Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzonej w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r.

sposób dokonywania oceny postępów osób uczestniczących w rehabilitacji,
zakres i tryb przeprowadzania kontroli warsztatów.
Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych przewiduje tworzenie zakładów pracy chronionej i zakładów
aktywności zawodowej.
Zakłady pracy chronionej są to przedsiębiorstwa produkcyjne lub usługowe
stwarzające warunki do pracy osobom, które z powodu niepełnosprawności nie
mogą uzyskać pracy w zwykłych warunkach na otwartym rynku pracy. Zakłady
te mają miejsca pracy przystosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych. Są
również zobowiązane do zatrudniania personelu medycznego, psychologów
i pracowników socjalnych mających za zadanie zapewnienie opieki lekarskiej,
rehabilitacyjnej i socjalnej osobom niepełnosprawnym.
Pracodawca prowadzący zakład pracy chronionej może otrzymać ze środków
PFRON:
– dofinansowanie w wysokości do 50% oprocentowania zaciągniętych
kredytów bankowych pod warunkiem wykorzystania tych kredytów na cele
związane z rehabilitacją zawodową i społeczną osób niepełnosprawnych,
– zwrot dodatkowych kosztów wynikających z zatrudnienia osób
niepełnosprawnych:
– budowy lub rozbudowy obiektów i pomieszczeń zakładu,
– transportowych,
– administracyjnych.
Prowadzący zakład pracy chronionej tworzy zakładowy fundusz rehabilitacji
osób niepełnosprawnych. Co najmniej 15% środków funduszu rehabilitacji
przeznaczanych jest na indywidualne programy rehabilitacji, zaś co najmniej 10%
środków funduszu przeznacza się na pomoc indywidualną dla niepełnosprawnych
pracowników i byłych niepracujących niepełnosprawnych pracowników tego
zakładu.
Zakład aktywności zawodowej może być utworzony przez gminę, powiat oraz
fundację, stowarzyszenie lub inną organizację społeczną, której statutowym
zadaniem jest rehabilitacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych.
Warunkiem jest, by:

119
– co najmniej 70% osób zatrudnionych stanowiły osoby niepełnosprawne,
w szczególności skierowane do pracy przez powiatowe urzędy pracy,
zaliczone do znacznego stopnia niepełnosprawności i zaliczone do
umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, u których stwierdzono autyzm,
upośledzenie umysłowe lub chorobę psychiczną, w tym osób, w stosunku do
których rada programowa zajęła stanowisko uzasadniające podjęcie
zatrudnienia i kontynuowanie rehabilitacji zawodowej w warunkach pracy
chronionej,
– obiekty i pomieszczenia użytkowane przez zakład pracy odpowiadały
przepisom i zasadom bezpieczeństwa i higieny pracy i uwzględniały potrzeby
osób niepełnosprawnych w zakresie przystosowania stanowisk pracy,
pomieszczeń higieniczno-sanitarnych i ciągów komunikacyjnych oraz
spełniają wymagania dostępności do nich,
– zapewniona była doraźna i specjalistyczna opieka medyczna, poradnictwo
i usługi rehabilitacyjne,
– przeznaczały uzyskane dochody na zakładowy fundusz aktywności,
– uzyskały pozytywną opinię starosty o potrzebie utworzenia zakładu
aktywności zawodowej.
Celem tworzenia zakładów aktywności zawodowej jest nie tylko zatrudnianie
osób niepełnosprawnych, ale także przygotowanie ich, poprzez rehabilitację
zawodową i społeczną, do prowadzenia, w miarę możliwości, niezależnego,
samodzielnego i aktywnego życia w otwartym środowisku i pracy poza zakładem.
Koszty utworzenia i działania zakładów aktywności zawodowej są
współfinansowane przez PFRON, organizatora i z innych źródeł.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie zakładów
aktywności zawodowej reguluje warunki utworzenia, finansowanie i prowadzenie
rehabilitacji osób niepełnosprawnych.
W zakładzie tworzy się fundusz aktywności zawodowej, z jego środków mogą
być finansowane wydatki związane z:
– usprawnianiem i dodatkowym oprzyrządowaniem stanowisk pracy,
wspomagającym samodzielne funkcjonowanie osób niepełnosprawnych,

120
zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,
w zakładzie,
– poprawą warunków pracy osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego
lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,
– zakupem sprzętu i wyposażenia pomagającego osobie niepełnosprawnej,
zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,
w samodzielnym życiu i uczestnictwie w życiu społecznym w lokalnym
środowisku,
– pomocą w przygotowaniu osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego
lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności do pracy poza zakładem
i wyrównaniem ich szans w nowym miejscu pracy,
– dokształcaniem, przekwalifikowaniem i szkoleniem osób niepełnosprawnych
zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,
– pomocą w przygotowaniu, budowie, remoncie i wyposażeniu indywidualnych
i zbiorowych form mieszkalnictwa chronionego dla osób niepełnosprawnych
zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,
które nie znajdują oparcia we własnej rodzinie lub usamodzielniających się,
– rekreacją i uczestnictwem osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego
lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności w życiu kulturalnym,
– pomocą w zaspokajaniu innych potrzeb socjalnych i związanych
z rehabilitacją społeczną zatrudnionych osób niepełnosprawnych zaliczonych
do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności.
Pomoc może być udzielana osobom niepełnosprawnym zatrudnionym
w zakładzie w formie pomocy bezzwrotnej lub w formie nieoprocentowanej
pożyczki oraz zakupów bezpośrednich.
Zgodnie z ustawą o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych prowadzący zakład pracy chronionej, u którego wskaźnik
zatrudnienia osób niepełnosprawnych wynosi co najmniej 30% niewidomych lub
psychicznie chorych, albo upośledzonych umysłowo zaliczonych do znacznego
lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności oraz zakład aktywności
zawodowej jest zwolniony z podatków i opłat, z wyjątkiem opłaty skarbowej
i opłat o charakterze sankcyjnym, podatku od gier, podatku od towarów i usług

