Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw

uzyskać notarialne poświadczenie zgodności tego odpisu z oryginałem. Konieczność
uzyskania takiego poświadczenia oraz związane z tym koszty powodowałyby, że
wnoszenie pism za pośrednictwem systemu teleinformatycznego stałoby się mało
atrakcyjne.
6. Pismo
podlegające opłacie wnoszone za pośrednictwem systemu
teleinformatycznego będzie wnoszone wraz z opłatą. Pismo wniesione w ten sposób bez
opłaty nie wywoła skutków prawnych, o czym sąd pouczy wnoszącego pismo
(pouczenie będzie generowane w systemie teleinformatycznym), a w razie złożenia
takiego pisma – przewodniczący odeśle pismo wnoszącemu i zawiadomi go
o bezskuteczności czynności. W projektowanym przepisie art. 130 § 6 k.p.c. została
unormowana kwestia łącznej opłaty uiszczanej od wielu pism wnoszonych jednocześnie
za pośrednictwem systemu teleinformatycznego (tzw. paczki pozwów lub wniosków).
Jeżeli uiszczona od nich opłata nie odpowiada sumie należnych opłat, to żadne z tych
pism nie wywoła skutków prawnych. Uiszczenie opłaty nie będzie wymagane wówczas,
gdy wnoszący pismo jest zwolniony od tej opłaty z mocy prawa, orzeczenia sądu albo
złożył wniosek o takie zwolnienie (art. 130 § 8). Uzupełnieniem proponowanych
rozwiązań będzie zmiana art. 95 ust. 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych. Zgodnie z tą zmianą nie będą pobierane opłaty od skargi na orzeczenie
referendarza sądowego i zażalenia w postępowaniu, które może być wszczęte wyłącznie
za pomocą systemu teleinformatycznego. Dotychczas zasada, o której mowa w tym
przepisie, miała zastosowanie tylko w elektronicznym postępowaniu upominawczym.
Szczegółowe wymagania dotyczące trybu zakładania konta w systemie
teleinformatycznym obsługującym
postępowania sądowe zostaną określone
w rozporządzeniu wydanym przez Ministra Sprawiedliwości w porozumieniu
z ministrem właściwym do spraw informatyzacji (art. 126 § 6). Konta użytkowników
założone już w systemach obsługujących postępowania sądowe (np. epu) zachowają
ważność. Proponowane przepisy nie znajdą zastosowania w postępowaniu rejestrowym,
w którym obowiązują odrębne regulacje dotyczące wnoszenia i opłacania pism w tym
postępowaniu – art. 19 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze
Sądowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 168, poz. 1186, z późn. zm.).
7. W zakresie doręczeń projekt przewiduje rozszerzenie stosowania doręczeń
elektronicznych. Będą one dokonywane wówczas, gdy adresat wniósł pismo za
pośrednictwem systemu teleinformatycznego albo wybrał wnoszenie pism za
pośrednictwem tego systemu (art. 1311 § 1). Jeżeli adwokat, radca prawny, rzecznik
18
patentowy, radca Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, organ władzy publicznej
albo inny organ państwowy dokonał wyboru wnoszenia pism za pośrednictwem
systemu teleinformatycznego, to doręczenia zawsze będą dokonywane elektronicznie
i nie będzie możliwe zrezygnowanie z tych doręczeń. Rezygnacja z wnoszenia pism za
pomocą systemu teleinformatycznego będzie jednak obejmowała także rezygnację
z doręczeń elektronicznych. W przypadku innych podmiotów, które wybrały wnoszenie
pism za pomocą systemu teleinformatycznego, projektowany przepis art. 1311 § 3 k.p.c.
dopuszcza możliwość rezygnacji z doręczeń elektronicznych. Proponowany przepis
art. 132 § 12 k.p.c. zwalnia z obowiązku bezpośredniego doręczania pism wnoszonych
za pośrednictwem systemu teleinformatycznego podlegających doręczeniu adwokatowi,
radcy prawnemu, rzecznikowi patentowemu albo radcy Prokuratorii Generalnej Skarbu
Państwa, którzy dokonali wyboru wnoszenia pism za pośrednictwem systemu
teleinformatycznego.
8. Doręczenie elektroniczne nastąpi w chwili wskazanej w potwierdzeniu odbioru
korespondencji (faktycznie będzie to chwila „wejścia” na konto użytkownika).
Do doręczeń elektronicznych nie znajdą zastosowania ograniczenia przewidziane
w art. 134 k.p.c. (doręczenia w porze nocnej oraz w dni ustawowo uznane za wolne od
pracy). W razie braku potwierdzenia odbioru, doręczenie elektroniczne będzie
uznawane za skuteczne z upływem czternastu dni od daty umieszczenia pisma
w systemie teleinformatycznym.
9. Przepis art. 140 § 2 k.p.c. zakłada, że doręczeniu elektronicznemu podlegają pisma
i orzeczenia w postaci dokumentów elektronicznych zawierających dane z systemu
teleinformatycznego. Jest to przepis wprowadzający wyjątek od regulacji
z art. 140 § 1 k.p.c., gdyż w tym przypadku nie doręcza się odpisów pism i orzeczeń.
