Rządowy projekt ustawy - Prawo restrukturyzacyjne

6)
złożenie sprawozdania o możliwości wykonania układu.
Dział III. Nadzorca sądowy
Rozdział I. Przepisy ogólne
Powołanie nadzorcy sądowego

Nadzorca sądowy zawsze musi być powołany przez sąd w postanowieniu o otwarciu
postępowania układowego (art. 42 ust. 1 p.r.). Wyboru osoby posiadającej licencję doradcy
restrukturyzacyjnego, którą powoła do pełnienia tej funkcji, sąd dokona, co do zasady, samodzielnie,
będzie jednak związany wnioskiem dłużnika popartym przez wierzycieli mających łącznie więcej niż
30% ogólnej sumy wierzytelności. Sąd będzie przy tym mógł odmówić powołania wskazanej osoby,
jeżeli będą zachodziły uzasadnione przyczyny, w szczególności jeżeli będzie oczywiste, że wskazana
osoba nie da rękojmi należytego wykonywania obowiązków. Powyższe uregulowanie stanowi
realizację założenia, że w postępowaniu restrukturyzacyjnym zasadniczy wpływ na przebieg
postępowania, w tym również na wybór osoby nadzorcy sądowego, powinni mieć wierzyciele
i dłużnik. W wielu przypadkach sprawne i skuteczne przeprowadzenie postępowania wymaga, aby
funkcję nadzorcy sądowego pełniła osoba posiadająca szczególne kompetencje i doświadczenie,
np. w zakresie branży działalności gospodarczej, w której działa dłużnik. Nie bez znaczenia dla
skutecznego prowadzenia postępowania jest również zaufanie dłużnika i wierzycieli do konkretnej
osoby, która będzie pełniła funkcję nadzorcy sądowego.
Obowiązki nadzorcy sądowego

Do obowiązków nadzorcy sądowego będzie należało w szczególności (art. 43 i art. 44 p.r.):
1) wyrażanie zgody na dokonanie przez dłużnika czynności przekraczających zakres
zwykłego zarządu, chyba że ustawa przewiduje zgodę rady wierzycieli;
2) zawiadomienie wierzycieli o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego;
3) sporządzenie planu restrukturyzacyjnego;
4) sporządzenie spisu wierzytelności;
5) w przyspieszonym postępowaniu układowym sporządzenie spisu wierzytelności
spornych;
6) ocena propozycji układowych, w tym, w razie potrzeby, doradztwo w zakresie ich zmiany
w celu zapewnienia zgodności z prawem i możliwości ich wykonania;
7) podejmowanie działań w celu złożenia przez wierzycieli możliwie największej liczby
ważnych głosów;
8) udział w zgromadzeniu wierzycieli;
9) złożenie opinii o możliwości wykonania układu.

Rozdział II. Wynagrodzenie nadzorcy sądowego
Uwagi ogólne
Dotychczasowy system wynagradzania osób pełniących funkcje w postępowaniu
upadłościowym z możliwością zawarcia układu nie jest zupełnie przystosowany do specyfiki tego
typu postępowań, a określanie limitu wynagrodzenia wyłącznie w oparciu o wartość funduszów masy
nie ma racjonalnego uzasadnienia. Z kolei określanie limitu wynagrodzenia w oparciu o przeciętne
miesięczne wynagrodzenie często okazuje się demotywujące, mając na uwadze postulat sprawności
postępowania – nadzorca i zarządca, kierując się własnym interesem, mogą dążyć do jego
przedłużenia.

