Komisyjny projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego oraz o zmianie innych ustaw

Warszawa, 27 maja 2010 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140 – 8( 5 )/10



Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej



Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
komisyjnego projektu ustawy

-
o zmianie ustawy - Kodeks
postępowania administracyjnego oraz
o zmianie innych ustaw (druk nr 2679).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Sprawiedliwości* do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.



(-) Donald Tusk

* Zgodnie z pismem z dnia 8 czerwca 2010 r. Rada Ministrów dodatkowo upoważniła Ministra Spraw
Wewnętrznych i Administracji do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac parlamentarnych.



Stanowisko Rządu


wobec komisyjnego projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania
administracyjnego oraz o zmianie innych ustaw (druk sejmowy nr 2679)

I. Cel i treść projektu.
Podstawowym celem poselskiej inicjatywy jest usprawnienie postępowań
administracyjnych toczących się na podstawie przepisów ustawy z dnia 14 czerwca
1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego przede wszystkim przed organami
administracji publicznej w należących do właściwości tych organów sprawach
indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych, przed innymi
organami państwowymi oraz przed innymi podmiotami, gdy są one powołane z mocy
prawa lub na podstawie porozumień do załatwiania spraw administracyjnych. W wielu
rodzajach postępowań administracyjnych organy wymagają od wnioskodawców tych
postępowań szeregu dokumentów jako dowodów służących wydaniu decyzji
administracyjnych. Wnioskodawcom projektu ustawy chodzi o przyspieszenie
postępowań poprzez wprowadzenie do polskiego systemu prawnego rozwiązań
upraszczających gromadzenie dokumentów w tych postępowaniach.
Zasadniczym elementem konstrukcyjnym proponowanego projektu ustawy jest
wprowadzenie do polskiego ustawodawstwa instytucji oświadczenia zastępującego
zaświadczenie (autocertyfikacja). Takie oświadczenie, w ocenie projektodawców, ma
zastąpić, w określonym w ustawie zakresie, zaświadczenia wydawane przez organy
administracji publicznej, jeżeli z odrębnych przepisów wynika, że do podania
wnioskodawca dołącza określone zaświadczenia. Projekt przewiduje zamknięty
katalog faktów i stanów prawnych, w których złożenie oświadczenia zastępującego
zaświadczenie, jest z nim równorzędne. Ponadto wprowadza nowe rozwiązania
dotyczące poświadczania własnoręczności podpisu, zgodności odpisu, wyciągu lub
kopii z okazanym dokumentem, daty okazania dokumentu.
Komisyjny projekt przewiduje ponadto nowe rozwiązania w ustawie z dnia
6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, z późn.
zm.). Propozycje dotyczące art. 334 § 3 i art. 4161 k.p.k. mają na celu możliwie
najszybsze powzięcie przez organ administracji publicznej, który wydał decyzję

administracyjną, informacji o prawdopodobnym popełnieniu przestępstwa, o którym
mowa w art. 233 § 6 k.k., jeżeli czyn polegał na złożeniu fałszywego oświadczenia
w postępowaniu administracyjnym, którego wynikiem było wydanie decyzji.
Zdaniem wnioskodawców projektowane w Kodeksie postępowania karnego
przepisy dają gwarancję eliminowania z obrotu wadliwych decyzji administracyjnych,
wydanych na podstawie nieprawdziwych oświadczeń zastępujących zaświadczenia.

W związku z tym, że zasadnicza większość obowiązujących ustaw wymaga
zaświadczeń przy wniosku wszczynającym postępowanie administracyjne,
wnioskodawcy uznali, że lokalizacja przepisów dotyczących oświadczeń
zastępujących zaświadczenia w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego
dotyczących podań jest odpowiednim rozwiązaniem legislacyjnym.


II. Uwagi.

W projektowanym art. 1 pkt 1 komisyjnego projektu ustawy o zmianie ustawy -
Kodeks postępowania administracyjnego oraz o zmianie innych ustaw dodaje się nowe
przepisy, tj. art. 64a-64e.
W art. 64a projektodawcy proponują wprowadzić możliwość zastąpienia
zaświadczenia, oświadczeniem osoby, zobowiązanej do przedłożenia danego
zaświadczenia. Zgodnie natomiast z brzmieniem projektowanego art. 64e,
ograniczeniem w tym zakresie mają być jedynie odrębne ustawy.
Z powyższego wynika zatem, że jeżeli ustawa prawa materialnego expressis
verbis nie będzie wyłączała takiej możliwości, to wyłącznie od woli danej osoby
będzie zależeć, czy złoży ona prawem wymagane zaświadczenie w danej sprawie, czy
też oświadczenie, zastępujące to zaświadczenie, traktowane na równi z nim. Nie
zmienia tego proponowany art. 64c, wprowadzający prawo organu do żądania
zaświadczenia w określonych sytuacjach, ponieważ przypadki w nim wymienione
są stosunkowo rzadkie lub trudne do ustalenia (szczególnie § 2 tego artykułu).

