Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw

z wszystkimi pochodnymi. Założono 2% inflację. Zmiany organizacyjne w strukturze komisji
egzaminacyjnych zostaną sfinansowane w ramach wydatków części 30 – Oświata i wychowanie.
Zmiany dotyczące uznawania świadectw i dokumentów wydanych za granicą
Wprowadzenie rozmów sprawdzających, które przeprowadzałby kurator oświaty, miałoby
charakter samofinansujący – koszty ponosiłyby osoby wnioskujące o uznanie świadectwa lub
potwierdzenie wykształcenia. W 2013 r. kuratorzy oświaty uznali łącznie 1857 świadectw
wydanych za granicą oraz odmówili uznania świadectwa za równorzędne ze świadectwem
polskim w 12 przypadkach (dane MEN). W 2013 r. kuratorzy oświaty nie mieli możliwości
przeprowadzenia rozmowy sprawdzającej w toku postępowania nostryfikacyjnego. Można zatem
przyjąć, że do rozmowy sprawdzającej przystępowaliby wnioskodawcy, którym w przeciwnym
razie odmówionoby uznania świadectwa.
Można przyjąć, że w kolejnych latach liczba wniosków o uznanie oraz odsetek odmów
pozostaną na tym samym poziomie, czyli 0,6%. Z tej grupy część mogłaby ubiegać się
o zwolnienie z opłat za rozmowę sprawdzającą. Zakładając, że odsetek potencjalnych
wnioskodawców będących w trudnej sytuacji materialnej jest analogiczny do odsetka całej
populacji osób w trudnej sytuacji w kraju, tj. 26,7% (dane GUS za rok 2013), liczba osób
zwolnionych z opłaty za rozmowę sprawdzającą wyniosłaby 3.
Jeśli jako podstawę szacunków przyjąć odsetek osób, które w 2013 r. były objęte świadczeniami
pieniężnymi ze środków pomocy społecznej, czyli 6,7% całej populacji, oznaczałoby to, że
z opłat za rozmowę sprawdzającą byłaby zwolniona zaledwie 1 osoba.
Ponadto z opłat za rozmowę sprawdzającą byliby zwolnieni cudzoziemcy, którym udzielono
ochrony na terytorium RP, zgodnie z odrębnymi przepisami (np. uchodźcy). W 2013 r. kuratoria
oświaty odnotowały 2 takie przypadki.
Koszt rozmowy sprawdzającej wyniósłby od 400 zł do co najwyżej 1280 zł, w tym
wynagrodzenie dla członków komisji oraz tłumacza.
Oszacowanie kosztów rozmowy sprawdzającej
– Liczba członków komisji: 3–5 osób. Przewodniczący komisji, którym będzie kurator oświaty
lub wskazany przez kuratora oświaty pracownik kuratorium, nie będzie pobierać wynagrodzenia
za pracę w komisji. Zatem wynagrodzenie otrzymają pozostali członkowie komisji, tj. od 2 do
4 osób.
– Wynagrodzenie członka komisji ustalono ryczałtem na 200 zł od osoby; będzie ono
obejmować przygotowanie i przeprowadzenie rozmowy sprawdzającej oraz uzgodnienie wyniku.
Koszt przygotowania i przeprowadzenia rozmowy sprawdzającej wyniósłby od 400 zł (przy
dwóch członkach komisji, tj. 2 x 200 zł) do 800 zł (przy czterech członkach komisji,
tj. 4 x 200 zł).
Dodatkowo należy uwzględnić koszty tłumaczenia: 1 os. x 2 h x 240 zł = 480 zł. Za podstawę
wyliczenia przyjęto stawkę rynkową tłumaczenia ustnego z języków rzadkich, która wynosi
200 zł netto za godzinę pracy tłumacza. W przypadku języków innych niż sklasyfikowane jako
rzadkie, stawki będą odpowiednio niższe.
Z powyższych szacunków wynika, że koszt jednej rozmowy sprawdzającej wyniósłby co
najmniej 400 zł, a co najwyżej 800 zł, natomiast z udziałem tłumacza – maksymalnie 1280 zł.
Zakładając, że zwolnienie z opłat za rozmowę sprawdzającą obejmie 10 osób, wówczas łączne
dodatkowe, maksymalne roczne obciążenie dla budżetu państwa wyniosłoby około 12 800 zł.
