Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw

może
być
dokonana
samodzielnie przez sąd.
Potrzeba wezwania i
przesłuchania osoby, od której
pochodzi dokument jest
pozostawiona uznaniu sądu.
Wprowadzenie obligatoryjnego
przesłuchania
mogłoby
powodować
jedynie
przedłużenie postępowania w
niektórych przypadkach.

99
Art. 254 § 21
Projektowany art. 254 § 21 Kodeksu postępowania cywilnego (art. 2 pkt 31 lit. c projektu) dopuszcza Uwaga
nie
może
być

wezwanie do udostępnienia informatycznego nośnika danych, na którym został zapisany dokument uwzględniona. W przepisie nie
PGSP
stanowiący dowód w sprawie. W tym kontekście dostrzega się, że informatyczny nośnik danych, z ma ograniczeń dotyczących
którego został sporządzony wydruk dokumentu przedłożonego sądowi, może być kopią zrobioną z „kolejnych”
nośników.
nośnika wcześniejszego. Powstaje wobec tego pytanie - czy sąd może żądać kolejnych, Zastąpienie wyrazu „postać”
wcześniejszych, aż do pierwotnego. Ponadto zwrot „w postaci" należy zastąpić zwrotem „w formie", wyrazem „forma” jest
w celu zachowania jednolitości terminologicznej.
nieuzasadnione, gdyż każdy z
tych wyrazów ma inne
znaczenie.
100 Art. 308
Zastanawia spójność nowej redakcji art. 308 kpc, czy niepotrzebnie nie wprowadza ograniczeń. Uwaga
nie
może
być
Iustitia
Projekt zakłada usunięcie z jego treści fragmentu odnoszącego się do możliwości posługiwania się uwzględniona. Domniemania
przy jego przeprowadzaniu przepisami dotyczącymi dokumentów, co oznacza, że do dokumentów autentyczności i prawdziwości
nie zawierających warstwy tekstowej, stosować się będzie tylko przepisy o oględzinach. Z uwagi na będą odnosiły się wyłącznie do
przepis art. 772 k.c., który wprowadza bardzo szeroką definicję dokumentu, którym może być każdy
nośnik, zawierający informację, umożliwiający jej odtworzenie, za dokumenty będą uważane dokumentów tekstowych.
wszelkie nagrania o charakterze audio i audiowideo bez względu na to czy dokument taki został
opatrzony podpisem. Brak możliwości stosowania przepisów o dokumentach będzie rodził
trudności dowodowe, gdyż nie będzie dopuszczalne zastosowanie domniemania autentyczności
takiego dokumentu, jak i reguł dowodowych zawartych w art. 253 k.p.c. W myśl regulacji zawartej
w art. 253 zd. drugie k.p.c. , w sytuacji gdy dokument (w tym przypadku nagranie) pochodzi od
innej strony niż strona zaprzeczająca, to osoba, która się na taki dowód powołuje, musi udowodnić
jego prawdziwość. Brak możliwości skorzystania z art. 253 k.p.c. będzie w znaczący sposób
zmieniał zasady rozkładu ciężaru dowodowego, gdyż w każdym przypadku, zgodnie z regułą
zawartą w art. 6 k.c. to strona zaprzeczająca prawdziwości przedstawianego dokumentu, będzie
52

musiała udowadniać jego prawdziwość. Nie wydaje się, aby takie rozwiązanie było właściwe
zważywszy na to, że to nie strona zaprzeczająca jest wytwórcą takiego dokumentu i ma ona bardzo
ograniczone możliwości ustalania okoliczności związanych z jego wytworzeniem. Nadto z uwagi na
brak jakichkolwiek ograniczeń wynikających z projektowanego art. 771 k.c., za dokument będzie
mogło być uznane nagranie dokonane bez zgody lub wiedzy tej osoby, co przemawiałoby za
zachowaniem reguł dowodowych wynikających z art. 253 k.p.c. Jednocześnie zastanawia, czy
posługiwanie się tylko przytoczonym pojęciem dokumentu nie ogranicza środków dowodzenia
przewidzianych uprzednio tą regulacją.
101 Art. 3231
Zauważono, iż w projekcie brak jest wyjaśnienia, czy art. 323 kpc dotyczy również spraw Uwaga może być uwzględniona,
Sąd Apelacyjny rozpoznawanych w składzie ławniczym, jak również brak jest regulacji dotyczącej sposobu gdyż
jest
niezgodna z
we Wrocławiu
autoryzacji transkrypcji uzasadnienia orzeczenia oraz trybu jej wykonywania przez odesłanie do