Przyjęcie proponowanego rozwiązania wymagałoby dokonania przeglądu
wszystkich ustaw prawa materialnego pod kątem ustalenia, czy zastąpienie obecnie
2
wymaganych prawem zaświadczeń, proponowanymi oświadczeniami, nie spowoduje
zagrożenia dla obrotu prawnego, gospodarczego oraz finansów publicznych.
Katalog faktów, które można potwierdzić własnoręcznym oświadczeniem
zawiera dodawany do Kodeksu postępowania administracyjnego art. 64b. Katalog ten
jest bardzo szeroki, a wprowadzenie możliwości potwierdzenia określonych faktów
w formie własnoręcznego oświadczenia stwarza poważne zagrożenie w wielu sferach
życia publicznego. Na marginesie należy dodać, iż nie jest jasne dlaczego projekt
zdaje się wykluczać dopuszczalność złożenia oświadczenia w postaci dokumentu
elektronicznego, opatrzonego bezpiecznym podpisem. Wydaje się, że projektowany
art. 64b § 2 k.p.a. należałoby uzupełnić o przepis dopuszczający złożenie
oświadczenia również w tej formie.
Należy podkreślić, iż zasygnalizowanego ryzyka nie eliminuje rygor
odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń, ponieważ szkody
spowodowane fałszywym oświadczeniem mogą być niejednokrotnie niemożliwe
do naprawienia lub niemożliwe do wyegzekwowania od osoby, która zostanie
prawomocnie skazana za złożenie fałszywego oświadczenia.
Podkreślić również należy, że każde podważenie fałszywego oświadczenia
będzie wymagać przeprowadzenia postępowania karnego w tym przedmiocie. Jest to
szczególnie niebezpieczne w sferze finansów publicznych, które mogą ponieść
znaczne straty w związku z przyznaniem nienależnych świadczeń finansowych,
opartych na fałszywych oświadczeniach dotyczących dochodów, sytuacji finansowej
osób ubiegających się o te świadczenia, stanu rodzinnego, statusu zawodowego
(art. 64b§ 1 pkt 7, 13, 16).
Równie duże zagrożenie będą stanowiły fałszywe oświadczenia dotyczące
wykształcenia, tytułu lub stopnia naukowego (pkt 11). Nie można ponadto
zaakceptować, by z zaświadczeniem zostało zrównane oświadczenie o niekaralności,
a także nieprowadzeniu postępowania karnego lub karno-skarbowego

(pkt 19 i 20). Także wątpliwości budzi propozycja, by z zaświadczeniem zostało
zrównane oświadczenie o stanie prawnym dotyczącym potwierdzenia praw cywilnych
(które nie zostały w projekcie określone, a ponadto w przepisach prawa brak jest
definicji legalnej takiej instytucji i nie wiadomo, co należy rozumieć pod pojęciem
„posiadanie praw cywilnych") oraz złożenie oświadczenia potwierdzającego fakt
„pozostawania przy życiu wnioskodawcy" (pkt 4 i 6).
3

Nie można również pomijać potencjalnych konsekwencji w sferze pomocy
społecznej. Biorąc pod uwagę specyfikę obszaru tej pomocy, w której przyznanie
świadczenia uzależnione jest od niskiego dochodu, nie jest słusznym rozwiązaniem
zastąpienie zaświadczeń właściwych organów oświadczeniem strony. Taka regulacja
może sprzyjać nadużyciom w systemie pomocy społecznej i wyższą niż obecnie liczbą
nienależnie pobranych świadczeń.
Obecnie sytuację osobistą, rodzinną, dochodową i majątkową osoby lub rodziny
ubiegającej się o świadczenie z pomocy społecznej ustala się między innymi na
podstawie zaświadczenia pracodawcy o wysokości wynagrodzenia z tytułu
zatrudnienia, zawierającego informacje o wysokości potrąconej zaliczki na podatek
dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenie zdrowotne, składek na
ubezpieczenia emerytalne i rentowe w części finansowanej przez ubezpieczonego oraz
składki na ubezpieczenie chorobowe, zaświadczenia o wysokości wynagrodzenia
uzyskiwanego na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło
albo w okresie członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub w spółdzielni
kółek rolniczych (usług rolniczych), zawierającego informacje o potrąconej zaliczce
na podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenie zdrowotne,
składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w części finansowanej przez
ubezpieczonego oraz składki na ubezpieczenie chorobowe a także zaświadczenia,
wydanego przez naczelnika właściwego urzędu skarbowego.
Dane dotyczące dochodu rodziny wykazane w zaświadczeniu są wiążące dla
kierownika miejskiego ośrodka pomocy społecznej, jak i dla samorządowego
kolegium odwoławczego, jako organu II instancji. Jak stwierdził Wojewódzki Sąd
Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 8 lutego 2007 r. (sygn. akt
I SA/Wa 3/07) organy nie mogą kwestionować składników wynagrodzenia strony
uzyskanego w roku kalendarzowym zaliczonego do dochodu rodziny przez organ
podatkowy. Takie uprawnienie przysługuje tylko adresatowi zaświadczenia. Dlatego
też niejednokrotnie przedstawienie zaświadczeń o sytuacji dochodowej
świadczeniobiorcy pomocy społecznej przyśpiesza procedurę przyznania określonego
świadczenia w sytuacji, gdy członkowie rodziny składają różnej treści oświadczenia
o stanie majątkowym.

4