Rządowy projekt ustawy - Prawo restrukturyzacyjne

Nadzorca sądowy w przyspieszonym postępowaniu układowym w terminie 2 tygodni od dnia
otwarcia postępowania, a w postępowaniu układowym w terminie 1 miesiąca od dnia otwarcia
postępowania, będzie sporządzał i składał sędziemu-komisarzowi plan restrukturyzacyjny
uwzględniający propozycje restrukturyzacji przedstawione przez dłużnika (art. 255 i art. 275 p.r.).
Okresy te będą wyjątkowo krótkie, lecz uzasadnione są one naczelną zasadą postępowań
restrukturyzacyjnych, tj. szybkością postępowania.
Ułatwieniem dla nadzorcy będzie obowiązek sporządzenia przez dłużnika i złożenia wraz
z wnioskiem o otwarcie postępowania wstępnego planu restrukturyzacyjnego (art. 217 ust. 2
pkt 16 p.r.). Wstępny plan będzie zawierał elementy najistotniejsze z punktu widzenia zawarcia układu
i jego wykonania (art. 9 ust. 1 p.r.).
W postępowaniu sanacyjnym termin na złożenie planu będzie wynosił 1 miesiąc od dnia
otwarcia postępowania, przy czym w uzasadnionych przypadkach termin ten będzie mógł być
przedłużony przez sędziego-komisarza do 3 miesięcy (art. 308 ust. 1 i 2 p.r.).
W szczególnie uzasadnionych przypadkach, za zgodą sędziego-komisarza, nadzorca sądowy
albo zarządca będą mogli zlecić sporządzenie planu restrukturyzacyjnego osobom trzecim (art. 11
p.r.). Plan restrukturyzacyjny powinien być sporządzony w oparciu o wiarygodne informacje i realne
założenia co do możliwości jego wykonania (art. 9 ust. 4 p.r.).
Zasadne jest określenie minimalnej zawartości planu restrukturyzacyjnego, który
kompleksowo będzie opisywał przedsiębiorstwo dłużnika (zarówno w aspekcie historycznym, jak
i przyszłym) i otoczenia, w jakim ono działa (art. 9 ust. 2 p.r.). Nadzorca sądowy albo zarządca będą
mogli ograniczyć treść planu restrukturyzacyjnego, jeżeli z uwagi na wielkość i charakter
przedsiębiorstwa ustalenie wszystkich danych nie będzie niezbędne dla dokonania oceny możliwości
wykonania układu (art. 9 ust. 3 p.r.).

Plan restrukturyzacyjny będzie zamieszczany w Centralnym Rejestrze Restrukturyzacji
i Upadłości (art. 9 p.r.) i w ten sposób będzie on dostępny dla wszystkich wierzycieli. Dzięki temu
będzie mógł być elementem, na podstawie którego wierzyciel będzie podejmował decyzję o akceptacji
propozycji układowych (plan zastąpi odrębne uzasadnianie propozycji układowych) oraz wierzyciele
będą mogli weryfikować postępy w jego realizacji w trakcie wykonywania układu.
Dział IV. Zbieg postępowania restrukturyzacyjnego i postępowania upadłościowego

Zbieg postępowania restrukturyzacyjnego i upadłościowego został omówiony wyżej
w punkcie II.7.3.
Tytuł II. Sąd i sędzia-komisarz
Dział I. Sąd
Właściwość miejscowa i rzeczowa
W odniesieniu do właściwości rzeczowej sądu w sprawach restrukturyzacyjnych, przyjmuje
się takie samo rozwiązanie, jakie obecnie funkcjonuje w odniesieniu do spraw upadłościowych, tj.
powierza się rozpoznawanie tych spraw sądom rejonowym – sądom gospodarczym (art. 15 ust. 1 p.r.).
W odniesieniu do właściwości miejscowej przyjmuje się jako podstawowy łącznik tożsamy
z przyjętym w ustawie łącznikiem jurysdykcyjnym, tj. miejsce położenia głównego ośrodka
podstawowej działalności dłużnika (art. 16 ust. 1 p.r.). Jednocześnie wprowadza się definicję tego
pojęcia, zgodną z definicją przyjętą w rozporządzeniu nr 1346/2000 (art. 16 ust. 2–4 p.r.). Jeżeli
dłużnik nie ma w Rzeczypospolitej Polskiej głównego ośrodka podstawowej działalności, właściwy do
rozpoznania sprawy restrukturyzacyjnej będzie sąd miejsca zwykłego pobytu albo siedziby dłużnika,
21

