Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzonej w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r.

Regionalne placówki opiekuńczo-terapeutyczne oraz interwencyjne ośrodki
preadopcyjne zapewniają specjalistyczną opiekę medyczną i rehabilitację
dzieciom umieszczonym w tych placówkach i ośrodkach.
20.
Edukacja (art. 24)
Rozwiązania podstawowe
Zgodnie z ustawą o systemie oświaty zagwarantowana jest realizacja prawa do
kształcenia się oraz prawa dzieci i młodzieży do wychowania i opieki
pedagogicznej, odpowiednich do wieku i poziomu rozwoju. Gwarancje te
przysługują także dzieciom i młodzieży ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi (a więc również dzieciom i młodzieży z różnymi rodzajami
niepełnosprawności) w przedszkolach i szkołach wszystkich typów i rodzajów –
ogólnodostępnych, integracyjnych lub specjalnych, w placówkach systemu
oświaty. Ustawa gwarantuje dostosowanie treści, metod i organizacji nauczania
do możliwości psychofizycznych uczniów oraz możliwość korzystania z pomocy
psychologiczno-pedagogicznej i specjalnych form pracy dydaktycznej.
Dzieciom i młodzieży niepełnosprawnym zagwarantowano możliwość
pobierania nauki we wszystkich typach szkół, zgodnie z indywidualnymi
potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi oraz predyspozycjami. Sposób
organizacji kształcenia i wychowania umożliwia zindywidualizowanie procesu
kształcenia, form i programów nauczania, realizację różnych form pomocy
psychologiczno-pedagogicznej oraz zajęć rewalidacyjnych, w zależności od
rodzaju niepełnosprawności. Podstawą specjalnej organizacji nauki jest
orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego.
Dzieci i młodzież, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia
uczęszczanie do przedszkola lub szkoły, mogą realizować nauczanie w formie
indywidualnej, na podstawie orzeczenia o potrzebie indywidualnego
obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego i indywidualnego
nauczania. Dzieci i młodzież z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim
realizują obowiązek szkolny i obowiązek nauki poprzez udział w zajęciach
rewalidacyjno-wychowawczych, indywidualnych lub zespołowych,
organizowanych na podstawie orzeczenia o potrzebie zajęć rewalidacyjno-
wychowawczych. W przypadku małych dzieci (od urodzenia do rozpoczęcia

74
nauki w szkole) organizuje się wczesne wspomaganie rozwoju – na podstawie
opinii o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu w sprawie
bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach
nakłada obowiązek dostosowania stanowisk pracy do warunków
antropometrycznych uczniów, a jeżeli ze stanowisk pracy korzystają osoby
niepełnosprawne, dostosowuje się je do potrzeb wynikających z ich
niepełnosprawności.
Przy organizacji zajęć, imprez i wycieczek poza terenem szkoły lub placówki
liczbę opiekunów oraz sposób zorganizowania opieki ustala się, uwzględniając
wiek, stopień rozwoju psychofizycznego, stan zdrowia i ewentualną
niepełnosprawność osób powierzonych opiece szkoły lub placówki, a także
specyfikę zajęć, imprez i wycieczek oraz warunki, w jakich będą się one
odbywać. Kryteria te uwzględnia się również przy ustalaniu programu zajęć,
imprez i wycieczek.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie warunków i sposobu
oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz
przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych stanowi,
że nauczyciele powinni oceniać osiągnięcia edukacyjne ucznia na podstawie
rozpoznania poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości
i umiejętności w stosunku do wymagań edukacyjnych wynikających z podstawy
programowej i realizowanych w szkole programów nauczania uwzględniających
tę podstawę. Na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego albo
indywidualnego nauczania lub opinii publicznej poradni psychologiczno-
pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej, nauczyciel zobowiązany jest do
indywidualizacji działań pedagogicznych, zarówno na obowiązkowych, jak
i dodatkowych zajęciach edukacyjnych.
Zasady zatrudniania nauczycieli, wychowawców i innych pracowników
pedagogicznych zatrudnionych w przedszkolach, szkołach i placówkach
oświatowych reguluje ustawa – Karta Nauczyciela. Szczegółowe wymagania
kwalifikacyjne określa rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie
szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół
i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego

