Rządowy projekt ustawy budżetowej na rok 2014

Wykres 40. Średnia zapadalność długu SP (w latach)
6.0
5.73
5.49
5.40
5.49
5.55
5.63
5.37
5.5
5.32
5.32
5.32
5.33
5.0
4.47
4.42
4.42
4.80
4.5
4.25
4.52
4.64
4.0
4.16
4.15
4.16
4.18
3.5
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
Dług krajowy
Dług ogółem
Wykres 41. ATR długu SP (w latach)
5.0
4.8
4.50
4.41
4.44
4.5
4.30
4.38
4.31
4.3
4.14
4.0
4.16
4.15
4.15
4.16
3.8
3.38
3.5
3.25
3.29
3.29
3.58
3.68
3.49
3.3
3.0
3.15
3.14
3.14
3.15
2.8
2.5
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
Dług krajowy
Dług ogółem
Wykres 42. Duration długu SP (w latach)
4.3
4.0
3.81
3.71
3.75
3.78
3.80
3.8
3.59
3.52
3.5
3.52
3.50
3.49
3.49
3.3
3.01
2.96
3.02
3.0
3.15
2.80
3.08
3.12
2.8
2.72
2.69
2.68
2.68
2.5
2.3
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
Dług krajowy
Dług ogółem



46
Wykres 43. Udział długu w walutach obcych w długu SP
40%
34,9%
34,6%
34,1%
33,7%
32,0%
31,6%
30,2%
30%
20%
10%
0%
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017


IX.3. Zagrożenia dla realizacji Strategii
Zagrożenia dla realizacji prezentowanej Strategii związane są przede wszystkim z:
1. odmiennym od zakładanego scenariuszem sytuacji makroekonomicznej w Polsce,
w szczególności wolniejszym wzrostem PKB, wyższymi stopami procentowymi oraz
wahaniami kursu walutowego;
2. uwarunkowaniami międzynarodowymi, w tym:
• wolniejszym od przewidywanego tempem wzrostu gospodarczego w Europie i USA,
• odpływem kapitału pożyczkowego w kierunku inwestycji na rynkach bazowych,
spowodowanym ograniczeniem programu skupu aktywów przez FED;
3. ryzykiem nadmiernego wzrostu relacji długu publicznego oraz długu sektora general
government do PKB, w związku z:
• wyższym poziomem potrzeb pożyczkowych budżetu państwa, zależnym m.in. od
koniunktury w polskiej gospodarce,
• niższym kursem złotego w stosunku do założonego w Strategii,
• niższym popytem na przetargach SPW w związku z ograniczeniem bazy inwestorów
o fundusze emerytalne po wejściu w życie zmian w systemie emerytalnym,
• znacznym przyrostem zadłużenia innych niż SP podmiotów sektora finansów publicznych,
przede wszystkim JST,
• koniecznością wykonania poręczeń lub gwarancji udzielanych przez podmioty sektora
finansów publicznych.

47
Aneks 1. Wykaz używanych skrótów i słowniczek pojęć
A. Wykaz skrótów

ATM – średnia zapadalność (average time to maturity)
ATR – average time to refixing
BGK – Bank Gospodarstwa Krajowego
CDS – Credit Default Swap
CPI – indeks cen towarów i usług konsumpcyjnych (consumer price index)
DSPW – Dealerzy Skarbowych Papierów Wartościowych
EBC – Europejski Bank Centralny
EDP – procedura nadmiernego deficytu (Excessive Deficit Procedure)
EFSF – Europejski Instrument Stabilności Finansowej (the European Financial Stability Facility)
FED – System Rezerwy Federalnej w USA (the Federal Reserve System)
FUS – Fundusz Ubezpieczeń Społecznych
GG – sektor instytucji rządowych i samorządowych (general government)
JST – jednostki samorządu terytorialnego
KFD – Krajowy Fundusz Drogowy
MIF – międzynarodowe instytucje finansowe
NBP – Narodowy Bank Polski
OFE – otwarte fundusze emerytalne
PKB – produkt krajowy brutto
SFP – sektor finansów publicznych
SP – Skarb Państwa
SPW – skarbowe papiery wartościowe
SPZOZ – samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej
UE – Unia Europejska
VAT – podatek od wartości dodanej (value added tax)
ZUS – Zakład Ubezpieczeń Społecznych

B. Słowniczek pojęć
ATM (ang. average time to maturity) por. średnia zapadalność.
ATR (od ang. average time to refixing) – miara ryzyka stopy procentowej związanego z długiem
publicznym. ATR interpretowane jest jako wyrażona w latach średnia długość okresu, na jaki
koszty obsługi długu są ustalone. Im większy jest udział instrumentów krótkoterminowych
i o zmiennym oprocentowaniu, tym wyższe ryzyko stopy procentowej i niższe ATR. ATR
obejmuje zarówno dług o nominale indeksowanym, jak i nieindeksowanym. ATR długu SP
liczone jest wg wzoru:
∑
1
rNZ
tNS
NI I
r + ∑
t + ∑
j
0
∈
12
r R
∈
t T
∈
ATR =
j J
∑