26

Obecny system skupia się na określeniu górnych limitów wynagrodzenia, podczas gdy
z punktu widzenia osób, które mają w toku postępowania pełnić poszczególne funkcje, niezmiernie
istotny jest również element pewności i przewidywalności poziomu wynagrodzenia. Osoby, które
mają zawodowo zajmować się restrukturyzacją, nie mogą racjonalnie planować swojej działalności,
mającej przecież charakter gospodarczy, w oparciu o uznaniowość sądu.
Zasadne jest wprowadzenie takich regulacji, które pozwolą, w oparciu o obiektywne kryteria
(np. liczbę wierzycieli), określić pracochłonność pełnienia funkcji, a przez to określić podstawową
część wynagrodzenia. Drugim istotnym elementem jest uzależnienie wysokości wynagrodzenia od
powodzenia postępowania, co w postępowaniu restrukturyzacyjnym wiąże się z zawarciem układu
i z wykonaniem układu.
Z drugiej strony określanie wynagrodzenia w oparciu o ustalone kryteria mogłoby z kolei
demotywować do wykonywania obowiązków. Zasadne jest więc wprowadzenie regulacji, która
zakłada, że część wynagrodzenia będzie przyznawana przez sąd w oparciu o kryteria innego rodzaju
niż zawarcie układu. Jest to szczególnie istotne w postępowaniu sanacyjnym, gdzie prowadzenie
danego przedsiębiorstwa będzie wymykało się prostym kryteriom oceny. System wynagradzania
zarządców i nadzorców ma zachęcać do pełnienia tych funkcji osoby posiadające odpowiednie
kwalifikacje i doświadczenie. Profesjonalizm zarządców zwiększa szanse, aby postępowania
sanacyjne kończyły się sukcesem.
Należy wreszcie wskazać, iż limity wynagrodzenia nie będą miały zastosowania, gdy
wynagrodzenie zarządcy będzie przyznawane mocą uchwały wierzycieli przy aprobacie dłużnika.
Regulacja ta wychodzi z założenia, że jeżeli wszystkie podmioty zainteresowane są zgodne co do
potrzeby i konieczności przyznania odpowiednio wysokiego wynagrodzenia, to brak racjonalnych
powodów, aby nie uwzględnić ich woli.
Wynagrodzenie nadzorcy sądowego w postępowaniu układowym
Wynagrodzenie nadzorcy w postępowaniu układowym ma charakter motywacyjny –
uzależniony od stopnia skomplikowania oraz efektów postępowania. Podstawą do ustalenia wysokości
wynagrodzenia jest przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pracę w sektorze przedsiębiorstw bez
wypłat nagród z zysku za poprzedzający kwartał. Wielkość wynagrodzenia zależna jest od czterech
składników: liczby wierzycieli będących uczestnikami postępowania oraz od sumy wierzytelności
objętych układem, a dodatkowo wielokrotność wskaźników może zostać podwyższona przez sąd
uznaniowo, zależnie od rodzaju postępowania układowego, zakresu czynności nadzorcy oraz trudu
włożonego w osiągnięcie celu postępowania, a także w wypadku, gdy z przyczyn niezależnych od
nadzorcy postępowanie układowe będzie trwało dłużej niż 12 miesięcy. Do każdej z czterech
składowych wynagrodzenia przypisano odpowiednią wielokrotność podstaw wynagrodzenia.
Zmierzając do uproszczenia procedur, zrezygnowano z ustalania wstępnego wynagrodzenia.
Na potrzeby uzyskania zaliczki nadzorca będzie wystawiał kwartalnie dłużnikowi rachunek, bez
potrzeby uzyskiwania jakichkolwiek decyzji sądu, obejmujący 10% wynagrodzenia wyliczonego
w oparciu o wskaźnik liczby wierzycieli i sumy wierzytelności objętych układem. W razie sporu,
o wysokości zaliczki będzie decydował sędzia-komisarz.
W wypadku niepowodzenia postępowania restrukturyzacyjnego, czyli w każdym wypadku,
gdy postępowanie zakończy się inaczej niż uprawomocnieniem się postanowienia o zatwierdzeniu
układu, ostateczne wynagrodzenie nadzorcy ograniczone zostanie do wysokości 40% wielokrotności
podstawy wynagrodzenia ustalonej zgodnie z art. 46 (art. 50 ust. 1).
Pozostała część wynagrodzenia będzie należała się nadzorcy wyłącznie w wypadku
osiągnięcia sukcesu – w dwóch kolejnych transzach: kolejne 50% po uprawomocnieniu się
27

postanowienia o zatwierdzeniu układu oraz ostatnie 10% po uprawomocnieniu się postanowienia
o stwierdzeniu wykonania układu (art. 50 ust. 3).
Dział IV. Zarządca
Rozdział I. Przepisy ogólne
Powołanie zarządcy

