Rządowy projekt ustawy o odpadach

Szczególne zasady gospodarowania niektórymi grupami odpadów (PCB, oleje
odpadowe, odpady pochodzące z procesów wytwarzania dwutlenku tytanu, medyczne
i weterynaryjne, komunalne osady ciekowe i odpady metali) zostały okre lone w ustawie
o odpadach lub w przypadku zużytego sprzętu, odpadów opakowaniowych, zużytych opon,
pojazdów wycofanych z eksploatacji, odpadów wydobywczych, zużytych baterii
i akumulatorów oraz odpadów komunalnych – w przepisach odrębnych.
Okre lenie szczególnych zasad dotyczących niektórych procesów: rozprowadzania
odpadów na powierzchni ziemi w celu nawożenia lub ulepszania gleby, termicznego
przekształcania odpadów, składowania odpadów oraz magazynowania odpadów nastąpiło
w ustawie o odpadach.
Konsekwencją naruszenia wymagań dotyczących gospodarki odpadami może być:
1) wstrzymanie prowadzonej działalno ci – na wniosek strony wojewódzki inspektor
ochrony rodowiska (wio ) może ustalić termin do usunięcia nieprawidłowo ci;
2) wezwanie do zaniechania naruszeń, a w przypadku niezastosowania się posiadacza
odpadów do wezwania – cofnięcie zezwolenia lub wstrzymanie działalno ci;
3) nakazanie usunięcia odpadów z miejsca nieprzeznaczonego do ich składowania
lub magazynowania;
4) wstrzymanie użytkowania składowiska odpadów;
5) odpowiedzialno ć za wykroczenie lub przestępstwo;
6) opłata sankcyjna za naruszenie niektórych wymagań okre lonych w ustawie
o utrzymaniu czysto ci i porządku w gminach;
7) egzekucja obowiązków na podstawie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym
w administracji;
8) zarządzenie pokontrolne wio nakazujące doprowadzenie działalno ci do stanu
zgodnego z prawem.
Najważniejsze problemy stwierdzone w gospodarce odpadami są następujące:
Brak wystarczająco wiarygodnych danych dotyczących gospodarki odpadami, zarówno
na poziomie regionalnym, jak i całego kraju. Jest to związane m.in. z nieprawidłowym
prowadzeniem ewidencji odpadów, a w wielu przypadkach nierealizowaniem takiego
obowiązku przez podmioty do tego obowiązane. Dane te są niezbędne przede wszystkim
do planowania gospodarki odpadami zarówno w skali regionalnej (w tym lokalnej), jak i skali
całego kraju. Odpowiedniej jako ci dane są również konieczne do przygotowywania raportów
dla Komisji Europejskiej dotyczących realizacji celów okre lonych w poszczególnych
dyrektywach Unii Europejskiej, a także raportów o charakterze typowo statystycznym. Istotne
4 
 
są również obciążenia administracyjne związane z prowadzeniem ewidencji odpadów,
a w szczególno ci dotyczące sprawozdawczo ci. Obecnie wprowadzający okre lone produkty
lub opakowania, na podstawie przepisów zawartych w 4 ustawach składają, w zależno ci
od rodzaju prowadzonej działalno ci, nawet ponad 20 rodzajów sprawozdań.
Z dniem 12 grudnia 2008 r. weszła w życie nowa dyrektywa ramowa w sprawie
odpadów, tj. dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada
2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy. Dyrektywa ta zastępuje
dyrektywę 2006/12/WE, której postanowienia transponowała obowiązująca ustawa
o odpadach, oraz uchyla niektóre dyrektywy Unii Europejskiej. Jako podstawowe powody
zastąpienia dotychczasowej dyrektywy 2006/12/WE w sprawie odpadów, nowa dyrektywa
ramowa podaje konieczno ć:
1) wyja nienia kluczowych pojęć, takich jak np. „odpady” oraz wyraźne rozróżnienie
odzysku i unieszkodliwiania;
2) wzmocnienia rodków niezbędnych do przeciwdziałania powstawaniu odpadów,
co powinno być naczelnym priorytetem, oraz że ponowne użycie i recykling
materiałów powinny mieć pierwszeństwo przed odzyskiem energii z odpadów, o ile
i tylko w takim zakresie, w jakim są to najbardziej ekologiczne z dostępnych metod;
3) wprowadzenia podej cia uwzględniającego cały cykl życia produktów i materiałów,
a nie tylko fazę odpadu;
4) zmniejszania oddziaływania na rodowisko, jakie wywiera wytwarzanie odpadów
i gospodarowanie nimi, co podniesie warto ć ekonomiczną odpadów;
5) zachęcania do poddawania odpadów odzyskowi oraz wykorzystywania odzyskanych
materiałów w celu ochrony zasobów naturalnych.
Najważniejsze rozwiązania, które przyjmuje dyrektywa ramowa w sprawie odpadów
w zakresie gospodarki odpadami, to ustanowienie rodków służących ochronie rodowiska
i zdrowia ludzkiego poprzez zapobieganie i zmniejszanie negatywnego wpływu wynikającego
z wytwarzania odpadów i gospodarowania nimi oraz przez zmniejszenie ogólnych skutków
użytkowania zasobów i poprawę efektywno ci takiego użytkowania.
Dyrektywa ramowa przyjmuje następującą hierarchię sposobów postępowania
z odpadami:
1) zapobieganie;
2) przygotowywanie do ponownego użycia;
3) recykling;
4) inne metody odzysku, np. odzysk energii;
5 
 
