Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw

zaspokajania. Identyczny przepis zostanie zamieszczony w art. 89a ustawy
o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
23. W obecnym stanie prawnym dopuszczalne jest wykorzystanie opisu i oszacowania
sporządzonego w innym postępowaniu, ale tylko wówczas, gdy postępowanie to zostało
umorzone z powodu bezskuteczności drugiej licytacji i braku wniosku o przejęcie
nieruchomości. Przepis art. 985 § 2 zd. 1 k.p.c. przewiduje, że jeżeli wniosek
o wszczęcie nowej egzekucji złożono przed upływem trzech lat od daty drugiej licytacji,
komornik dokona nowego opisu i oszacowania tylko na wniosek wierzyciela lub
dłużnika. Proponuje się rozszerzenie zastosowania tego przepisu również na takie
sytuacje, w których postępowanie zostało umorzone już po dokonaniu opisu
i oszacowania nieruchomości, z innych jeszcze przyczyn (np. na wniosek wierzyciela).
Z uwagi na to, że regulacja ta straci funkcjonalne powiązanie z drugą licytacją,
w projekcie przewidziano jej przeniesienie do art. 948 § 11 k.p.c.
24. Zgodnie z przepisem art. 921 § 1 k.p.c., organem prowadzącym egzekucję
z nieruchomości jest komornik. Niektóre czynności są jednak zastrzeżone do
kompetencji sądu. Egzekucja z nieruchomości jest postrzegana jako postępowanie
obejmujące dwie fazy: fazę komorniczą i sądową. Od chwili zakończenia licytacji
większość czynności należy bowiem do sądu. Jest to jednak reguła doznająca wyjątków,
gdyż pewne czynności podejmowane na tym etapie należą do komornika
(np. odprowadzenie podatku od towarów i usług, wydanie postanowienia o ustaleniu
kosztów, sporządzenie projektu planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji). Waga
niektórych czynności podejmowanych w tym stadium nie uzasadnia angażowania sądu
(np. wezwanie nabywcy do uiszczenia ceny, przedłużenie terminu do dokonania tej
czynności, sporządzenie oraz wykonanie planu podziału). Zakłada się zatem
rozszerzenie kompetencji komornika do podejmowania czynności egzekucyjnych
w ramach egzekucji z nieruchomości. Za takim rozwiązaniem przemawia również
potrzeba zapewnienia spójności pomiędzy regulacjami dotyczącymi egzekucji sądowej
i egzekucji administracyjnej. Administracyjne i sądowe postępowania egzekucyjne są
wprawdzie postępowaniami autonomicznymi i odrębnymi, ale środki zmierzające do
przymusowej realizacji świadczeń w obu postępowaniach odznaczają się identycznym
stopniem dolegliwości dla dłużników oraz daleko idącymi podobieństwami natury
proceduralnej (także w zakresie egzekucji z nieruchomości). Należy dodać, że
w sprawach egzekucyjnych prowadzonych w trybie administracyjnym również
pojawiają się skomplikowane problemy prawne, o czym świadczy bogate orzecznictwo
38
sądów administracyjnych. Z przepisów ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r.
o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2012 r. poz. 1015,
z późn. zm.) wynika, że organami egzekucyjnymi są organy administracji publicznej
(zasadniczo naczelnicy urzędów skarbowych). Nadzór nad egzekucją administracyjną
sprawują, co do zasady, organy wyższego stopnia w stosunku do organów właściwych
do wykonywania tej egzekucji. Przepisy cytowanej ustawy nie przewidują zatem
bezpośredniego nadzoru sądowego nad egzekucją administracyjną ani obowiązku
podejmowania niektórych czynności egzekucyjnych przez sąd. Wynika z tego, że nie
istnieje ogólny standard systemowy ani konstytucyjny, który nakazywałby, aby
czynności egzekucyjne należały wyłącznie do kompetencji sądu. Z tego punktu
widzenia przepisy normujące sądowe postępowanie egzekucyjne mogą być zatem
postrzegane jako przejaw „nadregulacji”. W ramach administracyjnego postępowania
egzekucyjnego, postanowienie o przyznaniu własności (odpowiednik postanowienia
o przysądzeniu własności) jest wydawane przez organ prowadzący postępowanie
egzekucyjne, a nie przez organ nadzorujący to postępowanie. Względy spójności
systemowej przemawiają zatem za wprowadzeniem podobnych rozwiązań w sądowym
postępowaniu egzekucyjnym. Czynności sądu, poza nadzorowaniem komornika,
rozpoznawaniem skarg na czynności komornika oraz zarzutów przeciwko planowi
podziału, powinny być ograniczone do najbardziej doniosłych czynności –
np. ustanowienia kuratora (art. 928 k.p.c.), stwierdzenia wygaśnięcia skutków przybicia
i utraty rękojmi (art. 969 § 1 k.p.c.), przybicia nieruchomości i przysądzenia własności.