Zarządca zawsze musi zostać powołany przez sąd w postanowieniu o otwarciu postępowania
sanacyjnego (art. 54 ust. 1 p.r.). Podobnie jak w przypadku nadzorcy sądowego, sąd, co do zasady,
samodzielnie dokonuje wyboru osoby posiadającej licencję doradcy restrukturyzacyjnego, którą
powoła do pełnienia funkcji zarządcy. Sąd będzie jednak związany wnioskiem dłużnika popartym
przez wierzycieli mających łącznie więcej niż 30% ogólnej sumy wierzytelności. Sąd będzie mógł
odmówić powołania wskazanej osoby, jeżeli będą zachodziły uzasadnione przyczyny, w szczególności
jeżeli będzie oczywiste, że wskazana osoba nie da rękojmi należytego wykonywania obowiązków.
Uzasadnienie powyższego jest takie samo jak w przypadku nadzorcy sądowego.
Obowiązki zarządcy

Do obowiązków zarządcy będzie należeć w szczególności (art. 55 p.r. oraz stosowany
odpowiednio art. 44 i art. 45 p.r.):
1)
niezwłoczne objęcie zarządu masą sanacyjną;
2)
zarządzanie masą sanacyjną;
3)
zawiadomienie wierzycieli o otwarciu postępowania sanacyjnego;
4)
sporządzenie spisu inwentarza;
5)
sporządzenie i realizacja planu restrukturyzacyjnego;
6)
sporządzenie spisu wierzytelności;
7)
ocena propozycji układowych, w tym, w razie potrzeby, doradztwo w zakresie ich
zmiany w celu zapewnienia zgodności z prawem i możliwości ich wykonania;
8)
podejmowanie działań w celu złożenia przez wierzycieli możliwie największej liczby
ważnych głosów;
9)
udział w zgromadzeniu wierzycieli;
10)
złożenie opinii o możliwości wykonania układu.

W odniesieniu do czynności zarządcy przyjęto taką samą regulację, jaka obowiązuje
w stosunku do syndyka. Projekt zakłada, że w sprawach dotyczących masy sanacyjnej zarządca będzie
dokonywał czynności na rachunek dłużnika, lecz w imieniu własnym, i nie będzie odpowiadał za
zobowiązania zaciągnięte w sprawach dotyczących masy sanacyjnej (art. 56 p.r.).
W postępowaniu restrukturyzacyjnym, w którym dłużnik pozbawiony został prawa zarządu
swoim majątkiem, to zarządca posiada informacje o bieżącej działalności dłużnika. Aby zarządca miał
możliwości prawidłowej i terminowej realizacji obowiązków informacyjnych, konieczne jest
zobowiązanie dłużnika do natychmiastowego przekazywania zarządcy informacji, o których mowa
w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej oraz warunkach wprowadzania instrumentów
finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (Dz. U. z 2013 r.
poz. 1382) oraz aktach wykonawczych do tej ustawy.
Rozdział II. Wynagrodzenie zarządcy
Wynagrodzenie zarządcy w postępowaniu sanacyjnym ma charakter motywacyjny,
uzależniony od efektów postępowania, a także od jego stopnia skomplikowania. Bazą do ustalenia
wysokości wynagrodzenia jest przeciętne wynagrodzenie za pracę w sektorze przedsiębiorstw bez
wypłat nagród z zysku za kwartał poprzedzający ustalenie wysokości wynagrodzenia. Wielkość
28

