W dniu 25.01.2023 o 01:45, Marcin Debowski pisze:

>> Ojciec mi opowiadał, jak - jako dzieci - dostawali od żołnierzy
>> niemieckich stacjonujących niedaleko ich domu czekoladę. Niemcy też
>> różni byli. W wypadku Niemców problemem było ich przyzwyczajenie do
>> wykonywania rozkazów.
> Jeszcze były rejony gdzie tak bardzo obecność Niemców nie była widoczna.
> Moja matka pochodząca z okolic wspomnianego wcześniej Jordanowa widziała
> oddziały Niemców chyba ze 2x przez całą okupację.

W domu mojego dziadka nie byli aż do 1945 roku, kiedy obsadzili pobliski
bunkier. Nie to, że jakoś szczególnie broniono tego miejsca, tylko im do
łba nie przyszło, ze w środku lasu bez drogi jest jakiś dom. Gmina drogę
do tego domu szutrowa pod dwa koła zrobiła z 10 lat temu. Wcześniej jak
trzeba było do lekarza dziadków, czy ciotkę zawieść, to 4 x 4 samochodem
tam zjeżdżałem.

> Pewnie tak, ale tych niemieckich jakby mimo wszystko było więcej i
> powszechnień. Niemcy nie występowali generalnie w roli przyjaznych
> wyzwolicieli. Rosjanie nie robili łapanek, publicznych egzekucji, nie
> tworzyli w Polsce gett i obozów koncentracyjnych typu zagłady. Trochę
> tego za duzo aby dało się skutecznie ukryć i przykryc dowlną propagandą.
>
To już bardzo złożona sprawa. Moje okolice zdobywali w 1939 roku
Słowacy. Spaliliśmy im na podejściach dwa samochody pancerne oraz
zestrzeliliśmy myśliwiec - dwupłatową AVIĘ (bodaj 535, bo nie chce mi
się szukać). Stąd w walkach o miasto zginęło dwóch Niemców, zaś trzeci
zmarł miesiąc później od ran odniesionych w trakcie walk. Pochowano ich
na terenie przedwojennego odpowiednika WKU, które Niemcy zajęli na
koszary. Po wojnie, jak koszary odgruzowywano (bośmy je wysadzili
bohatersko z połową starówki), to zwłoki ekshumowano na cmentarz. Nie
mam zielonego pojęcia, czy zginęli jacyś Słowacy i gdzie ich pochowano,
bo biorąc pod uwagę, że to kilka kilometrów, to mogli ich zabrać z
powrotem za granicę.

Za to kilka dni przed wojną nasz kontrwywiad ujął 11 partyzantów
niemieckich, bo u nas było kilka miejscowości przez Niemców
zamieszkałych. Próbowali wysadzić jeden most kolejowy. Trochę się im
udało, ale później w wyniku przeszukać zatrzymano ich. Ponieważ wybuchła
wojna, więc dostali karę śmierci. Zgodnie z przedwojennym prawem na
uprawomocnienie trzeba było czekać 7 dni, bo Prezydent RP mógł ich
ułaskawić choćby. Gdy pod miasto zaczął podchodzić wróg wywieziono ich
do Tarnowa pod konwojem pociągiem. W Tarnowie był zbombardowany węzeł
kolejowy i dalej konwój prowadził ich do Sandomierza pieszo. W
Sandomierzu upłynęło 7 dni i dowódca konwoju zarządził wykonanie wyroku
przez rozstrzelanie.

Niemcy, po wygranej wojnie, w październiku 1939 roku ekshumowali zwłoki
"bohaterów" i przywieźli spod Sandomierza do Nowego Sącza. Jednego z
nich - na prośbę rodziny - pochowano w grobie rodzinnym pod Nowym
Sączem, zaś dla pozostałych zbudowano na cmentarzu ewangelickim takie
małe mauzoleum. Gdy Niemcy wycofywali się z tego terenu na przełomie
1944/45 roku wraz z nimi wyjechała większość niemieckiej mniejszości.
Cmentarz popadł w ruinę i nie potrafię powiedzieć, czy Mauzoleum samo
się rozleciało (podobno drewniane było), czy też celowo to rozebrano.
Faktem, jest, że do lat 80-tych to był kawałek trawnika na ogrodzonym
cmentarzu.

W latach 80-tych do Wojewody Nowosądeckiego zwróciła się jakaś niemiecka
fundacja z prośbą, by jakoś to uprzątnąć, oznakować, bo tam jednak leżą
zwłoki ludzkie. Podobno przysłali jakąś kasę, ale ta się rozpłynęła. W
latach 90-tych ktoś sprawdził i zrobiła się mała "chryja", którą
zażegnano ustawieniem wielkiego granitowego głazu pośrodku z jakąś tam
inskrypcją. Nie chce mi się teraz lecieć tego czytać, ale coś w rodzaju,
że tu leżą ludzie bez wnikania w przyczyny tego faktu.

Co do Rosjan, to u mnie podobno głównie było kilka większych szpitali. W
bezpośrednich walkach o Nowy Sącz poległo 6 Rosjan, ale na lokalnym
cmentarzu pochowano kilkuset Rosyjskich żołnierzy. Oni umierali właśnie
w tych szpitalach.

Po za tym Rosjanie te tereny po kilku dniach opuścili. Toczyły się to do
lat 50-tych (ostatniego partyzanta zastrzelono w obławie w połowie lat
50-tych ze dwa kilometry od miejsca, z którego te słowa pisze. Problemem
był fakt, że prawie do Nowego Sącza od wschodu sięgał teren zamieszkały
przez osoby bardziej utożsamiające się z Ukrainą , niż Polską. W końcu
uznano, że w celu załagodzenia sporu wyślemy ich na ziemie odzyskane, by
nie próbowali przyłączać Bieszczad do Ukrainy. Z tym walczyło nasze
wojsko, a nie Rosyjskie.

--
Robert Tomasik