Z tych względów w projektowanych przepisach powierzono komornikowi niektóre
czynności należące aktualnie do kompetencji sądu, w tym czynności polegające na
sporządzeniu i wykonaniu planu podziału (w praktyce jest to już zresztą stosowane).
25. W zakresie czynności związanych ze sporządzeniem planu podziału proponuje się
rezygnację z przewidzianego w art. 1035 k.p.c. obowiązku sporządzania projektu planu
podziału po złożeniu sumy ulegającej podziałowi na rachunek depozytowy sądu.
Projektowany art. 1035 k.p.c. przewiduje, że plan podziału będzie sporządzany przez
komornika niezwłocznie po uprawomocnieniu się postanowienia o przysądzeniu
własności. Nie ma żadnego uzasadnienia, aby w ramach egzekucji z nieruchomości plan
podziału był zatwierdzany przez sąd. Obowiązująca procedura zatwierdzania planu
podziału przez sąd w wielu przypadkach powoduje jedynie opóźnienie
w uprawomocnieniu się planu podziału i niepotrzebnie obciąża sądy. W świetle
projektowanych przepisów, czynności dokonywane po sporządzeniu planu podziału
39
(zawiadomienie o jego sporządzeniu i wniesienie zarzutów) będą dokonywane w takim
samym trybie jak np. przy egzekucji z ruchomości. Zarzuty przeciwko planowi
podziału, umożliwiające kontrolę sądu nad tą czynnością, będą zatem wnoszone do sądu
za pośrednictwem komornika (projektowany art. 1027 § 2 k.p.c.).
26. W celu zapewnienia zgodności przepisów art. 855 § 2, art. 868 i art. 947 k.p.c.
z treścią art. 92 Konstytucji RP, zaprojektowano uzupełnienie tych przepisów przez
doregulowanie wytycznych. Rozporządzenia wydane na podstawie tych przepisów
powinny uwzględniać przede wszystkim potrzebę sprawnego i efektywnego
prowadzenia egzekucji.
27. Przepisy k.p.c. nie zawierają kompleksowej regulacji dotyczącej składników
majątkowych dłużnika, które nie podlegają egzekucji. Niektóre ograniczenia egzekucji
zostały bowiem przewidziane w innych ustawach. Do tej grupy należy przepis
art. 54 ust. 1 ustawy – Prawo bankowe. Stanowi on, że środki pieniężne znajdujące się
na rachunkach oszczędnościowych, rachunkach oszczędnościowo-rozliczeniowych oraz
na rachunkach terminowych lokat oszczędnościowych jednej osoby, niezależnie od
liczby zawartych umów, są wolne od zajęcia na podstawie sądowego lub
administracyjnego tytułu wykonawczego do wysokości trzykrotnego przeciętnego
miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, bez wypłat nagród z zysku,
ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za okres bezpośrednio
poprzedzający dzień wystawienia tytułu wykonawczego. Tak określona wysokość
kwoty wolnej od zajęcia nie znajduje żadnego aksjologicznego uzasadnienia. Ponadto
przepis ten nie gwarantuje należytej ochrony dłużnikowi, gdyż przyjmuje się, że w razie
dokonywania przez dłużnika wypłat z rachunku, kwota wolna od zajęcia nie ulega
„odnawianiu”, ale „zużywa się”. Jeżeli po zajęciu dłużnik wypłaci z rachunku środki
w wysokości odpowiadającej kwocie wolnej od zajęcia, to przestaje korzystać
z ochrony wynikającej z cytowanego przepisu. W projekcie przewidziano zatem zmianę
tego przepisu przez zmniejszenie kwoty wolnej od zajęcia do wysokości 75%
minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalanego na podstawie odrębnych przepisów,
przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy.
Jednocześnie zastrzeżono, że to zwolnienie obowiązuje w każdym miesiącu
kalendarzowym. Takie rozwiązanie zapewni spójność projektowanego przepisu
z przepisami dotyczącymi ochrony wynagrodzenia za pracę.
Analogiczną zmianę projektuje się w przepisie art. 28 ustawy z dnia 5 listopada 2009 r.
o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1450).
40
I.
Postępowanie
o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi
egzekucyjnemu
1. Nowelizacja przewiduje informatyzację postępowania o nadanie klauzuli
wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu. W tym celu konieczna jest zmiana
przepisów k.p.c. oraz ustawy – Prawo bankowe. Wniosek o nadanie klauzuli
wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu będzie mógł być złożony wyłącznie
drogą elektroniczną, a postanowienie sądu będzie wydawane w postaci elektronicznej.