a gdy dłużnik nie ma w Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zwykłego pobytu albo siedziby, właściwy
będzie sąd, w którego obszarze znajduje się majątek dłużnika (art. 16 ust. 5 p.r.).
Przekazanie sprawy restrukturyzacyjnej wniesionej do niewłaściwego sądu do jej rozpoznania
sądowi właściwemu zgodnie z art. 16 będzie możliwe tylko do chwili otwarcia postępowania
restrukturyzacyjnego (art. 17 ust. 2 p.r.). Regulacja ta ma na celu zagwarantowanie efektywności
postępowania restrukturyzacyjnego, które ma toczyć się szybko i sprawnie. Dopuszczalność
przekazania sprawy restrukturyzacyjnej po otwarciu postępowania innemu sądowi byłaby sprzeczna
z tym założeniem.
Skład sądu
Sąd restrukturyzacyjny będzie orzekał w składzie jednego sędziego zawodowego. Z uwagi na
przekazanie wielu kompetencji radzie wierzycieli nie jest konieczne, w celu zapewnienia właściwego
prowadzenia postępowania restrukturyzacyjnego, utrzymywanie składu trzyosobowego, tak jak
w postępowaniu upadłościowym. Na zasadzie wyjątku, skład trzyosobowy został przewidziany do
rozpoznawania zażaleń na postanowienie sędziego-komisarza oraz w przedmiocie wynagrodzenia
zarządcy w postępowaniu układowym i sanacyjnym (art. 15 ust. 2 p.r.).
Projekt zakłada wyraźne oddzielenie zakresu kompetencji sądu i sędziego-komisarza.
Właściwe prowadzenie postępowania restrukturyzacyjnego wymaga przy tym, aby po otwarciu
postępowania restrukturyzacyjnego w skład sądu nie wchodził sędzia-komisarz ani jego zastępca
(art. 15 ust. 3 p.r.).
Projekt jednoznacznie rozstrzyga sporną w praktyce kwestię dopuszczalności ponownego
rozpoznawania sprawy przez sędziego-komisarza w razie uchylenia wydanego przez niego
postanowienia do ponownego rozpoznania. Konstytucyjny standard zaskarżalności orzeczeń wymaga,
aby regulacje procesowe gwarantowały rozpoznanie środka zaskarżenia przez inny skład niż ten, który
wydał zaskarżone orzeczenie. Jest to rozstrzygnięte przez ustawodawcę w regulacjach dotyczących
wyłączenia sędziego. Szczególny przypadek ustawowego wyłączenia jest unormowany w art. 386 § 5
k.p.c., zgodnie z którym w wypadku uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego
rozpoznania sąd rozpoznaje ją w innym składzie. W postępowaniu restrukturyzacyjnym problem ten
jest szczególnie istotny w odniesieniu do postanowień rozpoznających sprzeciw od spisu
wierzytelności, które mają charakter podobny do wyroku wydanego w procesie. Uznanie
wierzytelności w spisie wierzytelności w wyniku uwzględnienia sprzeciwu wierzyciela powoduje, że
wierzyciel ten może potencjalnie zostać zaspokojony w wyniku wykonania układu, a po zakończeniu
lub umorzeniu postępowania może uzyskać tytuł egzekucyjny w postaci wyciągu ze spisu
wierzytelności. Ponadto postępowanie w przedmiocie rozpoznania sprzeciwu ma charakter
rozpoznawczy, nierzadko z rozbudowanym postępowaniem dowodowym, a orzeczenie sędziego-
-komisarza jest wypadkową oceny wyników postępowania dowodowego i analizy stanu prawnego
rozpoznawanej sprawy.