NZ
NS
NI I
r + ∑
t + ∑
j
0
∈
r R
∈
t T
∈
j J
gdzie:
r – termin płatności najbliższego ustalonego kuponu dla instrumentów o oprocentowaniu zmiennym,
t – termin zapadalności dla instrumentów o oprocentowaniu stałym,
j – termin zapadalności dla instrumentów o nominale indeksowanym inflacją,
R – zbiór wszystkich terminów płatności najbliższego ustalonego kuponu dla instrumentów o oprocentowaniu
zmiennym,
T – zbiór wszystkich terminów zapadalności dla instrumentów o oprocentowaniu stałym,
J – zbiór wszystkich terminów zapadalności dla instrumentów o nominale indeksowanym inflacją,
NZr – wyrażony w złotych nominał dla instrumentów o oprocentowaniu zmiennym,

48
NSt – wyrażony w złotych nominał dla instrumentów o oprocentowaniu stałym,
NIj – nominał (niezindeksowany) dla instrumentów o nominale indeksowanym inflacją,
I0 – bieżący wskaźnik indeksacji dla nominału obligacji inflacyjnych.
Benchmark
1. (emisja) duża wartościowo emisja SPW, posiadająca płynny rynek wtórny. Rynkowa wycena
emisji benchmarkowej stanowi punkt odniesienia dla poziomu stóp procentowych w danym
segmencie zapadalności;
2. (portfel) docelowa charakterystyka portfela długu publicznego, stanowiąca portfel
odniesienia dla portfela istniejącego i wyznaczająca kierunek zarządzania długiem
publicznym. Na charakterystykę portfela odniesienia składać się mogą udziały
poszczególnych walut, sposobów oprocentowania i typów instrumentów, jak również
wartości syntetycznych wskaźników, będących najczęściej miarami ryzyka, np. średnia
zapadalność czy duration.
Buy/sell back – transakcja, na którą składają się dwie umowy: kupna oraz sprzedaży papierów
wartościowych, po cenie ustalonej z góry w dniu sprzedaży tych papierów.
Dealerzy Skarbowych Papierów Wartościowych (DSPW) – wyłoniona w konkursie grupa
instytucji (banków), posiadająca określone prawa i obowiązki związane z uczestnictwem
w pierwotnym i wtórnym rynku SPW. Dealerzy są pośrednikami między emitentem a innymi
podmiotami w obrocie SPW i mają wyłączny dostęp do rynku pierwotnego.
Dług potencjalny – zobowiązania niebędące długiem publicznym, które po zajściu określonego
zdarzenia mogą przyczynić się do powstania długu publicznego. Klasycznym przykładem długu
potencjalnego są zobowiązania niewymagalne z tytułu gwarancji i poręczeń udzielonych przez
jednostki sektora finansów publicznych. W przypadku wykonania gwarancji lub poręczenia
zobowiązania z ich tytułu stają się wymagalne i powiększają wydatki podmiotu udzielającego
gwarancję, tym samym zwiększając potrzeby pożyczkowe i dług publiczny.
Duration – miara wrażliwości kosztów obsługi długu na zmiany stóp procentowych, a więc
miara ryzyka stopy procentowej związanego z długiem publicznym. Duration interpretowana
jest jako wyrażona w latach średnia długość okresu dostosowania kosztów obsługi długu do
zmiany poziomu stóp procentowych. Im wyższy jest poziom stóp procentowych oraz większy
udział instrumentów krótkoterminowych i o zmiennym oprocentowaniu, tym wyższe ryzyko
stopy procentowej i niższa duration. Duration długu SP w danej walucie liczone jest wg wzoru:
∑r ∑ CFZ 
sCFS
s
s  +
s
s
∈
r R  ∈
 s S 1
1
r (
+ i
i
s )
∑
 ∈
 s S ( + s )

Duration =

∑ CFZ
CFS
s
s +
s
s
∈
s S (1 + i
1 i
s )
∑∈sS( + s)
gdzie:
s – termin przepływu z tytułu SPW (odsetki lub nominał),
S – zbiór wszystkich terminów przepływów z tytułu SPW (odsetki lub nominał),
r – termin płatności najbliższego ustalonego kuponu dla instrumentów o oprocentowaniu zmiennym,
R – zbiór wszystkich terminów płatności najbliższego, ustalonego kuponu dla instrumentów o oprocentowaniu
zmiennym,
S|r – zbiór wszystkich terminów przepływów dla takich obligacji o oprocentowaniu zmiennym, których
najbliższy ustalony termin wykupu wynosi r,
CFZs – wartość nominalna przepływu dla instrumentów o oprocentowaniu zmiennym i terminie s,
CFSs – wartość nominalna przepływu dla instrumentów o oprocentowaniu stałym i terminie s,
is – zerokuponowa stopa procentowa dla terminu s.
Duration całego długu SP stanowi średnia ważona odpowiednich wskaźników duration dla
każdej z walut, gdzie wagami są wartości rynkowe zadłużenia w poszczególnych walutach.
Instrumenty pochodne – instrumenty finansowe, których wartość zależy od wartości innych
aktywów, zwanych instrumentami bazowymi. Ich zadaniem jest zmiana profilu ryzyka stron