Wprowadzenie takiego modelu postępowania pozwoli osiągnąć następujące cele:
1) przyspieszenie postępowania w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności
bankowemu tytułowi egzekucyjnemu;
2) wyeliminowanie rozbieżności w orzecznictwie sądów nadających klauzule
wykonalności bankowym tytułom egzekucyjnym;
3) wprowadzenie możliwości, w szerszym zakresie niż dotychczas, wszczynania
postępowania egzekucyjnego drogą elektroniczną oraz posługiwania się
elektronicznym tytułem wykonawczym;
4) uproszczenie procedur wierzyciela związanych z wydawaniem i późniejszym
wykorzystaniem elektronicznego bankowego tytułu egzekucyjnego;
5) ograniczenie kosztów postępowania o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu
tytułowi egzekucyjnemu przez wprowadzenie dokumentów elektronicznych,
zmniejszenie kosztów obsługi po stronie wierzycieli i sądu oraz ograniczenie
kosztów późniejszej egzekucji.
2. Projektowany przepis art. 7812 § 1 k.p.c. przewiduje, że wniosek o nadanie klauzuli
wykonalności może być złożony wyłącznie w postaci elektronicznej. Wniosek może
dotyczyć tylko jednego bankowego tytułu egzekucyjnego (proponowany
art. 7812 § 2 k.p.c.). Ta ostatnia propozycja ma na celu usprawnienie działania systemu
teleinformatycznego obsługującego postępowanie.
3. Pozostałe zmiany zmierzające do wprowadzenia elektronicznego bankowego tytułu
egzekucyjnego zostaną zamieszczone w ustawie – Prawo bankowe. Proponuje się
zamieszczenie w art. 96 ust. 1a, który będzie stanowił, że bankowe tytuły egzekucyjne
są utrwalane wyłącznie w systemie teleinformatycznym i opatrywane bezpiecznym
podpisem elektronicznym, w rozumieniu art. 3 pkt 2 ustawy z 18 września 2001 r.
o podpisie elektronicznym. Ponadto proponuje się zmianę przepisu art. 97 przez
dodanie ust. 2 stanowiącego, że oświadczenie o poddaniu się egzekucji składa się na
formularzu w formie pisemnej lub w postaci elektronicznej. Dokumenty w postaci
41
elektronicznej są uregulowane w przepisie art. 7 ustawy – Prawo bankowe oraz
rozporządzenia wydanego na jego podstawie. W art. 96 ust. 4 (nowo dodanym)
przewidziano upoważnienie dla Ministra Sprawiedliwości, aby w porozumieniu
z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych określił w drodze
rozporządzenia strukturę bankowego tytułu egzekucyjnego oraz formularza
oświadczenia o poddaniu się egzekucji.
Do wniosku o nadanie klauzuli będzie dołączany bankowy tytuł egzekucyjny wraz
z poświadczonymi elektronicznie przez wnioskodawcę odpisami dokumentów.
Pozostałe zmiany przepisów dotyczących bankowych tytułów egzekucyjnych zmierzają
do wyeliminowania rozbieżności pojawiających się w praktyce. W tym celu proponuje
się jednoznaczne unormowanie sposobu wyrażenia odsetek zmiennych w bankowym
tytule egzekucyjnym (art. 96 ust. 2). Odsetki zmienne będą określane wyłącznie na
podstawie stopy referencyjnej ustalanej przez Radę Polityki Pieniężnej i ogłaszanej
w Dzienniku Urzędowym Narodowego Banku Polskiego albo stopy procentowej
pochodzącej z innego, równorzędnego i publicznie dostępnego źródła. Równorzędne
i publicznie dostępne źródło to wszelkiego rodzaju publikatory urzędowe (np. Monitor
Polski, dzienniki urzędowe), których treść i sposób ogłoszenia gwarantują dłużnikowi
możliwość zapoznania się z wysokością odsetek zmiennych oraz zweryfikowania
wysokości należności z tego tytułu (podanej w bankowym tytule egzekucyjnym).
Projektuje się też przepis wskazujący, że oświadczenie o poddaniu się egzekucji
powinno określać kwotę zadłużenia, do której dłużnik poddaje się egzekucji, a nie
kwotę zadłużenia, do której bank może wystawić bankowy tytuł egzekucyjny
(art. 97 ust. 3).
4. Z informatyzacją postępowania w sprawach o nadanie klauzuli wykonalności
bankowemu tytułowi egzekucyjnemu wiąże się także zmiana art. 16 oraz art. 20 ustawy
z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych. Zmiana wprowadzona
w art. 16 powołanej wyżej ustawy polega na dodaniu § 6, którego celem jest stworzenie
prawnych podstaw do wskazania przez Ministra Sprawiedliwości wydziałów
odwoławczych rozpoznających zażalenia od orzeczeń sądów prowadzących
elektroniczne postępowania o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi
egzekucyjnemu. Możliwość elastycznego określenia liczby wydziałów odwoławczych
i ich właściwości miejscowej uwarunkowana będzie liczbą środków odwoławczych
wnoszonych w sprawach o nadanie klauzuli wykonalności bankowym tytułom
egzekucyjnym. Natomiast zmiana w art. 20 polega na zmianie pkt 7, który będzie
42