejmować
jedynie te wydatki, które rzeczywiście są kosztem postępowania, a nie stanowią zaspokojenia
wierzycieli (w szczególności pracowników). Pozostałe zobowiązania powstające po ogłoszeniu
upadłości, a związane z zarządem masą upadłości, w tym z ewentualnym dalszym prowadzeniem
przedsiębiorstwa upadłego, będą mieściły się w zakresie ugruntowanego już w doktrynie pojęcia
„zobowiązań masy” i jako takie będą zaspokajane zaraz po kosztach postępowania (art. 230 ust. 1 i 2
w zw. z art. 343 ust. 1 p.u.n.). Zmiana art. 230 p.u.n. nie naruszy przy tym praw pracowników
zwalnianych przez syndyka po ogłoszeniu upadłości, gdyż w dalszym ciągu, jeżeli fundusze masy
upadłości na to pozwolą, zobowiązania masy, w tym odprawy i odszkodowania, będą wypłacane przez
79

syndyka na bieżąco, bez planu podziału. Jeżeli fundusze masy upadłości nie pozwolą na
stuprocentowe zaspokojenie tych należności, będą one zaspokojone w drodze sporządzenia
i wykonania planu podziału (art. 343 ust. 1 i 2 p.u.n.).
Pojęcia „zobowiązania masy” nie należy przy tym utożsamiać ze wszystkimi zobowiązaniami
powstałymi po ogłoszeniu upadłości. W wyjątkowych przypadkach może po ogłoszeniu upadłości
dojść do powstania zobowiązania, które w żaden sposób nie będzie związane z zarządem masą,
a będzie zobowiązaniem upadłego, jak np. roszczenie o naprawienie szkody wywołanej dokonanym
przez upadłego deliktem. Takie zobowiązanie będzie podlegało zaspokojeniu zgodnie z art. 342 p.u.n.
w podstawowej kategorii drugiej.
Regulacja ta zachowuje czytelny podział między zobowiązaniami masy, zaspokajanymi
z pierwszeństwem na zasadach określonych w art. 230 i art. 343 p.u.n., a zobowiązaniami upadłego,
zaspokajanymi w następnej kolejności, w ramach kategorii przewidzianych w art. 342 p.u.n. W celu
wykluczenia wszelkich wątpliwości co do pierwszeństwa kosztów postępowania i zobowiązań masy
przed należnościami określonymi w art. 342 p.u.n., zasadę tę podkreślono jeszcze wyraźnie w art. 344
ust. 1 p.u.n.

Z powyższą zmianą i jej wpływem na zakres zastosowania art. 13 p.u.n. wiąże się też
założenie, że koszty postępowania zaspokajane będą w pierwszej kolejności, a inne zobowiązania
masy powstałe po ogłoszeniu upadłości wtedy, gdy pozwalają na to fundusze masy upadłości (art. 343
ust. 1 p.u.n.). Przyznanie absolutnego pierwszeństwa pokryciu kosztów postępowania pozwoli na
powrót do dosłownej wykładni art. 13 i art. 361 p.u.n., tj. oddalanie wniosków o ogłoszenie upadłości
albo umarzanie postępowań wyłącznie wtedy, gdy majątek upadłego nie wystarczy na pokrycie
samych kosztów postępowania (albo wystarcza jedynie na pokrycie tych kosztów), a nie również
innych należności zrównanych z nimi dotychczas co do kolejności zaspokojenia. To pozwoli z kolei
na ograniczenie liczby przypadków, w których mimo niewypłacalności dłużnika, nie dojdzie do
zastosowania instrumentów prawa upadłościowego z powodu ubóstwa masy.

Projekt przewiduje również zmianę art. 232 p.u.n. w sposób, który będzie umożliwiał
zobowiązanie wierzycieli do złożenia zaliczki na koszty postępowania upadłościowego również przed
ustaleniem listy wierzytelności, co przy obecnym brzmieniu tego przepisu jest niemożliwe.
Lista wierzytelności

W tytule V przewiduje się wprowadzenie zmian, które z jednej strony ułatwią wierzycielom
dochodzenie swoich wierzytelności w postępowaniu upadłościowym, zaś z drugiej strony przyspieszą
tok postępowania w przedmiocie ustalania listy wierzytelności.

Elementem, który już na wstępnym etapie ma przyspieszyć tok postępowania, jest
ograniczenie terminu na zgłaszanie wierzytelności do jednego miesiąca (a nie jak obecnie – trzech).
Nie będzie to stanowiło ograniczenia praw wierzycieli, gdyż równocześnie zostaną wprowadzone
ułatwienia przy zgłaszaniu wierzytelności.

Najistotniejszym ułatwieniem dochodzenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym
będzie możliwość dokonywania zgłoszenia wierzytelności w formie elektronicznej za pośrednictwem
CRRU (art. 239 ust. 2 p.u.n.). Taka forma umożliwi wyeliminowanie braków formalnych zgłoszeń
i jednocześnie ułatwi zarówno samo składanie zgłoszenia wierzycielowi, jak i przekazywanie go
syndykowi. Zmiana ta stanowi krok w stronę rezygnacji z papierowych form pism procesowych na
rzecz ich elektronicznych wersji.

Podkreślić należy, że forma elektroniczna będzie funkcjonowała równolegle obok
dotychczasowej formy papierowej, albowiem od wielu wierzycieli (w tym osób fizycznych
nieprowadzących działalności gospodarczej) nie sposób wymagać formy elektronicznej.
80