założeniami.
przepisów wykonawczych.
Sposób autoryzacji transkrypcji
nie jest uregulowany w k.p.c.,
ale w aktach wykonawczych.
102 Art. 3231
Proponowane rozwiązanie nie może zostać przyjęte. Pozostaje ono w sprzeczności z pozostałymi Uwaga
nie
może
być
Sąd Najwyższy
rozwiązaniami kodeksowymi, w szczególności wprowadzonymi na mocy ustawy z 16 września uwzględniona,
gdyż
jest
2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego i niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr niezgodna z założeniami.
233, poz. 1381). Idea, która legła u podstaw reformy przeprowadzonej w 2011 r., polegała na
ograniczeniu zasady pisemności w procesie cywilnym i przywróceniu znaczenia zasadzie ustności.
Służą temu rozwiązania, na mocy których tylko złożenie pozwu, odpowiedzi na pozew (z
zastrzeżeniem art. 207 § 2 k.p.c.) i wniosków dowodowych pozostaje w dyspozycji stron, podczas
gdy złożenie przez nie (innych) pism przygotowawczych uwarunkowane jest decyzją
przewodniczącego lub sądu (art. 207 § 3 k.p.c). Rozwiązanie to oparte jest na założeniu, że strona,
która nie mogła - w braku decyzji organu procesowego - przedstawić przytoczeń na piśmie, może to
uczynić na rozprawie. Nie da się więc z nim pogodzić regulacji, która pozwalałaby sądowi na
wydanie wyroku na posiedzeniu niejawnym, bez przeprowadzenia rozprawy. Stanowiłoby to
bowiem rażące naruszenie prawa do wysłuchania, stanowiącego element prawa sądu (art. 45 ust. 1
Konstytucji RP). Trzeba jednoznacznie stwierdzić, że o ile reforma z 2011 r. zakładała, że zasada
ustności, a tym samym znaczenie rozprawy, mają ulec wzmocnieniu, co prowadzić ma do
przyspieszenia postępowania, o tyle propozycja wyrokowania na posiedzeniu niejawnym jest
przejawem deprecjacji znaczenia rozprawy i nieuzasadnioną próbą nawrotu do dominacji
pisemności nad ustnością. Podkreślić też należy, że dla uzasadnienia dopuszczalności przyjęcia
proponowanego art. 3231 k.p.c. nie można odwoływać się do przykładu nieobowiązującego już
postępowania w sprawach gospodarczych. W postępowaniu tym funkcjonował odmienny system
koncentracji materiału procesowego, oparty na innych założeniach. Jakkolwiek art. 47917 k.p.c.
mógł budzić poważne zastrzeżenia, to jednak „wpisywał się" w założenia przyjęte w tym systemie,
w szczególności w to, zgodnie z którym utrata możliwości powoływania się na fakty i dowody
nieprzedstawione w pozwie lub odpowiedzi na pozew następowała z mocy prawa, a przesłanki
53