Dokument elektroniczny nie jest zatem odpisem pisma lub orzeczenia. Podobny
charakter ma przepis art. 140 § 3 k.p.c., który dotyczy doręczeń tradycyjnych. Jeżeli
pismo procesowe zostało wniesione za pośrednictwem systemu teleinformatycznego
albo orzeczenie lub inne pismo sądowe zostało utrwalone w tym systemie, a ich odpisy
podlegają doręczeniu w tradycyjny sposób, to zamiast odpisu pisma lub orzeczenia
może być doręczony dokument uzyskany z systemu teleinformatycznego (czyli wydruk
pisma z tego systemu). Dokument ten musi jednak posiadać cechy umożliwiające
weryfikację istnienia i treści pisma w systemie teleinformatycznym. Dokument
posiadający powyższe cechy – zgodnie z projektowanymi regulacjami zawartymi
19
w ustawie – Prawo o ustroju sądów powszechnych − będzie miał moc dokumentu
wydawanego przez sąd.
10. Proponuje się wprowadzenie przepisu, który wprost wskaże, że doręczenie może
być potwierdzone nie tylko pisemnie (np. tradycyjna zwrotka), ale również w postaci
danych informatycznych w systemie teleinformatycznym operatora pocztowego albo
dokumentu uzyskanego z systemu teleinformatycznego (art. 142 § 3). Przepis ten
umożliwia wykorzystanie systemu teleinformatycznego operatora pocztowego do
przekazywania informacji o doręczeniu pism sądowych. Doręczenie będzie
dokonywane przez pracownika operatora pocztowego. Odbiór przesyłki lub
stwierdzenie przeszkód w jej doręczeniu będą przekazywane przez operatora sądowi za
pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Takie rozwiązanie nie naruszy gwarancji
procesowych uczestników postępowania ani ochrony praw osób, którym pisma są
doręczane. Możliwość uzyskania potwierdzenia odbioru za pośrednictwem systemu
teleinformatycznego znacznie skróci czas oczekiwania organów procesowych na
informację o dacie i sposobie doręczenia pisma lub o ewentualnych przeszkodach
uniemożliwiających dokonanie tej czynności. Proponowane rozwiązanie wyeliminuje
też problemy związane z zaginięciem zwrotnych potwierdzeń odbioru (przesyłki te
aktualnie nie są rejestrowane).
11. Nowelizacja art. 151 k.p.c. wprowadza możliwość przeprowadzenia posiedzenia
jawnego przy użyciu urządzeń przekazujących dźwięk i obraz na odległość. Jej celem
jest zracjonalizowanie i obniżenie kosztów stawiennictwa uczestników postępowania na
posiedzeniach jawnych. Projektowany przepis nawiązuje do przepisu art. 235 § 2 k.p.c.,
który dotyczy przeprowadzenia dowodu na odległość. Ten ostatni przepis został
wprowadzony w celu dostosowania przepisów prawa polskiego do rozporządzenia
(WE) nr 861/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r.
ustanawiającego europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń (Dz. Urz. UE
L 199 z 31.07.2007, s. 1). Proponowana zmiana idzie dalej i uwzględnia możliwość
przeprowadzenia posiedzenia sądowego, w tym rozprawy, za pomocą wideokonferencji.
Nowelizacja wspomnianego art. 235 § 2 k.p.c. służy zaś usprawnieniu czynności
polegającej na przeprowadzeniu dowodu na odległość poprzez złagodzenie wymogów
koniecznych do dokonania tej czynności.
12. Wprowadzenie art. 165 § 4 k.p.c. ma na celu rozszerzenie regulacji zawartej
dotychczas w art. 50531 § 5 k.p.c. na wszystkie postępowania prowadzone za
pośrednictwem systemu teleinformatycznego.
20
D. Zmiany dotyczące protokołu elektronicznego i uzasadnienia elektronicznego
1. Zmiany w art. 9 k.p.c. i art. 525 k.p.c. służą wprowadzeniu wyraźnej regulacji
dotyczącej udostępniania informacji o sprawie, w tym treści protokołów i pism, za
pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Ponadto przyznają one stronom
i uczestnikom postępowania prawo do otrzymania z akt sprawy nie tylko zapisu
dźwięku, ale także zapisu obrazu i dźwięku. Korzystanie z zapisu samego dźwięku
(np. w celu sporządzenia pisma procesowego przez stronę) jest zwykle bardzo
czasochłonne i mało efektywne. Dotyczy to zwłaszcza zapisów, w których nie
sporządzono wystarczającej liczby adnotacji, co powoduje trudności w zakresie
ustalenia osoby wypowiadającej zarejestrowane słowa.
2. Nowelizacja art. 158 § 1 i 11 k.p.c. służy rozszerzeniu treści protokołu pisemnego
sporządzanego wraz z zapisem elektronicznym (tzw. protokołu skróconego).