Szacunki te są trudne do zweryfikowania ze względu na fakt, że przez ostatnie lata kuratorzy
oświaty nie przeprowadzali tego typu rozmów sprawdzających poziom wykształcenia ani
egzaminów.
Dodatkowe oszczędności będą dotyczyć czasu pracy pracowników kuratoriów oświaty,
zajmujących się uznawaniem wykształcenia uzyskanego za granicą. Będą one wynikać
108
z poszerzenia rodzajów świadectw uznawanych „automatycznie”, czyli bez konieczności
przeprowadzania w kuratoriach oświaty postępowania administracyjnego, o świadectwa
maturalne, wydane w państwach UE, OECD, EOG i w Szwajcarii. Świadectwa te stanowiły
w 2013 r. 43% wszystkich świadectw maturalnych uznanych przez kuratorów oświaty za
równoważne z polskim świadectwem dojrzałości. Zatem można by przyjąć, że zmiana ustawy
spowoduje zmniejszenie o około 40% łącznej liczby spraw prowadzonych przez kuratorów
oświaty w zakresie uznawania wykształcenia uzyskanego za granicą. Trudno jednak oszacować
rzeczywistą skalę tych oszczędności czasowych.
Planowane wydatki z budżetu państwa na pokrycie kosztów rozmów sprawdzających poziom
wykształcenia mogą mieć pozytywne skutki dla budżetu państwa w przyszłości. Pokrycie
kosztów umożliwi bowiem osobom o niskich dochodach (lub ich braku, np. w przypadku
uchodźców) przystąpienie do rozmów sprawdzających oraz potwierdzenie wykształcenia
uzyskanego za granicą, a w konsekwencji może przyczynić się do szybszego podjęcia pracy
w wyuczonym lub pokrewnym zawodzie. Spowodowałoby to większe wpływy do budżetu
państwa (podatki) oraz redukcję liczby osób, których koszty utrzymania ponosi budżet państwa.
Zadania z zakresu międzynarodowej współpracy dzieci i młodzieży
W związku z umieszczeniem nowego zadania MEN („Polsko-ukraińska wymiana młodzieży”)
w „Planie współpracy rozwojowej w 2014 r.”, MEN ogłosił konkurs ofert na realizację zadania
publicznego w tym zakresie, które będzie finansowane (w wysokości 1,5 mln zł) z rezerwy
celowej poz. 79 „Finansowanie polsko-ukraińskiej współpracy młodzieży”.
Działania służące zapewnieniu sprawności i efektywności nadzoru pedagogicznego
Projektowane zmiany zmierzają do stworzenia zaplecza analitycznego, zajmującego się m.in.
tworzeniem, na odpowiednim poziomie, warunków do rozwijania badawczej funkcji nadzoru
pedagogicznego, w celu zapewnienia sprawności i efektywności tego nadzoru. Powierzenie
realizacji zadań z tym związanych jednostce podległej MEN (Ośrodkowi Rozwoju Edukacji) nie
wygeneruje dodatkowych kosztów, jednak będzie wymagało przebudowy struktury
organizacyjnej – zmiany statutu, regulaminu organizacyjnego oraz zakresów obowiązków
pracowników. Powyższe zmiany zostaną przeprowadzone tak, aby w optymalny sposób
wykorzystać zasoby ludzkie.
Organizacja nadzoru pedagogicznego nad szkołami i szkolnymi punktami konsultacyjnymi za
granicą
Przepisy art. 35 ust. 2e projektu ustawy stanowiące o powierzeniu jednostce podległej
ministrowi właściwemu do spraw oświaty i wychowania sprawowania nadzoru pedagogicznego
nad szkołami, zespołami szkół oraz szkolnymi punktami konsultacyjnymi nie będą powodowały
skutków finansowych. Nadzór pedagogiczny nad ww. szkołami sprawowany jest obecnie przez
Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą na podstawie rozporządzenia Ministra Edukacji
Narodowej z dnia 31 sierpnia 2010 r. w sprawie organizacji kształcenia dzieci obywateli
polskich czasowo przebywających za granicą (Dz. U. z 2014 r. poz. 454). Projektowana
regulacja służy właściwemu upoważnieniu Ministra Edukacji Narodowej do przekazania zadań
w tym zakresie.