121
oraz podatku akcyzowego, cła, podatków dochodowych, podatku od środków
transportowych.
rodki uzyskane ze zwolnień prowadzący zakład pracy
chronionej przeznacza na PFRON – w wysokości 10% oraz na zakładowy
fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych – w wysokości 90%. Natomiast
organizator zakładu aktywności zawodowej przeznacza środki uzyskane ze
zwolnień, w wysokości 100%, na zakładowy fundusz aktywności.
Ustawa o zatrudnieniu socjalnym stosuje się do, między innymi, chorych
psychicznie w rozumieniu przepisów o ochronie zdrowia psychicznego oraz osób
niepełnosprawnych w rozumieniu ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej
oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, które uległy wykluczeniu
społecznemu i, ze względu na sytuację życiową, nie są w stanie własnym
staraniem zaspokoić podstawowych potrzeb życiowych i uczestniczyć w życiu
zawodowym, społecznym i rodzinnym.
Zatrudnienie socjalne polega na udziale w zajęciach prowadzonych przez centra
integracji społecznej oraz kluby integracji społecznej i zatrudnienia wspieranego.
Centrum integracji społecznej umożliwia:
– kształcenie umiejętności pozwalających na pełnienie ról społecznych
i osiąganie pozycji społecznych dostępnych osobom niepodlegającym
wykluczeniu społecznemu,
– nabywanie umiejętności zawodowych oraz przyuczenie do zawodu,
przekwalifikowanie lub podwyższanie kwalifikacji zawodowych,
– naukę planowania życia i zaspokajania potrzeb własnym staraniem, zwłaszcza
przez możliwość osiągnięcia własnych dochodów przez zatrudnienie lub
działalność gospodarczą,
– nauczenie się umiejętności racjonalnego gospodarowania posiadanymi
środkami pieniężnymi.
Centrum, w ramach reintegracji zawodowej, może prowadzić działalność
wytwórczą, handlową lub usługową oraz działalność wytwórczą w rolnictwie.
Działalność CIS jest finansowana z dotacji pochodzącej z dochodów własnych
gminy, przeznaczonych na realizację gminnego programu profilaktyki
i rozwiązywania problemów alkoholowych, dochodów uzyskiwanych
z działalności wytwórczej, handlowej lub usługowej, środków z UE.

122
W przypadku CIS utworzonego przez organizację pozarządową działalność może
być ponadto finansowana z zasobów instytucji tworzącej pochodzących ze
zbiórek, darowizn lub innych źródeł oraz innych dochodów własnych gminy.
W klubach integracji społecznej można organizować:
– działania mające na celu pomoc w znalezieniu pracy oraz przygotowanie do
podjęcia zatrudnienia,
– prace społecznie użyteczne,
– roboty publiczne,
– poradnictwo prawne,
– działalność samopomocową w zakresie zatrudnienia, spraw mieszkaniowych i
socjalnych.
Zgodnie z ustawą o spółdzielniach socjalnych przedmiotem działalności
spółdzielni jest prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa, w oparciu o osobistą
pracę członków. Spółdzielnia działa na rzecz:
– społecznej reintegracji jej członków, przez co należy rozumieć działania
mające na celu odbudowanie i podtrzymanie umiejętności uczestniczenia w
życiu społeczności lokalnej i pełnienia ról społecznych w miejscu pracy,
zamieszkania lub pobytu,
– zawodowej reintegracji jej członków, przez co należy rozumieć działania
mające na celu odbudowanie i podtrzymanie zdolności do samodzielnego
świadczenia pracy na rynku pracy.
Spółdzielnia może też prowadzić działalność społeczną i oświatowo-kulturalną na
rzecz członków oraz ich środowiska lokalnego, a także działalność społecznie
użyteczną w sferze zadań publicznych, określonych w ustawie o działalności
pożytku publicznego i o wolontariacie.
We wrześniu 2010 r. MPiPS zorganizowało konferencję na temat zatrudnienia
wspomaganego – nowego instrumentu wspierania zatrudnienia osób niepełno-
sprawnych. W konferencji uczestniczyli przedstawiciele samorządów, organizacji
pozarządowych, organizacji pracodawców oraz przedstawiciele świata nauki.
Omówiono doświadczenia międzynarodowe w zakresie zatrudnienia
wspomaganego, a także specyfikę zatrudnienia wspomaganego w Polsce
w odniesieniu do różnych grup osób niepełnosprawnych (z niepełnosprawnością

123