dopuszczające późniejsze uwzględnienie tych faktów i dowodów były ujęte restryktywnie. W tych
okolicznościach mogło się okazać, że strona w rzeczywistości na rozprawie nie mogła już
powoływać skutecznie żadnych faktów i dowodów. W systemie koncentracji materiału procesowego
wprowadzonym w 2011 r. strona ma powoływać fakty i dowody bez zwłoki, stosowanie do sytuacji
procesowej. Nie ma określonego punktu w czasie, po którym strona traci prawo powoływania
dalszych faktów i dowodów, lecz sąd jedynie ad casu ocenia, czy każde kolejne twierdzenie i dowód
są spóźnione, czy też powołano je we właściwym czasie. Z kolei przesłanki uwzględnienia
spóźnionych przytoczeń ujęte są obecnie całkowicie odmiennie (art. 207 § 6 k.p.c. i art. 217 § 2
k.p.o). Kształt tych przesłanek per se zakłada przeprowadzenie rozprawy, na której strona może
ewentualnie wykazywać, że nie ponosi winy w spóźnionym przytoczeniu albo uwzględnienie
spóźnionych przytoczeń nie spowoduje zwłoki w postępowaniu. Co więcej, nowe rozwiązania
koncentracyjne korelują z zasadą jednolitości rozprawy (art. 217 § 1 k.p.c), która jako całość jest
przewidziana dla prezentacji przytoczeń. Mechanizm ten nie mógłby funkcjonować, gdyby sąd
według własnego uznania mógł zadecydować, że nie przeprowadzi rozprawy, tylko wyda wyrok na
posiedzeniu niejawnym. Z tego względu, gdy uchylono postępowanie w sprawach gospodarczych,
celowo nie przeniesiono do przepisów ogólnych znanej temu postępowaniu instytucji wyrokowania
na posiedzeniu niejawnym. Trzeba również podkreślić, że próba wprowadzenia wyrokowania na
posiedzeniu niejawnym w tak szerokim zakresie, jak wynika to z projektowanego art. 3231 k.p.c,
budzi poważne wątpliwości co do zgodności z konstytucyjną zasadą jawnego rozpoznawania spraw
(art. 45 ust. 1 Konstytucji RP). Prawo do jawnego rozpoznania sprawy jest bowiem zasadą, a
wyjątki od tej zasady muszą mieć swoje odpowiednie uzasadnienie (art. 45 ust. 2 Konstytucji RP).
Na tym tle budzi zastrzeżenie fakt, że w świetle art. 3231 k.p.c strona mogłaby uniknąć wydania
wyroku na posiedzeniu niejawnym, a więc skorzystać ze swojego konstytucyjnie gwarantowanego
prawa, tylko w razie, gdyby złożyła w tym zakresie wniosek. Rozwiązanie to, możliwe do
zaakceptowania przykładowo w uproszczonym postępowaniu apelacyjnym z uwagi na jego
kontrolny charakter (por. art. 50510 k.p.c), jest nie do przyjęcia, gdy chodzi o postępowanie
pierwszoinstancyjne, przeznaczone w pierwszej kolejności na prezentację przez strony materiału
procesowego, przeprowadzenie postępowania dowodowego i dokonywanie ustaleń faktycznych.
Dodać należy, że art. 3231 k.p.c. nie zawiera żadnego ograniczenia o charakterze przedmiotowym, a
więc mógłby mieć zastosowanie praktycznie w każdego rodzaju sprawie. Nie można się zgodzić,
aby wyłącznie motyw przyspieszenia rozpoznania sprawy (w rzeczywistości nie jej rozpoznania, ale
tylko „załatwienia"), miał uzasadniać to, że w każdej sprawie sąd według własnego uznania mógłby
decydować, czy rozprawa odbędzie się, czy też nie. Takie ujęcie nie koresponduje z dopuszczalnymi
ograniczeniami jawności, które określa art. 45 ust. 2 Konstytucji RP. Na marginesie należy
zauważyć, że zakres dopuszczalności orzekania na posiedzeniu niejawnym w świetle
projektowanego art. 3231 k.p.c, gdyby zestawić go z rozwiązaniami zagranicznymi, jest
rozwiązaniem bez precedensu, gdy chodzi o stopień odejścia od zasady ustności postępowania.
103 Art. 3231
Dalsza analiza wskazuje również na przepis nowego art. 323 ustawy, który stanowi, że „Sąd może Uwaga
nie
może
być
BCC
wydać wyrok na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo łub gdy po złożeniu przez uwzględniona,
gdyż
jest
54

strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od niezgodna z założeniami.
nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, sąd uzna -mając na względzie całokształt
przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych - że przeprowadzenie rozprawy nie
jest konieczne". Przepis ten wydaje się kontrowersyjny, zaś samo uzasadnienie ustawodawcy nie
pozwala w pełni zrozumieć ideologię jego wprowadzenia. Nasze wątpliwości odnoszą się m.in. do
możliwości wydania wyroku po uznaniu powództwa - zdaniem BCC należałoby uzupełnić
przedmiotowy przepis o wskazanie . całości powództwa". Ta sama uwaga odnosi się do §2
omawianego przepisu.
104 Art. 3231
Dodawany art. 3231 Kodeksu postępowania cywilnego (art. 2 pkt 34 projektu) rodzi Uwaga
nie
może
być

niebezpieczeństwo braku możliwości ustosunkowania się powoda do twierdzeń zawartych w uwzględniona,
gdyż
jest
PGSP
odpowiedzi pozwanego na pozew. Może to prowadzić do wynikającej z ostrożności procesowej niezgodna z założeniami.
praktyki składania wniosków o przeprowadzenie rozprawy, co zaneguje ideę projektowanego
rozwiązania. Wydaje się, że warunek „złożenia przez strony pism procesowych i dokumentów"
powinien być bardziej rozbudowany.
105 Art. 3231
Proponowane zapisy zmierzające do wyposażenia sądu w prawo wyrokowania na posiedzeniu Uwaga
nie
może
być
ZBP
niejawnym mogą być zrozumiałe w przypadku, gdy pozwany uznaje powództwo w całości. Trudno uwzględniona,
gdyż
jest

jednak uznać za dopuszczalne takie działanie, gdy z jednej strony ostatnie nowelizacje k.p.c. niezgodna z założeniami.
ograniczają strony w możliwości przedkładania stanowisk na piśmie, to jeszcze na dodatek teraz Jeżeli strony lub jedna z nich
pozbawia się je możliwości nawet przedstawienia swojego stanowiska ustnie przed wydaniem chce przedstawić swoje racje na
wyroku.
rozprawie, to powinna
Takie uproszczenie jest wygodne dla sądu, ale stanowi kolejne ograniczenie stron w prawie do zamieścić w swoim piśmie
przedstawienia swych racji przed sadem i w konsekwencji ograniczenie w docieraniu przez sąd do wniosek o przeprowadzenie
prawdy materialnej, która przestała być celem postępowania sądowego, kosztem jego uproszczenia i rozprawy. Może to zrobić w
przyspieszenia.
pozwie, odpowiedzi na pozew
albo w innym piśmie, które
może być złożone w każdej
chwili (taki wniosek nie jest
pismem przygotowawczym i nie
podlega rygorom
przewidzianym w art. 207
k.p.c.).
106 Art. 3231
Projektowany przepis art. 3231 k.p.c. został błędnie umiejscowiony oraz wadliwie sformułowany. Uwaga uwzględniona w tej
Iustitia
Jego umieszczenie po art. 323 k.p.c. należy w ogóle uznać za całkowicie przypadkowe. Trzeba części, w której wskazuje, że w
jednak przede wszystkim zwrócić uwagę, że przepis ten wprowadza normę szczególną względem przedmiotowym przepisie
55