Zmiana dotycząca liczebności uczniów w klasach I–III szkoły podstawowej
Projektowane zmiany zakładają zatrudnianie asystenta nauczyciela, w przypadku gdy liczba
uczniów w oddziale zostanie zwiększona o więcej niż 2. Zwiększenie liczebności oddziału
klasowego w wyniku pojawienia się uczniów z obwodu szkolnego w ciągu roku szkolnego
będzie przypadkiem niezmiernie rzadkim. Wtedy wydatki związane z zatrudnieniem asystenta
nauczyciela będą niższe niż wynikające z zatrudniania nauczycieli koniecznych do prowadzenia
zajęć dydaktycznych w dwóch oddziałach klasowych. Koszt jednego oddziału można oszacować
na kwotę 86 tys. zł, zakładając, że koszty takiego dodatkowego oddziału są równe
wynagrodzeniom nauczycieli realizujących ramowy plan nauczania. Roczny koszt zatrudnienia
asystenta, jak wspomniano wyżej, będzie niższy.

109
Zmiany dotyczące podręczników dostosowanych do potrzeb uczniów niepełnosprawnych
Projekt ustawy przewiduje zwiększenie kwoty dotacji celowej na podręczniki, materiały
edukacyjne i materiały ćwiczeniowe w odniesieniu do niektórych uczniów niepełnosprawnych,
posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. Dotyczyć to będzie uczniów
korzystających z podręczników, materiałów edukacyjnych lub materiałów ćwiczeniowych
dostosowanych do ich potrzeb edukacyjnych i możliwości psychofizycznych. Rozwiązanie
przewiduje konieczność określania, w drodze rozporządzenia, przez ministra właściwego do
spraw oświaty i wychowania wskaźników, które będą zwiększały kwoty dotacji celowej na
ucznia. Wskaźniki te będą mieściły się, co do zasady, w przedziale od 2 do 3, w przypadku
uczniów słabowidzących korzystających z podręczników, materiałów edukacyjnych i materiałów
ćwiczeniowych wydrukowanych w druku powiększonym – od 5 do 10, a w przypadku uczniów
niewidomych korzystających z podręczników, materiałów edukacyjnych i materiałów
ćwiczeniowych wydrukowanych w systemie Brailleʼa – od 10 do 25. Oznacza to dla przykładu,
że dla ucznia niepełnosprawnego w gimnazjum, korzystającego z podręczników dostosowanych
do jego potrzeb edukacyjnych i możliwości psychofizycznych, kwota dotacji celowej będzie
mieściła się w przedziale od 500 zł do 750 zł, a jeśli będzie uczniem niewidomym – w przedziale
od 2500 zł do 6250 zł.
Na potrzeby oceny skutków regulacji przyjęto, że średni wskaźnik powiększający kwoty dotacji
celowej określone w art. 22ae ust. 5 ustawy o systemie oświaty zostanie określony przez ministra
właściwego do spraw oświaty i wychowania na poziomie 80% maksymalnego poziomu.
Przyjęcie takiego założenia oznacza, że maksymalna wysokość dotacji celowej na ucznia
niepełnosprawnego, niebędącego uczniem niewidomym lub słabowidzącym, może wynieść:
a) w przypadku ucznia klas I–III szkoły podstawowej – 210 zł (z czego 70 zł na podręcznik
lub materiał edukacyjny do języka obcego nowożytnego i 140 zł na materiały
ćwiczeniowe);
b) w przypadku ucznia klas IV–VI szkoły podstawowej – 462 zł (z czego 392 zł na
podręczniki lub materiały edukacyjne i 70 zł na materiały ćwiczeniowe);
c) w przypadku ucznia klas I–III gimnazjum – 770 zł (z czego 700 zł na podręczniki lub
materiały edukacyjne i 70 zł na materiały ćwiczeniowe).
