Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw

69
Art. 158
Proponowana treść protokołu eliminuje jego najistotniejsze treści, tzn. stanowiska stron i przebieg Por. stanowisko do identycznej
LEWIATAN
postępowania dowodowego. Wskazuje na to zapis, że jeśli przebieg rozprawy nie jest rejestrowany uwagi zgłoszonej przez ZBP.
to protokół miałby zawierać jedynie wyniki, a nie przebieg postępowania dowodowego. W praktyce
więc, jeśli zeznań świadka, czy wyjaśnień strony nie nagrano, to czy protokół mógłby się ograniczyć
do stwierdzenia, że przesłuchano świadka X, czy odebrano wyjaśnienia do powoda, czy pozwanego,
czy też powinien zawierać zapis tych zeznań (wyjaśnień), tak jak to jest obecnie?
70.
Art. 158 § 1
Wydaje się uzasadnione, aby wprowadzenie do protokołu danych, o jakich mowa w tym przepisie Uwaga
nie
może
być
Sąd Apelacyjny nie było oddane uznaniu sądu. Obowiązki sądu w zakresie ujawniania w protokole skróconym uwzględniona,
gdyż
jest
wyników postępowania dowodowego nie powinno być dowolne.
w Krakowie

niezgodna z założeniami.
71.
Art. 158
Uzasadnione wydaje się, aby wprowadzenie do protokołu danych, o których mowa w przepisie Uwaga
nie
może
być
KRS
projektowanego §11 art. 158 k.p.c., nie było oddane uznaniu sądu. Obowiązki sądu w zakresie uwzględniona,
gdyż
jest
ujawniania w protokole skróconym wyników postępowania dowodowego powinny być określone w niezgodna z założeniami.
sposób jednolity, bez pozostawiania elementu dowolności.
72
Art. 1621
Przepis art. 1621 k.p.c. jest próbą uregulowania kontrowersyjnego zagadnienia rejestracji przebiegu Uwaga
nie
może
być
Iustitia
posiedzenia przez osoby trzecie. Obecnie ścierają się dwa poglądy. Według jednego z nich to uwzględniona,
gdyż
jest
przewodniczący w ramach tzw. policji sesyjnej (art. 48 – 52 u.s.p.) decyduje o tym, kto i w jaki niezgodna z założeniami.
sposób jest uprawniony do rejestracji przebiegu posiedzenia. Drugi pogląd zakłada, że ponieważ
kwestia rejestracji przebiegu posiedzenia nie jest uregulowana to, zarówno strony, jak i np. prasa
mają co do zasady prawo rejestrować przebieg rozprawy, a przewodniczący może interweniować
jedynie w wypadku naruszenia powagi sądu lub zakłócenia przebiegu rozprawy. Oczywiście
uczestnicy posiedzenia są chronieni przede wszystkim przez przepisy k.c. o dobrach osobistych (art.
23 i 24 k.c.), a w zakresie prawa do wizerunku przez przepisy prawa autorskiego.
Należy przede wszystkim zwrócić uwagę, że dzisiejszy rozwój techniki powoduje, że rejestracja
przebiegu posiedzenia jest możliwa praktycznie przy użycia jakiegokolwiek telefonu, laptopa, czy
tabletu. Co więcej, część z tych urządzeń ma na tyle małe rozmiary, że ich użycie jest dla sądu
niedostrzegalne. Powstaje więc retoryczne pytanie, czy istnieją realne szanse na wyegzekwowanie
jakichkolwiek zakazów w tym zakresie. Nadto, mając na uwadze konstytucyjną zasadę jawnego
rozpoznawania spraw (art. 45 ust. 1 Konstytucji, zob. także art. 148 § 1 k.p.c.) można mieć
uzasadnione wątpliwości, czy ustanawianie w tym zakresie zakazów jest konieczne. Jeżeli bowiem
strona może utrwalić przebieg posiedzenia, sporządzając dokładne notatki, to, jakie racje
przemawiają przeciwko zarejestrowaniu przebiegu posiedzenia np. na dyktafonie? Z tego powodu
zdziwienie budzi projektowana treść art. 1621 k.p.c. Wynika z niego, po pierwsze, że w wypadku
posiedzenia przy drzwiach zamkniętych lub w wypadku sporządzania protokołu, o którym mowa w
art. 157 § 1 k.p.c. przewodniczący nie może wyrazić zgody na utrwalanie przebiegu rozprawy. Po
drugie, przepis dotyczy tylko utrwalania przebiegu rozprawy, a nie dotyczy posiedzeń jawnych
niebędących rozprawami. Biorąc np. pod rozwagę, że ogłoszenie wyroku następuje już po
42