5) unieszkodliwianie.
Stosowanie tej hierarchii powinno zapewnić rozwiązania, które dają najlepszy
dla rodowiska wynik całkowity. Możliwe jest dla niektórych strumieni odpadów odstąpienie
od tej hierarchii, jeżeli jest to uzasadnione zastosowaniem metodologii my lenia o cyklu
życia, obejmującej całkowity wpływ związany z wytwarzaniem i gospodarowaniem takimi
odpadami.
Wykaz odpadów jest ustanawiany przez Komisję Europejską (obecnie jest to decyzja
2000/532/WE). Wykaz ten powinien obejmować odpady niebezpieczne i uwzględniać
pochodzenie i skład odpadów oraz, w razie potrzeby, warto ci dopuszczalne stężeń substancji
niebezpiecznych.
Dyrektywa ramowa rozszerza odpowiedzialno ć producenta. Celem zasady rozszerzonej
odpowiedzialno ci producenta jest wzmocnienie działań w zakresie zapobiegania
powstawaniu odpadów oraz ich ponownego użycia i recyklingu, a dotyczy każdej osoby
fizycznej lub prawnej, która zawodowo projektuje, wytwarza, przetwarza, obrabia, sprzedaje
lub wwozi produkty. rodki podejmowane przez państwa członkowskie mogą obejmować
przyjmowanie zwracanych produktów i odpadów pozostających po wykorzystaniu tych
produktów, późniejsze gospodarowanie tymi odpadami, odpowiedzialno ć finansową
za te działania. rodki te mogą obejmować obowiązek podawania do wiadomo ci publicznej
informacji o stopniu, w jakim można ponownie użyć i przetworzyć dany produkt.
Rozszerzona odpowiedzialno ć producenta stosowana jest bez uszczerbku
dla odpowiedzialno ci za gospodarowanie odpadami pierwotnego wytwórcy lub innego
posiadacza odpadów.
Art. 11 dyrektywy ramowej wyznacza cele w zakresie selektywnego zbierania – do
2015 r. wprowadzenie selektywnego zbierania co najmniej w stosunku do papieru, metali,
tworzyw sztucznych i szkła, za do 2020 r. procentowo okre lone wielko ci przygotowania
do ponownego użycia i recyklingu tych odpadów z gospodarstw domowych (minimum 50%
wagowo), a przygotowania do ponownego użycia, recyklingu, innego odzysku odpadów
materiałów budowlanych i rozbiórkowych – minimum 70% wagowo.
Dyrektywa ramowa wprowadza wymóg stosowania przez państwa członkowskie
niezbędnych rodków w celu zapewnienia, aby gospodarowanie odpadami było prowadzone
bez narażania zdrowia ludzkiego oraz bez szkody dla rodowiska (art. 13).
Zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci”, koszty gospodarowania odpadami ponosi
pierwotny wytwórca odpadów lub obecny lub poprzedni posiadacz odpadów. Państwa
członkowskie mogą postanowić, że koszty gospodarowania odpadami będą ponoszone
6 
 