14) W takiej sytuacji rozpoznawanie ponownie przez sędziego-komisarza sprzeciwu wierzyciela od spisu wierzytelności nie
byłoby zgodne z art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (podobnie
sprawa Gajewski przeciwko Polsce, skarga nr 27225/05, wyrok Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu
z dnia 21 grudnia 2010 r.). Z uwagi na powyższe, projekt przewiduje, że w razie uchylenia postanowienia sędziego-
-komisarza i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, sędzia-komisarz jest wyłączony od ponownego
rozpoznawania tej sprawy. Wyłączenie to obowiązuje również w razie uchylenia postanowienia wydanego w wyniku
ponownego rozpoznania sprawy (art. 15 ust. 4).
22

Dział II. Sędzia-komisarz

Projekt zasadniczo przyjmuje rozwiązania dotyczące kompetencji i sposobu działania
sędziego-komisarza obowiązujące obecnie w p.u.n. Dodatkowo projekt przewiduje, że:
1) jeżeli do wykonania określonej czynności właściwy jest sędzia-komisarz, a czynność ta ma
być wykonana po zakończeniu lub prawomocnym umorzeniu postępowania, właściwy do jej
wykonania jest sąd (art. 19 ust. 4 p.r.). Regulacja ta rozwiązuje istniejące w praktyce
wątpliwości, kto powinien dokonać po zakończeniu postępowania czynności, dla których
ustawa przewiduje właściwość sędziego-komisarza;
2) sędzia-komisarz i nadzorca sądowy albo zarządca będą mogli porozumiewać się w sprawach
dotyczących postępowania bezpośrednio oraz z użyciem środków bezpośredniego
porozumiewania się na odległość, w szczególności przez telefon, faks lub pocztę elektroniczną
(art. 20 ust. 2 p.r.). Rozwiązanie takie ma na celu jednoznaczne uregulowanie możliwości
bezpośredniego kontaktu sędziego-komisarza z nadzorcą sądowym lub zarządcą. Bezpośredni
i niezwłoczny kontakt jest niezbędny dla zapewnienia szybkości, efektywności
i prawidłowości postępowania.

Projekt przewiduje również możliwość ustanowienia, po otwarciu postępowania
restrukturyzacyjnego, zastępcy sędziego-komisarza (art. 22 ust. 1 p.r.), który będzie wykonywał
czynności sędziego-komisarza w czasie przemijającej przeszkody do wykonywania tych czynności
przez sędziego-komisarza lub gdy wymaga tego dobro postępowania, w szczególności sprawność
postępowania (art. 22 ust. 2 p.r.). Ta nowa instytucja ma zapewnić prawidłowy bieg postępowania
restrukturyzacyjnego, mimo tego, że sędzia-komisarz z przemijających powodów (urlop, choroba) nie
może w określonym czasie sprawować swojej funkcji. Ma to istotne znaczenie, gdy przeszkoda
w wykonywaniu funkcji przez sędziego-komisarza zaistnieje bezpośrednio przed wyznaczonym
terminem zgromadzenia wierzycieli. W takiej sytuacji brak możliwości wyznaczenia zastępcy
sędziego-komisarza musiałby skutkować albo odwołaniem zgromadzenia, albo zmianą sędziego-
-komisarza. Żadne z tych rozwiązań nie byłoby jednak korzystne dla sprawności postępowania
restrukturyzacyjnego.
Tytuł III. Nadzorca, zarządca i ich zastępcy
Dział I. Przepisy ogólne
Organy pozasądowe postępowania restrukturyzacyjnego

Organami pozasądowymi postępowania restrukturyzacyjnego będą:
a) nadzorca (nadzorca układu albo nadzorca sądowy),
b) zarządca.

Nadzorca układu pełni nadzór nad czynnościami dłużnika w postępowaniu o zatwierdzenie
układu. Nadzorca układu nie ogranicza dłużnika w zarządzie jego majątkiem (art. 38 ust. 1 p.r.), a jego
rolą jest raczej pomoc dłużnikowi w przeprowadzeniu restrukturyzacji, przygotowaniu propozycji
układowych i przeprowadzeniu głosowania nad układem.

Nadzorca sądowy pełni nadzór w przyspieszonym postępowaniu układowym oraz
w postępowaniu układowym. Jego rola odpowiada kompetencjom nadzorcy sądowego
w dotychczasowej upadłości z możliwością zawarcia układu, w szczególności, że uprawnienia
dłużnika w tych postępowaniach ograniczone są do dokonywania czynności zwykłego zarządu. Na
dokonanie czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu wymagana jest, pod rygorem
nieważności, zgoda nadzorcy sądowego, chyba że ustawa przewiduje zgodę rady wierzycieli. Zgoda
może być udzielona również po dokonaniu czynności w terminie miesiąca od jej dokonania (art. 43
ust. 1 p.r.).
23


Zarządca sprawuje zarząd majątkiem dłużnika w postępowaniu sanacyjnym (art. 283 ust. 2
p.r.).