49
dokonujących transakcji na instrumentach pochodnych, tj. zabezpieczenia przed ryzykiem,
zamiany ryzyka jednego rodzaju na inne lub zamiany kosztu na ryzyko (zmniejszenie kosztu za
cenę wyższego ryzyka). Przykładami instrumentów pochodnych najczęściej występującymi
w zarządzaniu długiem publicznym są swap oraz opcja.
Kryterium miejsca emisji – kryterium podziału długu publicznego na krajowy i zagraniczny,
zgodnie z którym dług krajowy to dług wyemitowany na rynku krajowym.
Kryterium rezydenta – kryterium podziału długu publicznego na krajowy i zagraniczny, zgodnie
z którym dług krajowy to dług będący w posiadaniu inwestorów krajowych (tj. mających
miejsce zamieszkania lub siedzibę w Polsce).
Opcja – prawo (lecz nie obowiązek) kupna albo sprzedaży określonego aktywa po ustalonej
cenie, do którego respektowania zobowiązuje się wystawca opcji wobec posiadacza opcji. Opcje
mogą być samodzielnymi instrumentami finansowymi lub być wbudowane w inne instrumenty,
np. opcja przedstawienia SP obligacji oszczędnościowych do przedterminowego wykupu.
Private placement – emisja adresowana do wybranej grupy inwestorów lub wybranego
inwestora.
Ryzyko kredytowe - wiąże się z niebezpieczeństwem, że druga strona transakcji nie wywiąże się,
w całości lub w części, ze swojego zobowiązania. Ryzyko powstaje w wyniku transakcji,
których przedmiotem są należności. Dla zarządzającego długiem tak jest w przypadku
stosowania instrumentów pochodnych, w szczególności typu swap. Ryzyko kredytowe
występuje również w przypadku zarządzania płynnymi aktywami, np. przez dokonywanie lokat
w bankach i nabywanie papierów wartościowych.
Zarządzanie ryzykiem kredytowym odbywa się głównie przez dobór partnerów
charakteryzujących się wysoką wiarygodnością kredytową (ocena kredytowa – rating) oraz
ustalenie limitów kwot zaangażowania uzależnionych od wiarygodności kredytowej partnera
oraz rodzaju przeprowadzanej transakcji.
Ryzyko kursowe – wynika z istnienia w ramach długu SP instrumentów nominowanych
i rozliczanych w walutach obcych. Ryzyko kursowe przejawia się wrażliwością poziomu długu
i kosztów jego obsługi na zmiany kursu walutowego, co jest konsekwencją obowiązującego
w Polsce płynnego kursu walutowego. Aprecjacja lub deprecjacja złotego wobec danej waluty
obcej powoduje proporcjonalny spadek lub wzrost wyrażonych w złotych: zadłużenia w tej
walucie i kosztów jego obsługi.
Ryzyko operacyjne – ryzyko wynikające z niebezpieczeństwa, że koszty związane
z zarządzaniem długiem lub poziom pozostałych rodzajów ryzyka ulegną zwiększeniu w wyniku
nieadekwatnej do zakresu zadań infrastruktury oraz organizacji i kontroli zarządzania długiem.
Ryzyko operacyjne jest najtrudniej mierzalnym spośród rodzajów ryzyka.
Ograniczaniu ryzyka operacyjnego sprzyja integracja zarządzania długiem publicznym w jednej
jednostce organizacyjnej, której struktura, infrastruktura i procedury dostosowane są do
sprawnego działania zarówno w administracji państwowej jak i na rynku finansowym.
Ryzyko płynności budżetu państwa – ryzyko utraty przez budżet państwa zdolności do
regulowania bieżących zobowiązań oraz terminowej realizacji wydatków budżetowych.
Ograniczanie tego ryzyka wymaga, aby budżet państwa miał dostęp do odpowiednio dużego
zasobu płynnych środków finansowych, pozwalających na uniezależnienie od przejściowych
zjawisk kryzysowych, uniemożliwiających lub utrudniających pozyskiwanie środków
pożyczkowych z rynku finansowego po racjonalnym koszcie.
Zarządzanie tym ryzykiem polega z jednej strony na dążeniu do utrzymywania bezpiecznej
rezerwy na możliwie najmniejszym poziomie (przez doskonalenie procesu planowania
i monitorowania płynności budżetu państwa), z drugiej strony na zarządzaniu płynnymi
aktywami, tak aby generowały one dochody budżetowe rekompensujące w jak największym
stopniu koszty związane z utrzymywaniem określonego, bezpiecznego poziomu płynności.

50