wynagrodzenia zależna jest od pięciu składników: 1) liczby wierzycieli będących uczestnikami
postępowania (objętych układem, jak i pozaukładowych), 2) sumy wierzytelności, 3) miesięcznych
obrotów osiągniętych w całym postępowaniu sanacyjnym. Dodatkowo wielokrotność wskaźników
może zostać podwyższona przez sąd uznaniowo zależnie od 4) stopnia poprawy kondycji
przedsiębiorstwa, a także w wypadku, gdy 5) z przyczyn niezależnych od zarządcy postępowanie
będzie trwało dłużej niż 12 miesięcy. Do każdej z pięciu składowych wynagrodzenia przypisano
odpowiednią wielokrotność podstawy wynagrodzenia, stosownie do wpływu określonej okoliczności
na zakres czynności koniecznych przy prowadzeniu postępowania (art. 58 p.r.).
Ustawa pozostaje przy tradycyjnym systemie trójetapowego ustalania wynagrodzenia
zarządcy: wynagrodzenie wstępne, zaliczki i wynagrodzenie ostateczne. Wniosek o ustalenie
wstępnego wynagrodzenia zarządca składa wraz z planem restrukturyzacyjnym, dzięki czemu sąd
będzie dysponował pełną wiedzą na temat planowanego i koniecznego nakładu pracy zarządcy (art. 59
p.r.).
Zaliczki zarządca pobiera z masy sanacyjnej samodzielnie, bez potrzeby uzyskiwania
jakichkolwiek postanowień, w wysokości 7% wynagrodzenia wstępnego za każdy kwartał pełnienia
funkcji – do łącznej kwoty 28% wstępnie ustalonego wynagrodzenia, czyli za 12 miesięcy pracy
(art. 60 p.r.).
W wypadku niepowodzenia postępowania sanacyjnego, czyli w każdym wypadku, gdy
postępowanie zakończyło się inaczej niż uprawomocnieniem się postanowienia o zatwierdzeniu
układu, ostateczne wynagrodzenie zarządcy ograniczone jest do wysokości 30% wielokrotności
podstawy wynagrodzenia ustalonej zgodnie z art. 58 p.r.
Pozostała kwota należy się zarządcy wyłącznie w wypadku osiągnięcia sukcesu – w dwóch
kolejnych transzach: do 85% po uprawomocnieniu się postanowienia o zatwierdzeniu układu oraz
ostatnie 15% po uprawomocnieniu się postanowienia o zatwierdzeniu układu (art. 62 ust. 4 p.r.).
Wyrazem przesunięcia kompetencji decyzyjnych w zakresie wynagrodzenia na wierzycieli jest
możliwość ustalenia wynagrodzenia zarządcy uchwałą zgromadzenia wierzycieli, podejmowaną wraz
z głosowaniem nad układem i z tymi samymi wymogami co do większości i kworum. Wierzyciele
będą mogli w ten sposób „docenić” nadzwyczajny nakład pracy zarządcy i efekty postępowania
sanacyjnego.
Tytuł IV. Uczestnicy postępowania
Dział I. Przepisy ogólne
Dłużnik

Dłużnik zawsze jest uczestnikiem postępowania restrukturyzacyjnego (art. 67 ust. 1 p.r.).
Zasadniczym skutkiem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego jest ograniczenie dłużnika
w zarządzie jego majątkiem (art. 69 ust. 1 p.r.). Ograniczenie to jest tym większe, im większe
uprawnienia i ochronę przed wierzycielami uzyskuje dłużnik, prowadząc określone postępowanie.
Dlatego też w postępowaniu sanacyjnym dłużnik zostaje pozbawiony prawa zarządu majątkiem,
w przyspieszonym postępowaniu układowym i postępowaniu układowym prawo zarządu zostaje
jedynie ograniczone, a na etapie samodzielnego zbierania głosów w postępowaniu o zatwierdzenie
układu prawo dłużnika zarządu majątkiem nie zostaje w ogóle ograniczone. Konsekwencją
pozbawienia dłużnika prawa zarządu majątkiem jest regulacja art. 69 ust. 2 i 3 p.r., zgodnie z którą
czynności prawne dłużnika dotyczące mienia, wobec którego dłużnik utracił prawo zarządu, są
nieważne, a spełnienie świadczenia do rąk dłużnika pozbawionego prawa zarządu dokonane po
obwieszczeniu o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego nie zwalnia z obowiązku spełnienia
29

świadczenia do rąk zarządcy, chyba że równowartość świadczenia wpłynęła do masy układowej albo
sanacyjnej.