Funkcję nadzorcy albo zarządcy, podobnie jak w postępowaniu upadłościowym funkcję
syndyka, może sprawować wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności
prawnych, która posiada licencję doradcy restrukturyzacyjnego, albo spółka handlowa, której
wspólnicy ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim
majątkiem, albo członkowie zarządu reprezentujący spółkę posiadają taką licencję (art. 25 p.r.).

Projekt przewiduje takie same wyłączenia możliwości pełnienia funkcji nadzorcy albo
zarządcy, jakie są przewidziane w p.u.n. (art. 26 ust. 1 p.r.). Projekt zakłada, że osoba, która pełniła
funkcję nadzorcy, nie może być powołana do pełnienia funkcji zarządcy w postępowaniu dotyczącym
tego samego dłużnika (art. 26 ust. 2 p.r.). Regulacja taka ma mobilizować nadzorców do takiego
prowadzenia postępowania, które skutecznie doprowadzi do zawarcia układu w przyspieszonym
postępowaniu układowym lub w postępowaniu układowym.

Zasadniczo nadzorca sądowy albo zarządca pełnią swoją funkcję do dnia zakończenia
postępowania albo uprawomocnienia się postanowienia sądu o umorzeniu postępowania (art. 27 ust. 1
p.r.). Inaczej jest wówczas, gdy został złożony uproszczony wniosek o otwarcie postępowania
sanacyjnego lub uproszczony wniosek o ogłoszenie upadłości. W takiej sytuacji nadzorca sądowy albo
zarządca pełnią swoją funkcję do dnia otwarcia postępowania sanacyjnego albo ogłoszenia upadłości
bądź do dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o oddaleniu uproszczonego wniosku, jego
odrzuceniu albo o umorzeniu postępowania (art. 27 ust. 2 p.r.). Celem tej regulacji jest zabezpieczenie
majątku dłużnika do momentu otwarcia postępowania sanacyjnego lub upadłościowego i objęcia tego
majątku w zarząd przez zarządcę lub syndyka.
Sprawozdania

Nadzorca i zarządca składają sędziemu-komisarzowi lub sądowi sprawozdania. Nadzorca
układu sporządza jedno sprawozdanie, które stanowi załącznik do wniosku dłużnika o zatwierdzenie
układu (art. 217 ust. 1 p.r.). Nadzorca sądowy i zarządca składają za każdy miesiąc pełnienia funkcji
sprawozdania z czynności (art. 31 ust. 1 p.r.), a zarządca dodatkowo również sprawozdanie
rachunkowe (art. 32 ust. 1 p.r.).

Sprawozdania z czynności nie będą podlegały zatwierdzeniu. Ich analiza może jednak
skutkować odpowiedzialnością dyscyplinarną nadzorcy sądowego albo zarządcy, jeżeli sędzia-
-komisarz, na podstawie sprawozdania, uzna, że dopuścili się naruszenia swoich obowiązków.
Sprawozdanie rachunkowe zarządcy będzie podlegało zatwierdzeniu przez sędziego-komisarza, który
będzie mógł odmówić uznania określonego wydatku lub dokonać odpowiedniego sprostowania
sprawozdania rachunkowego oraz orzec o zwrocie do masy sanacyjnej kwoty niezatwierdzonej (art. 32
ust. 3 p.r.). Zarządca po wykonaniu wszystkich obowiązków będzie miał obowiązek złożyć końcowe
sprawozdanie, które powinno obejmować wskazanie, w jakim stopniu został zrealizowany plan
restrukturyzacyjny oraz czy zarządca wydał dłużnikowi cały majątek i dokumenty (art. 33 ust. 1 p.r.).
Końcowe sprawozdanie będzie zatwierdzał sąd, który odmówi zatwierdzenia, jeżeli zarządca, mimo
wezwania, nie wykonał w zakreślonym terminie wszystkich obowiązków (art. 33 ust. 2 p.r.).
Odpowiedzialność dyscyplinarna nadzorcy i zarządcy

Środkami odpowiedzialności dyscyplinarnej będą stopniowalne, w zależności od wagi
uchybienia, upomnienie, grzywna w wysokości od 100 zł do 30 000 zł oraz odwołanie z pełnionej
funkcji (art. 35 p.r.). Przed odwołaniem nadzorcy sądowego lub zarządcy sąd zobowiązany będzie do
ich wysłuchania.