zamknięciu rozprawy na posiedzeniu jawnym, kwestia utrwalenia ogłoszenia wyroku i zasadniczych
powodów rozstrzygnięcia pozostaje otwarta. Po trzecie, przepis ten zakłada działanie wyłącznie na
wniosek strony, pomijając inne osoby, w szczególności prasę, które również są niejednokrotnie
zainteresowane utrwaleniem przebiegu posiedzenia. Po czwarte, przepis ten nie reguluje utrwalania
przebiegu rozprawy przy pomocy urządzeń rejestrujących obraz. W praktyce sądowej strony
domagają się również wyrażenia zgody na taki sposób rejestrowania rozprawy. Co więcej, dla części
prasy taki sposób rejestracji jest wręcz oczywisty. Nie ulega zatem wątpliwości, że przepis ten
powinien mieć szersze zastosowanie. Wprowadzenie go w projektowanym kształcie będzie rodziło
różnorodne spory interpretacyjne, stanowiące pole do dodatkowych konfliktów na sali sądowej. Po
pierwsze, przepis ten powinno się stosować do wszystkich posiedzeń, po drugie, rozstrzygnięcie w
tym przedmiocie powinno następować na wniosek każdego zainteresowanego, a nie tylko strony. Po
trzecie, należy uregulować również kwestię rejestracji obrazu. Można zatem zaproponować
następujące brzmienie początkowej części przepisu: „Sąd może wyrazić zgodę na utrwalanie
przebiegu posiedzenia za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk …”.
73.
Art. 1621
Przepis art. 1621 k.p.c. jest próbą uregulowania kontrowersyjnego zagadnienia rejestracji przebiegu Uwaga
nie
może
być
Sąd Apelacyjny posiedzenia przez osoby trzecie. Obecnie ścierają się dwa poglądy. Według jednego z nich to uwzględniona,
gdyż
jest
w Warszawie
przewodniczący w ramach tzw. policji sesyjnej (art. 48 - 52 u.s.p.) decyduje o tym, kto i w jaki niezgodna z założeniami.
sposób jest uprawniony do rejestracji przebiegu posiedzenia. Drugi pogląd zakłada, że ponieważ
kwestia rejestracji przebiegu posiedzenia nie jest uregulowana to, zarówno strony, jak i np. prasa
mają co do zasady prawo rejestrować przebieg rozprawy, a przewodniczący może interweniować
jedynie w wypadku naruszenia powagi sądu lub zakłócenia przebiegu rozprawy. Oczywiście
uczestnicy posiedzenia są chronieni przede wszystkim przez przepisy k.c. o dobrach osobistych (art.
23 i 24 k.c), a w zakresie prawa do wizerunku przez przepisy prawa autorskiego. Należy przede
wszystkim zwrócić uwagę, że dzisiejszy rozwój techniki powoduje, że rejestracja przebiegu
posiedzenia jest możliwa praktycznie przy użyciu jakiegokolwiek telefonu, laptopa, czy tabletu. Co
więcej, część z tych urządzeń ma na tyle małe rozmiary, że ich użycie jest dla sądu niedostrzegalne.
Powstaje więc retoryczne pytanie, czy istnieją realne szanse na wyegzekwowanie jakichkolwiek
zakazów w tym zakresie. Nadto, mając na uwadze konstytucyjną zasadę jawnego rozpoznawania
spraw (art. 45 ust. 1 Konstytucji, zob. także art. 148 § 1 k.p.c.) można mieć uzasadnione
wątpliwości, czy ustanawianie w tym zakresie zakazów jest konieczne. Jeżeli bowiem strona może
utrwalić przebieg posiedzenia, sporządzając dokładne notatki, to, jakie racje przemawiają przeciwko
zarejestrowaniu przebiegu posiedzenia np. na dyktafonie?
Z tego powodu zdziwienie budzi projektowana treść art. 1621 k.p.c. Wynika z niego, po pierwsze, że
w wypadku posiedzenia przy drzwiach zamkniętych iub w wypadku sporządzania protokołu, o
którym mowa w art. 157 § 1 k.p.c. przewodniczący nie może wyrazić zgody na utrwalanie przebiegu
rozprawy. Po drugie, przepis dotyczy tylko utrwalania przebiegu rozprawy, a nie dotyczy posiedzeń
jawnych niebędących rozprawami. Biorąc np. pod rozwagę, że ogłoszenie wyroku następuje już po
zamknięciu rozprawy na posiedzeniu jawnym, kwestia utrwalenia ogłoszenia wyroku i zasadniczych
powodów rozstrzygnięcia pozostaje otwarta. Po trzecie, przepis ten zakłada działanie wyłącznie na
43