czę ciowo lub w cało ci przez producenta produktu, z którego odpady powstaną,
lub czę ciowo przez dystrybutorów tych produktów.
Dyrektywa ramowa ustanawia następujące zasady odpowiedzialno ci za gospodarowanie
odpadami:
1) państwa członkowskie stosują niezbędne rodki w celu zapewnienia, by każdy
pierwotny wytwórca odpadów lub inny posiadacz odpadów dokonywał
przetwarzania odpadów samodzielnie lub zlecał przetwarzanie dealerowi, zakładowi
lub przedsiębiorstwu wykonującemu czynno ci przetwarzania odpadów lub zlecił
zorganizowanie przetwarzania prywatnemu lub publicznemu podmiotowi
zajmującemu się zbieraniem odpadów;
2) gdy odpady są przemieszczane w celu ich wstępnego przetworzenia od pierwotnego
wytwórcy lub posiadacza do jednego z podmiotów, o których mowa w pkt 1, co do
zasady nie następuje zwolnienie z odpowiedzialno ci za przeprowadzenie
ostatecznego procesu odzysku lub unieszkodliwienia;
3) państwa członkowskie mogą okre lić warunki dzielenia lub przekazywania
odpowiedzialno ci między uczestnikami łańcucha przetwarzania;
4) państwa członkowskie mogą postanowić, że odpowiedzialno ć za organizację
gospodarowania odpadami jest ponoszona czę ciowo lub całkowicie przez
producenta produktu, z którego pochodzą odpady, lub przez dystrybutorów tych
produktów;
5) państwa członkowskie podejmują niezbędne rodki w celu zapewnienia, aby
na ich terytorium zakłady i przedsiębiorstwa zajmujące się zawodowo zbieraniem
lub transportem odpadów dostarczały zebrane i transportowane przez siebie odpady
do odpowiednich instalacji przetwarzania odpadów.
Zasada samowystarczalno ci i blisko ci została również podtrzymana w nowej
dyrektywie. Państwa członkowskie stosują wła ciwe rodki (ewentualnie we współpracy
z innymi państwami członkowskimi), aby ustanowić zintegrowaną i wystarczającą sieć
instalacji do unieszkodliwiania odpadów i instalacji do odzysku zmieszanych odpadów
komunalnych. Sieć powinna być zaprojektowana w sposób umożliwiający Unii jako cało ci
stanie się samowystarczalną, a państwom członkowskim umożliwić stopniowe osiąganie tego
celu indywidualnie. Sieć powinna umożliwiać odzysk zmieszanych odpadów komunalnych
lub unieszkodliwianie odpadów w jednej z najbliżej położonych odpowiednich instalacji,
za pomocą najodpowiedniejszych metod i technologii, w celu zapewnienia wysokiego
poziomu ochrony rodowiska oraz zdrowia publicznego. Zasady blisko ci
7 
 
i samowystarczalno ci nie oznaczają, że każde państwo członkowskie musi posiadać
na swoim terytorium pełen zakres obiektów do ostatecznego odzysku.
Zasady gospodarowania odpadami niebezpiecznymi są następujące:
1) wytwarzanie, zbieranie, transport, magazynowanie i przetwarzanie odpadów
niebezpiecznych w warunkach zapewniających ochronę rodowiska i zdrowia
ludzkiego;
2) zakaz mieszania odpadów niebezpiecznych;
3) oznakowanie odpadów niebezpiecznych;
4) w stosunku do zmieszanych odpadów niebezpiecznych wytwarzanych
w gospodarstwach domowych powyższe zasady i prowadzenie ewidencji nie mają
zastosowania; obowiązek oznakowania odpadów niebezpiecznych i
obowiązek
prowadzenia ewidencji nie mają też zastosowania do selektywnie zebranych
odpadów niebezpiecznych, wytwarzanych w gospodarstwach domowych, do czasu
ich przejęcia w celu ich zebrania lub przetwarzania przez zakład
lub przedsiębiorstwo, które uzyskało odpowiednie zezwolenie lub zostało
zarejestrowane.
W sposób szczególny w dyrektywie ramowej jest uregulowane postępowanie
z olejami odpadowymi i bioodpadami.
Państwa członkowskie wymagają, aby wszystkie zakłady lub przedsiębiorstwa, które
zamierzają dokonywać przetwarzania odpadów (które oznacza zarówno odzysk, jak
i
unieszkodliwianie, przy czym obejmuje również przygotowanie do odzysku
i unieszkodliwiania), uzyskały zezwolenie od wła ciwego organu. Art. 23 dyrektywy ramowej
okre la minimalną zawarto ć zezwolenia i warunki ubiegania się o jego wydanie.
Państwa członkowskie mogą wprowadzić zwolnienia z obowiązku uzyskania zezwolenia
dla zakładów lub przedsiębiorstw wykonujących czynno ci unieszkodliwiania w miejscu
wytwarzania własnych odpadów niebędących niebezpiecznymi lub odzysk (art. 24). Państwo
członkowskie, które chce skorzystać ze zwolnień ustanawia, w odniesieniu do każdego
rodzaju działalno ci, ogólne zasady okre lające rodzaje i ilo ć odpadów, jakie mogą być
objęte zwolnieniem, oraz metodę przetwarzania, która ma być zastosowana, a także
szczegółowe warunki zwolnień w zakresie odpadów niebezpiecznych.
Podmioty niepodlegające wymogowi uzyskania zezwolenia podlegają rejestracji.
W zakresie zbierania rejestracji podlegają wyłącznie profesjonalne systemy zbierania
(wyłączenia mają dotyczyć m.in. zbierania lekarstw przez apteki, odbioru zużytych artykułów
konsumpcyjnych w sklepach i systemów zbierania w szkołach).
8