Podobnie jak obecnie p.u.n., p.r. będzie również regulowało sytuację, gdy dłużnik, po złożeniu
wniosku restrukturyzacyjnego, utraci zdolność procesową i nie będzie działał za niego przedstawiciel
ustawowy, a także gdy w składzie organów dłużnika będącego osobą prawną lub inną jednostką
organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną,
zajdą braki uniemożliwiające ich działanie. Wówczas sędzia-komisarz, a przed otwarciem
postępowania sąd, ustanowi kuratora, który będzie działał za dłużnika w postępowaniu
restrukturyzacyjnym (art. 70 ust. 1 p.r.). W razie śmierci dłużnika jego spadkobierca stanie się
uczestnikiem postępowania restrukturyzacyjnego (art. 73 ust. 1 p.r.).

Projekt reguluje również zagadnienie wpływu otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego na
stosunki majątkowe małżeńskie. Projekt odstępuje od przyjętej w p.u.n. zasady, zgodnie z którą
ogłoszenie upadłości powoduje powstanie między małżonkami rozdzielności majątkowej. Taki skutek
nie wydaje się konieczny w świetle tego, że postępowanie restrukturyzacyjne nie zakłada likwidacji
majątku dłużnika. Ponadto, w świetle regulacji, że postępowanie restrukturyzacyjne może być
umorzone na wniosek dłużnika, powstanie, z mocy ustawy, rozdzielności majątkowej wskutek
otwarcia postępowania mogłoby powodować nadużycia i wykorzystywanie postępowania
restrukturyzacyjnego w celu uzyskania rozdzielności majątkowej z ominięciem trybu określonego
w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Projekt przewiduje jednak, że majątek wspólny małżonków
z dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego wchodzi do masy układowej lub sanacyjnej
(art. 74 ust. 1 p.r.). W konsekwencji nadzór albo zarząd nad tym majątkiem będzie sprawował
nadzorca sądowy albo zarządca. W celu zabezpieczenia praw małżonka dłużnika art. 82 wyraźnie
stanowi, że przepisy art. 341, art. 36–39 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny
i opiekuńczy stosuje się odpowiednio.
Wierzyciele

Uczestnikami postępowania restrukturyzacyjnego będą również wierzyciele osobiści dłużnika.
Uczestnikami postępowania nie będą wierzyciele wyłącznie rzeczowi, ponieważ w postępowaniu
restrukturyzacyjnym nie przewiduje się likwidacji majątku dłużnika i postępowanie w żaden sposób
nie naruszy ich praw wynikających z zabezpieczenia rzeczowego na majątku dłużnika.

Projekt ustawy wprowadza definicję pojęcia „wierzyciel”, wskazując w art. 67 ust. 2 p.r., że
wierzycielem, w rozumieniu ustawy, jest każdy, kto jest uprawniony do żądania od dłużnika
świadczenia. Przez świadczenie rozumie się także świadczenie składek na ubezpieczenia społeczne
oraz innych danin publicznych.

Uczestnikami postępowania będą:
a)
wierzyciele osobiści, którym przysługują wierzytelności bezsporne, tj. tacy, którzy
zostali wskazani przez dłużnika w spisie wierzycieli załączonym do wniosku
restrukturyzacyjnego lub których wierzytelności stwierdzone będą tytułami
egzekucyjnymi, lub którzy zostali ujęci w spisie wierzytelności (art. 67 ust. 1 i 3 p.r.),
b)
do czasu prawomocnego sporządzenia spisu wierzytelności uczestnikami
postępowania będą również wierzyciele osobiści, którym przysługują wierzytelności
sporne (tj. wierzytelności skonkretyzowane co do zakresu świadczenia dłużnika
i podstawy faktycznej oraz co do których dłużnik został wezwany do spełnienia
świadczenia, w szczególności wierzytelności, co do których zawezwano dłużnika do
próby ugodowej, wytoczono powództwo przeciwko dłużnikowi albo podniesiono

15) Dz. U. z 2012 r. poz. 788, ze zm.
30