wniosek strony, pomijając inne osoby, w szczególności prasę, które również są niejednokrotnie
zainteresowane utrwaleniem przebiegu posiedzenia. Po czwarte, przepis ten nie reguluje utrwalania
przebiegu rozprawy przy pomocy urządzeń rejestrujących obraz. W praktyce sądowej strony
domagają się również wyrażenia zgody na taki sposób rejestrowania rozprawy. Co więcej, dla części
prasy taki sposób rejestracji jest wręcz oczywisty.
Nie ulega zatem wątpliwości, że przepis ten powinien mieć szersze zastosowanie. Wprowadzenie go
w projektowanym kształcie będzie rodziło różnorodne spory interpretacyjne, stanowiące pole do
dodatkowych konfliktów na sali sądowej. Po pierwsze, przepis ten powinno się stosować do
wszystkich posiedzeń, po drugie, rozstrzygnięcie w tym przedmiocie powinno następować na
wniosek każdego zainteresowanego, a nie tylko strony. Po trzecie, należy uregulować również
kwestię rejestracji obrazu. Można zatem zaproponować następujące brzmienie początkowej części
przepisu: „Sąd może wyrazić zgodę na utrwalanie przebiegu posiedzenia za pomocą urządzenia
rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk.
74.
Art. 1621
Proponowany art. 1621 k.p.c. nie zawierając przesłanek wyrażenia bądź odmowy wyrażenia zgody Uwaga
nie
może
być
Sąd Apelacyjny przez sąd na utrwalanie przez stronę przebiegu rozprawy za pomocą urządzenia rejestrującego uwzględniona.
dźwięk, uzależnia ją wyłącznie od uznania sędziego, co może skutkować różnym traktowaniem
w Gdańsku
W k.p.c. jest więcej przepisów,
stron znajdujących się w takiej samej sytuacji procesowej.
które
pozostawiają
ocenę
sądowi.
75. Art. 177 § 1
Zasadna jest zmiana art. 177§ 1 pkt 3¹ k.p.c. o zawieszeniu postępowania w razie przedstawienia Uwaga
nie
może
być
pkt. 31
przez sąd pytania prawnego Trybunałowi Konstytucyjnemu lub Trybunałowi Sprawiedliwości Unii uwzględniona,
gdyż
jest
ZBP
Europejskiej. Celowe jest wprowadzenie obligatoryjności zawieszenia.
niezgodna z założeniami
76.
Art. 177 § 1
Nie kwestionując zasadności dodawanego przepisu art. 177 § 1 pkt 31 Kodeksu postępowania Wydaje się, że uwaga ma
pkt 31
cywilnego (art. 2 pkt 23 projektu), zauważa się jednak, że z uwagi na długotrwałość postępowań charakter pozytywny. Wniosek

przed TK i TSUE oraz niedający się z góry przewidzieć termin ich zakończenia, może on prowadzić o zwiększeniu liczby spraw
PGSP
do zwiększenia liczby spraw przed ETPCz, który nie bada przyczyn długotrwałości sądowego przed ETPCz jest dyskusyjny,
postępowania cywilnego, ale jedynie sam czas jego trwania. Uznaje zarazem, że dochodzi do gdyż projektowany przepis nie
naruszenia prawa do sądu także w sytuacji, gdy odroczenia i zawieszenie postępowania następowały spowoduje takich zmian, które
w przypadkach i na czas dopuszczalny w krajowym porządku prawnym.
mogłyby
wpłynąć
na
wydłużenie postępowań.
77.
Art. 177 § 1 pkt. Projektowany przepis art. 177 § 1 pkt 31 k.p.c. jest nazbyt rozbudowany i nadmiernie kazuistyczny. Uwagauwzględniona.
31)
Wystarczające byłoby przecież wskazanie, że podstawa zawieszenia istnieje wtedy, gdy:
„rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym albo
Iustitia
Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej”. W ten syntetyczny sposób zostanie wprowadzona
podstawa do zawieszenie postępowania, zarówno w wypadku, gdy sąd w danym postępowaniu sąd
zada pytanie prawne, jak i w sytuacji, gdy inny sąd w innej sprawie zada takie pytanie.
78.. Art. 177 § 1 pkt. Wprowadzenie podstawy prawnej do zawieszenia postępowania w przypadku postawienia pytań Uwaga pozytywna
44