24

Zmiana nadzorcy sądowego albo zarządcy

Wprowadza się wyraźne i odrębne uregulowanie przesłanek zmiany nadzorcy sądowego albo
zarządcy. Zmiana jest instytucją niezależną i niemającą charakteru dyscyplinarnego,
w przeciwieństwie do odrębnie uregulowanego odwołania z pełnionej funkcji.

Projekt przewiduje (art. 36 ust. 1 p.r.), że sąd zmienia nadzorcę sądowego albo zarządcę:
1) na ich wniosek;
2) w przypadku cofnięcia lub zawieszenia praw z licencji doradcy restrukturyzacyjnego przez
Ministra Sprawiedliwości;
3) na podstawie uchwały rady wierzycieli podjętej w trybie określonym w art. 133 ust. 2 p.r.;
4) na wniosek dłużnika, do którego dołączona zostanie pisemna zgoda wierzycieli mających
łącznie więcej niż 30% sumy wierzytelności, z wyłączeniem wierzycieli określonych
w art. 109 ust. 1 i art. 116 p.r., z tym że nie będzie można zmienić na wniosek dłużnika
nadzorcy sądowego albo zarządcy powołanego na podstawie uchwały rady wierzycieli
podjętej w trybie określonym w art. 133 ust. 2 p.r.

Możliwość zmiany nadzorcy sądowego albo zarządcy na skutek uchwały rady wierzycieli oraz
na wniosek dłużnika poparty przez odpowiednią większość wierzycieli jest wyrazem realizacji nowej
filozofii postępowania restrukturyzacyjnego, która zakłada przyznanie większych uprawnień
wierzycielom, jako głównym beneficjentom postępowania, oraz dłużnikowi, jako gospodarzowi tego
postępowania. Umiejętności, wiedza i kompetencje nadzorcy sądowego albo zarządcy mają
zasadnicze znaczenie dla skuteczności postępowania restrukturyzacyjnego, nie sposób więc odmówić
wierzycielom i dłużnikowi wpływu na wybór konkretnej osoby, która ma w postępowaniu pełnić
funkcję nadzorcy sądowego albo zarządcy.
Dział II. Nadzorca układu
Nadzorca układu będzie pełnił funkcję w postępowaniu o zatwierdzenie układu. Będzie on
samodzielnie wybierany przez dłużnika, a podstawą pełnienia funkcji będzie umowa zawarta
z dłużnikiem (art. 37 ust. 1 p.r.). Zawarcie umowy z nadzorcą układu nie ograniczy dłużnika
w zarządzie jego majątkiem (art. 38 ust. 1 p.r.), aż do momentu wydania postanowienia w przedmiocie
zatwierdzenia układu. Z tą chwilą nadzorca układu nabędzie uprawnienia nadzorcy sądowego (art. 222
p.r.). Uregulowanie takie ma dwojakie uzasadnienie. Po pierwsze ma zabezpieczyć majątek dłużnika
na wypadek odmowy zatwierdzenia układu i złożenia uproszczonego wniosku o otwarcie
postępowania sanacyjnego lub o ogłoszenie upadłości. Po drugie, w razie zawarcia układu, ma
zapewnić stabilizację sytuacji dłużnika do momentu uprawomocnienia się postanowienia
o zatwierdzeniu układu. Z tą chwilą nadzorca obejmie funkcję nadzorcy wykonania układu, która
będzie sprowadzała się do nadzoru nad wykonywaniem przez dłużnika planu restrukturyzacyjnego
oraz wykonywaniem układu (art. 169 p.r.). Umowa między dłużnikiem a nadzorcą układu będzie
określała również wysokość wynagrodzenia nadzorcy układu (art. 41 p.r.).
Do obowiązków nadzorcy układu będzie należało (art. 39 ust. 1 i 2 p.r.):
1) kontrolowanie czynności dłużnika dotyczące jego majątku, a także kontrolowanie
przedsiębiorstwa dłużnika oraz sprawdzanie, czy mienie dłużnika, które nie jest częścią
przedsiębiorstwa, jest dostatecznie zabezpieczone przed zniszczeniem lub utratą;
2) sporządzenie planu restrukturyzacyjnego;
3) przygotowanie wspólnie z dłużnikiem propozycji układowych;
4) sporządzenie spisu wierzytelności oraz spisu wierzytelności spornych;
5) współpraca z dłużnikiem w zakresie sprawnego i zgodnego z prawem zbierania głosów
przy zachowaniu praw wierzycieli;
25