ogólnej zasady wyrażonej w art. 148 § 1 k.p.c. To przecież z treści art. 148 § 1 k.p.c. („Jeżeli przepis należy używać zwrotu: „sąd
szczególny nie stanowi inaczej, posiedzenia sądowe są jawne, a sąd orzekający rozpoznaje sprawy rozpoznaje sprawę”. Natomiast
na rozprawie”) wynika, że wyrok może być wydany jedynie po rozpoznaniu sprawy na rozprawie. propozycje
dotyczące
Projektowany przepis art. 3231 k.p.c. jest więc przepisem szczególnym względem art. 148 § 1 k.p.c. usytuowania tego przepisu nie
Powinien zatem zostać oznaczony jako art. 1481 k.p.c. Dotyczy bowiem nie tyle wydania wyroku, znajdują
wystarczającego
ale rozpoznania sprawy na posiedzeniu niejawnym. Wydanie wyroku na posiedzeniu niejawnym jest
przecież tylko efektem rozpoznania sprawy na posiedzeniu niejawnym. Przepis ten nie powinien uzasadnienia.
zatem posługiwać się sformułowaniem „sąd może wydać wyrok na posiedzeniu niejawny,” ale
powinien brzmieć „sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym”. Nie budzi wątpliwości,
że w pojęciu „rozpoznanie sprawy” mieści się także wydanie orzeczenia kończącego postępowanie.
Takim też poprawnym sformułowaniem posługują się przepisy art. 374 k.p.c. czy też art. 4971 k.p.c.
Nieco mniej precyzyjnym określeniem posługuje się art. 50510 § 2 k.p.c. wskazując, że sąd może
rozpoznać apelację na posiedzeniu niejawnym. Konsekwentnie również w projektowanym § 2 tego
przepisu należałoby się posłużyć sformułowaniem „Rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym
jest niedopuszczalne”. Dodatkowym argumentem jest treść projektowanego § 3, który stanowi, że
„W przypadkach, o których mowa w § 1, postanowienia dowodowe sąd wydaje na posiedzeniu
niejawnym”. Projektodawca dostrzega więc, że wydanie wyroku musi być poprzedzone
czynnościami procesowymi pozwalającymi chociażby na ustalenie stanu faktycznego, będącego
podstawą faktyczną rozstrzygnięcia, a więc – rozpoznaniem sprawy. Przy przyjęciu, że zarówno w §
1 jak i § 2 użyte byłoby sformułowanie „rozpoznanie sprawy”, przepis § 3 byłby zbędny. Oczywiste
byłoby w takim wypadku, że w ramach rozpoznawania sprawy na posiedzeniu niejawnym sąd byłby
uprawniony do wydania na tym posiedzeniu każdego postanowienia, a nie tylko postanowienia
dowodowego. Konsekwencją takiej zmiany powinno być użycie w § 4 sformułowania: „Wyrok
wydany na posiedzeniu niejawnym wiąże sąd …”. Można ewentualnie rozważyć umieszczenie
projektowanego art. 3231 k.p.c. po art. 316 k.p.c. Przepis art. 316 k.p.c. wskazuje bowiem na
moment wydania wyroku („po zamknięciu rozprawy”). W konsekwencji, zamieszczenie
projektowanego art. 3231 k.p.c. jako art. 3161 k.p.c. wskazywałoby na to, że jest to rozwiązanie
wyjątkowe względem art. 316 k.p.c. Czyli że jest możliwe wydanie wyroku bez zamknięcia
rozprawy, ponieważ na posiedzenie niejawnym taka czynność nie jest dokonywana. Możność
wydania wyroku na posiedzeniu niejawnym (art. 323 ¹ k.p.c.) należy ocenić pozytywnie ze względu
na podniesienie efektywności postępowania, w tym iż uwzględniono postulaty, które zgłaszano po
uchyleniu art. 479(17) k.p.c. Choć przedmiotowa regulacja jest wyłomem od konstytucyjnej zasady
jawności postępowania to wydaje się, że gwarancje rzetelnego postępowania w tym wypadku nie
zostały przekroczone. Wydanie wyroku na posiedzeniu niejawnym jest bowiem dopuszczalne tylko
wtedy, gdy pozwany uznał powództwo lub po złożeniu przez strony pism procesowych i
dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu do nakazu zapłaty albo
sprzeciwu do wyroku zaocznego, sąd uzna mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń
i zgłoszonych wniosków dowodowych – że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Sąd ma
zatem ograniczoną swobodę wydania wyroku na posiedzeniu niejawnym, poza tym prawa stron są
56