31)
prawnych do Trybunału Konstytucyjnego lub Trybunału Sprawiedliwości UE lub oczekiwania na
Sąd Apelacyjny rozstrzygnięcia przez te podmioty podobnych zagadnień w ich orzecznictwie (art. 177 par. 1 piet 3
[1] k.p.c.) jest oczekiwanym rozwiązaniem porządkującym podstawy zawieszenia i eliminującym
w Szczecinie
stosowanie w prawie procesowym analogii.
79.
Art. 177 § 1 pkt Podobnie z aprobatą należy przyjąć rozwiązanie zawarte w projektowanym art. 177 § 1 pkt 31 k.p.c. Uwaga pozytywna
31
przewidującym możliwość zawieszenia przez sąd postępowania z urzędu w razie przedstawienia
Helsińska
przez sąd pytania prawnego Trybunałowi Konstytucyjnemu lub Trybunałowi Sprawiedliwości Unii
Europejskiej albo, gdy rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego postępowania toczącego się
Fundacja Praw
Człowieka
przed jednym z tych trybunałów. W przepisach Kodeksu postępowania cywilnego jak dotąd brak

było uregulowania tej ważnej kwestii.
80.
Art. 177 § 1 pkt Przedstawiona propozycja jest nie do przyjęcia. Po pierwsze, zawieszenie postępowania jako Uwaga
nie
może
być
31
wstrzymujące w zasadzie czynności w sprawie (por. art. 179 § 3 k.p.c) jest rozwiązaniem, które uwzględniona,
gdyż
jest
Sąd Najwyższy
powinno mieć zastosowanie tylko wyjątkowo w wypadkach, w których w inny sposób nie da się

niezgodna z założeniami.
osiągnąć określonego celu, a zachodzi przemijająca przeszkoda w rozpoznawaniu sprawy. W razie,
gdy sąd rozpoznający sprawę skierował pytanie prawne do Trybunału Konstytucyjnego względnie
wystąpił do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z pytaniem prejudycjalnym, taka sytuacja W założeniach do projektu, w
nie zachodzi, gdyż zamierzony cel można osiągnąć przez odroczenie rozpoznania sprawy. Takie stanowisku MS skierowanym do
rozwiązanie byłoby spójne z analogicznym rozwiązaniem, które obowiązuje w razie, gdy sąd drugiej Rzecznika Praw Obywatelskich,
instancji przedstawił zagadnienie prawne Sądowi Najwyższemu (por. art. 390 § 1 zd. 1 k.p.c). jak też w stanowisku wobec
Zamiast propozycji zawieszenia postępowania projekt powinien więc zawierać propozycję regulacji opinii Rady Legislacyjnej
przewidującej możliwość odroczenia rozpoznania sprawy na wzór art. 390 § 1 zd. 1 k.p.c.
Po drugie, za całkowicie nieuzasadnione należy uznać rozwiązanie zakładające, że w razie wskazano argumenty
przemawiające za trafnością
przedstawienia pytania prawnego Trybunałowi Konstytucyjnemu lub wystąpienia z pytaniem
prejudycjalnym do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej przez sąd w jednej sprawie, sąd w projektowanego rozwiązania.
każdym innym postępowaniu, w którym kwestia objęta tym pytaniem miałaby znaczenie dla
rozstrzygnięcia sprawy, miałby być uprawniony do zawieszenia także swojego postępowania.
Rozwiązanie to mogłoby doprowadzić do „masowego" zawieszania postępowania pod pretekstem
rozpatrywania przez Trybunał Konstytucyjny albo Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
pytań innych sądów. Należy podkreślić, że w każdej sprawie dany sąd samodzielnie rozpatruje
kwestię, czy uzasadnione jest wystąpienie z określonym pytaniem do właściwego trybunału i musi
na tej podstawie podejmować decyzje w tej kwestii. Obszerną argumentację, którą należy podzielić,
zaprezentowała Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego w piśmie Przewodniczącego Komisji
Kodyfikacyjnej z 11 lipca 2011 r. (KKPC 146/OP-43/2011), stanowiącym odpowiedź na
wystąpienie Rzecznika Praw Obywatelskich, związane z brakiem ustawowej podstawy zawieszenia
postępowania w przypadku wystąpienia przez sąd z pytaniem do Trybunału Konstytucyjnego.
Dodać należy, że de lege lata fakt, że sąd w jednej sprawie przedstawił Sądowi Najwyższemu
zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia, nie uprawnia sądów w innych postępowaniach do tego, aby
odraczały rozpoznanie sprawy, chyba że zdecydują się wystąpić z analogicznym pytaniem.
Rozwiązanie to powinno być zachowane także w kontekście wystąpienia z pytaniem prawnym do
45