Projektowany przepis dopuszcza wprowadzenie do tego protokołu wniosków
i twierdzeń stron, przy czym zamiast nich możliwe będzie powołanie się na pisma
przygotowawcze. W protokole tym będą mogły być zamieszczane także wyniki
postępowania dowodowego oraz inne okoliczności istotne dla przebiegu posiedzenia.
Protokół skrócony będzie mógł zatem obejmować taką samą treść jak tradycyjny
protokół pisemny, co ułatwi i przyspieszy zapoznanie się z przebiegiem posiedzenia.
3. Projektowana treść art. 158 § 4 k.p.c. upoważnia przewodniczącego do podjęcia
decyzji o sporządzeniu transkrypcji. W aktualnym stanie prawnym decyzję w tym
przedmiocie podejmuje prezes sądu.
4. Proponowany przepis art. 223 § 1 k.p.c. pozwoli na zamieszczenie treści ugody
sądowej nie tylko w protokole, ale także w dokumencie stanowiącym część protokołu.
Pod treścią ugody powinny znaleźć się podpisy stron, a niemożność jej podpisania sąd
będzie stwierdzał w protokole. Należy dodać, że ta regulacja znajdzie zastosowanie nie
tylko wtedy, gdy przebieg posiedzenia jest utrwalany przy zastosowaniu tzw. protokołu
elektronicznego, ale także wtedy, gdy jest sporządzany tzw. tradycyjny protokół
pisemny.
5. W art. 328 § 11 k.p.c. przewidziano możliwość sporządzenia ustnego uzasadnienia
wyroku. Sporządzenie ustnego uzasadnienia nie będzie obligatoryjne i będzie
dopuszczalne tylko wtedy, gdy przebieg posiedzenia jest utrwalany za pomocą
urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk. Takie uzasadnienie będzie jednak
odpowiadało wymogom przewidzianym w art. 328 § 2 k.p.c. Ustne uzasadnienie będzie
wygłaszane bezpośrednio po odczytaniu sentencji wyroku i nie będzie wymagało
21
podpisania przez członków składu orzekającego. Stronie, która zażąda doręczenia
uzasadnienia, będzie doręczany odpis wyroku wraz z transkrypcją uzasadnienia
(art. 331 § 2 k.p.c.). Od tego doręczenia będzie biegł termin do wniesienia środka
zaskarżenia. Identyczny sposób sporządzania i doręczania uzasadnienia znajdzie
zastosowanie w postępowaniu apelacyjnym.
E. Zmiany dotyczące elektronicznego postępowania upominawczego
Analiza funkcjonowania elektronicznego postępowania upominawczego skłania do
wprowadzenia nowych regulacji dotyczących:
1) możliwości złożenia przez powoda wniosku o umorzenie postępowania w razie
zaistnienia określonych zdarzeń procesowych;
2) uzupełniania opłaty od pozwu;
3) sprecyzowania zakresu, w jakim sprzeciw podlega uzupełnieniu w razie
przekazania sprawy do postępowania zwykłego.

Ad 1)
W wielu przypadkach elektroniczne postępowanie upominawcze jest dla
powoda jedynym interesującym go sposobem dochodzenia roszczeń przed sądem.
Procedowanie w ramach tzw. postępowania zwykłego lub innego postępowania
odrębnego może być dla powoda ekonomicznie nieefektywne. W takiej sytuacji
cofnąłby on pozew. Aby uprościć i przyspieszyć proces, należy wprowadzić możliwość
złożenia, wraz z pozwem, wniosku o umorzenie postępowania w określonych
sytuacjach, tj. w przypadkach przewidzianych w art. 50533 § 1 i art. 50534 § 1 k.p.c.
(art. 50532 § 4). Rozwiązanie to jest wzorowane na instytucji istniejącej w europejskim
postępowaniu nakazowym (postępowaniu w sprawie europejskiego nakazu zapłaty).
Jeżeli w sprawie zostanie złożony taki wniosek, a sąd lub referendarz sądowy stwierdzi
brak podstaw do wydania nakazu zapłaty albo uchyli nakaz zapłaty, to jednocześnie
umorzy postępowanie. W takim przypadku nie będzie potrzebne przekazanie sprawy
sądowi właściwości ogólnej pozwanego (art. 50533 § 3 i art. 50534 § 3).
Ad 2)
Procedowanie w ramach elektronicznego postępowania upominawczego rodzi
oszczędności w zakresie kosztów rozpoznawania spraw, a zwłaszcza kosztów doręczeń.
Z tego względu powód uiszcza obniżoną opłatę od pozwu. Proponuje się również
zwolnienie powoda z obowiązku uiszczenia opłaty uzupełniającej od pozwu w razie
prawidłowego wniesienia sprzeciwu. Natomiast, w razie przekazania sprawy z uwagi na
brak podstaw do wydania nakazu zapłaty lub uchylenie nakazu zapłaty, opłata od
22