75
wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli. Nie ma
przeszkód, by osoba niepełnosprawna mająca odpowiednie kwalifikacje
pedagogiczne została zatrudniona w szkole ogólnodostępnej lub specjalnej.
Dyrektor szkoły, w porozumieniu z organem prowadzącym, może zatrudnić
w szkole pracownika bez wykształcenia pedagogicznego i określić dla niego
zakres obowiązków. Może on obejmować zadania i czynności na rzecz uczniów
niepełnosprawnych.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu w sprawie standardów
kształcenia nauczycieli przewidywało, że w treściach programowych
przedmiotów kształcenia nauczycielskiego, takich jak psychologia i pedagogika,
uwzględnia się treści dotyczące działań edukacyjnych w kontekście uczniów ze
specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym z niepełnosprawnościami.
Obecnie w rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie
standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela
uwzględniono tę problematykę.
W 2010 r. wprowadzono obowiązek opracowywania przez zespół nauczycieli
i specjalistów prowadzących zajęcia z dzieckiem, dla każdego ucznia
posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego indywidualnego,
programu edukacyjno-terapeutycznego, w oparciu o który odbywa się jego
nauczanie i wychowanie. Tym samym, niezależnie od miejsca kształcenia,
każdemu uczniowi niepełnosprawnemu zapewnia się indywidualizację programu
nauczania i wychowania oraz oddziaływań terapeutycznych, stosownie do jego
potrzeb.
Przygotowaniu nauczycieli i specjalistów zatrudnionych w przedszkolach,
szkołach i placówkach oświatowych, w związku z nowymi zadaniami
wynikającymi z wprowadzonych regulacji prawnych dotyczących kształcenia
uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, służą działania w ramach
projektu „Podniesienie efektywności kształcenia uczniów ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi” w zakresie zapoznania z nowym modelem pracy
z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, przygotowania nauczycieli
do rozpoznawania ryzyka specyficznych trudności w uczeniu się oraz realizacji
zadań z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego (opracowano materiały
szkoleniowe, poradnik dla dyrektorów przedszkoli, szkół i placówek, zawierające

76
analizę regulacji prawnych oraz wskazówki do codziennej pracy z uczniami).
Liderzy zmian przeprowadzili spotkania konsultacyjno-informacyjne na obszarze
całej Polski dla przedstawicieli kadry zarządzającej i pedagogicznej, w których
uczestniczyły 52.000 osób. Nauczyciele otrzymali materiały dydaktyczne,
przygotowane przez Akademię Pedagogiki Specjalnej. Uruchomiona została
platforma informacyjno-komunikacyjna:
http://efektywnoscksztalcenia.aps.edu.pl/APS_Efektywnosc/start.aspx).
W 2009 roku ukazały się publikacje dotyczące kształcenia uczniów ze
specjalnymi potrzebami edukacyjnymi:
– Przewodnik „Jak organizować edukację uczniów ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi”,
– Informator „Założenia projektowanych zmian – Uczniowie ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi”.
Rozwiązania szczególne
Kształceniem specjalnym obejmuje się dzieci i młodzież niepełnosprawną,
wymagające stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy. Może być
ono prowadzone w formie nauki w szkołach ogólnodostępnych, szkołach lub
oddziałach integracyjnych, szkołach lub oddziałach specjalnych, specjalnych
ośrodkach wychowawczych dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania
specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, a także w ośrodkach
umożliwiających dzieciom i młodzieży z głębokim upośledzeniem, dzieciom
i młodzieży z upośledzeniem umysłowym ze sprzężonymi niepełno-
sprawnościami realizację, odpowiednio, obowiązku rocznego przygotowania
przedszkolnego, obowiązku szkolnego i obowiązku nauki.
Orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego albo indywidualnego
obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego i indywidualnego
nauczania, a także o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych wydają
zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-
-pedagogicznych, w tym w poradniach specjalistycznych, zgodnie z przepisami
rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie orzeczeń i opinii
wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach
psychologiczno-pedagogicznych. Opinie w sprawie dostosowania wymagań

77
edukacyjnych wynikających z programu nauczania do indywidualnych potrzeb
ucznia, u którego stwierdzono specyficzne trudności w uczeniu się, wydają
również niepubliczne poradnie psychologiczno-pedagogiczne, w tym
niepubliczne specjalistyczne poradnie psychologiczno-pedagogiczne.
Decyzja dotycząca wyboru szkoły należy do rodziców (opiekunów prawnych).
Na wniosek rodziców odpowiednią formę kształcenia – w przedszkolu, w tym
specjalnym, szkole podstawowej lub gimnazjum, ogólnodostępnych lub
integracyjnych, zapewnia właściwa ze względu na miejsce zamieszkania dziecka
jednostka samorządu terytorialnego, do której zadań własnych należy
prowadzenie przedszkoli lub szkół. Kształcenie w szkołach ponadgimnazjalnych,
szkołach specjalnych wszystkich typów oraz ośrodkach zapewnia starosta
właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka.
Jeżeli orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego zaleca kształcenie dziecka,
odpowiednio, w przedszkolu specjalnym albo w przedszkolu, szkole
podstawowej lub gimnazjum, ogólnodostępnych lub integracyjnych,
odpowiednią formę kształcenia, na wniosek rodziców, zapewnia jednostka
samorządu terytorialnego właściwa ze względu na miejsce zamieszkania dziecka,
do której zadań własnych należy prowadzenie przedszkoli lub szkół.
Zgodnie z rozporządzeniami Ministra Edukacji Narodowej w sprawie:
– warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci
i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie
w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integra-
cyjnych,
– warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci
i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie
w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz ośrodkach
kształcenie dzieci i młodzieży niepełnosprawnych w przedszkolach, szkołach
i oddziałach organizuje się na każdym etapie edukacyjnym, w integracji
z pełnosprawnymi rówieśnikami, w środowisku najbliższym miejsca
zamieszkania.
Przedszkola, szkoły i oddziały integracyjne zapewniają dzieciom i młodzieży
niepełnosprawnym:

78