Trybunału Konstytucyjnego.
Po trzecie, należy zauważyć, że rozwiązanie projektowane w art. 177 § 1 pkt 31 k.p.c. poddane
zostało w pełni przekonującej krytyce przez Radę Legislacyjną,1 która trafnie wskazała na możliwe
w tym zakresie komplikacje w kontekście zaskarżalności postanowień sądu pierwszej instancji o
zawieszeniu postępowania (art. 394 § 1 pkt 6 k.p.c), otwierającej także drogę do kontroli
postanowienia o przedstawieniu Trybunałowi Sprawiedliwości Unii Europejskiej pytania
prejudycjalnego (art. 380 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 zd. 1 k.p.c). Kontrola taka kolidowałaby jednak
z prawem unijnym (por. wyrok TSUE z 16 grudnia 2008 r., C - 210/06, w sprawie Cartesio).
81.
Art. 177 § 1 pkt. Projektowany przepis art. 177 § 1 pkt 31 k.p.c. jest nazbyt rozbudowany i nadmiernie kazuistyczny. Uwaga uwzględniona.
31)
Wystarczające byłoby przecież wskazanie, że podstawa zawieszenia istnieje wtedy, gdy:
Sąd Apelacyjny „rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku postępowania przed Trybunałem Kons

tytucyjnym albo
Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej". W ten syntetyczny sposób zostanie wprowadzona
w Warszawie
podstawa do zawieszenia postępowania, zarówno w wypadku, gdy sąd w danym postępowaniu sąd
zada pytanie prawne, jak i w sytuacji, gdy inny sąd w innej sprawie zada takie pytanie.
82.
Art. 207 § 2
Sędziowie postulują o dodanie przepisu umożliwiającego wydanie wyroku zaocznego na Uwaga
nie
może
być
Sąd Apelacyjny posiedzeniu niejawnym w przypadku, gdy pozwany zobowiązany w trybie art. 207 § 2 kpc nie uwzględniona,
gdyż
taka
złożył odpowiedzi na pozew.
w Szczecinie

propozycja nie była objęta
założeniami.

83.
Art. 207
Należałoby rozważyć zmianę art. 207 k.p.c, tak aby z wniesienia odpowiedzi na pozew uczynić Uwaga
nie
może
być
Sąd Apelacyjny obowiązek procesowy strony. Praktyka t a sprawdziła się na tle stosowania przepisów o uwzględniona,
gdyż
taka
postępowaniu w sprawach gospodarczych. W aktualnym stanie prawnym daje się zauważyć
w Gdańsku
propozycja nie była objęta
tendencję, zgodnie z którą najpierw doręczany jest pozew z zobowiązaniem do wniesienia
odpowiedzi na pozew, a następnie dopiero
założeniami.
- po upływie terminu do wniesienia odpowiedzi n a
pozew lub jej wpłynięciu - wyznaczany jest termin rozprawy. Pozwala to niewątpliwie efektywnie
zarządzać czasem przeznaczonym na rozprawę oraz samym przebiegiem procesu. Przy realizacji
założenia, że pozwany zobowiązany jest do wniesienia odpowiedzi na pozew - brak jest istotnych
argumentów prawnych, które różnicowałyby pod powyższym względem wyodrębnione kategorie
wyroków. Przeciwnie wydaje się, że nieusprawiedliwiona bierna postawa pozwanego winna spotkać
się z szybką i efektywną reakcją wymiaru sprawiedliwości z zachowaniem wszelkich gwarancji
procesowych, w tym zwłaszcza przez odpowiednie odesłanie do zawartych w art. 339 § 2 k.p.c.
ograniczeń.
84.
Art. 223 § 1
Przepis art. 223 § 1 projektu jest niespójny z art. 158 § 1 projektu. Ten ostatni nakazuje wciągnięcie Uwaga
nie
może
być
Sąd Apelacyjny ugody do protokołu, a art. 223 § 1 dozwala na sporządzenie ugody w osobnym dokumencie. To uwzględniona, jako niezasadna.
w Łodzi
uregulowanie zawarte w zdaniu drugim art. 223 § 1 winno się znajdować w art. 158 § 1 k.p.c. i jest

Art. 158 § 1 k.p.c. przewiduje
pożądane dla umożliwienia stronom podpisania ugody przed wydaniem orzeczenia w razie
sporządzania protokołu ele
zamieszczenie ugody w
ktronicznego.
protokole, a zatem nie zachodzi
46