Obecnie dostępne na rynku podręczniki dla dzieci niepełnosprawnych są dofinansowywane
w ramach programu „Wyprawka szkolna”. Kwoty dofinansowania zależą od rodzaju
niepełnosprawności tych dzieci, klas, do których uczęszczają, oraz faktu, czy korzystają czy też
nie z podręczników do kształcenia specjalnego. Kwoty te mieszczą się w przedziale od 225 zł do
770 zł. Podręczniki dofinansowane w ramach Programu nie są jednak własnością szkoły i nie są
wykorzystywane przez kolejne roczniki uczniów, nawet jeśli ich stan na to by pozwalał. Ponadto
minister właściwy do spraw oświaty i wychowania dofinansowuje z budżetu podręczniki dla
dzieci niewidomych i słabowidzących. Co więcej od 2011 r. Ministerstwo Edukacji Narodowej
rokrocznie pozyskuje dodatkowe środki z rezerwy celowej poz. 26 na dofinasowanie wydruku
i/lub zakupu podręczników szkolnych i książek pomocniczych dla uczniów niewidomych, w tym
uczęszczających do szkół podstawowych i gimnazjów, które przekazywane są na realizację tego
zadania organom prowadzącym szkoły, do których uczęszczają ww. uczniowie, na podstawie
odpowiednio porozumień lub umów.
Przyjęcie rozwiązań dotyczących zwiększenia dotacji celowej dla uczniów niepełnosprawnych
uczęszczających do szkół podstawowych i gimnazjów oznaczać będzie brak konieczności
finansowania podręczników dla tych uczniów w ramach „Wyprawki szkolnej” oraz na podstawie
porozumień/umów zawieranych z MEN. Przewiduje się, że efekt finansowy tych działań będzie
neutralny dla budżetu państwa. Można nawet przypuszczać, że zaproponowane rozwiązanie,
począwszy od 2016 r., przyniesie pewne korzyści, związane z pozostawaniem podręczników
w szkołach i możliwością ich wykorzystania przez kolejne roczniki uczniów. Należy jednak
wykazać w tym względzie dużą ostrożność, gdyż rozwój rynku podręczników dostosowanych do
potrzeb edukacyjnych i możliwości psychofizycznych uczniów stymulowany dotacją celową
w szkołach podstawowych i gimnazjach może przełożyć się na zwiększone zainteresowanie tymi
podręcznikami w szkołach ponadgimnazjalnych, gdzie podręczniki te będą dofinansowywane
w ramach „Wyprawki szkolnej”. Można zatem powiedzieć z całą pewnością, że w ramach
niezmienionych wydatków budżetu państwa, większa liczba dzieci niepełnosprawnych otrzyma
odpowiednie dla siebie podręczniki, materiały edukacyjne i materiały ćwiczeniowe.
110

Przewiduje się, że wydatki budżetu państwa, związane z wyższymi kwotami dotacji celowej dla
uczniów niepełnosprawnych wyniosą:
a) 16 mln zł w roku 2015;
b) 18 mln zł w roku 2016;
c) 19 mln zł w roku 2017;
d) 20 mln zł rocznie w latach 2018 i 2019;
e) 22 mln zł w roku 2020;
f) 23 mln zł rocznie w latach 2021 i 2022;
g) 22 mln zł w roku 2023;
h) 21 mln zł w roku 2024.
Odpowiednio, przewidywane wydatki na realizację programu „Wyprawka szkolna” zmniejszą
się z 65 mln zł do 51 mln zł w roku 2015; z 40 mln zł do 24 mln zł w roku 2016 i docelowo
z 35 mln zł w dalszych latach do 14–18 mln zł. Ponadto zmniejszy się kwota przeznaczana przez
budżet państwa na podręczniki dla uczniów słabowidzących, która ponoszona byłaby w ramach
bezpośrednich działań ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania i finansowana
z rezerwy celowej budżetu państwa, o równowartość ok. 2 mln zł rocznie.
Po wprowadzeniu omawianej zmiany, przewidywane wydatki budżetu państwa dla całości
rozwiązań związanych z zapewnieniem dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjów
bezpłatnego dostępu do podręczników, materiałów edukacyjnych i materiałów ćwiczeniowych
przedstawiają się następująco:

Przypomnieć należy, że źródłem finansowania zmian związanych z zapewnieniem dla uczniów
szkół podstawowych i gimnazjów bezpłatnego dostępu do podręczników, materiałów
edukacyjnych i materiałów ćwiczeniowych, w tym proponowanych rozwiązań dla uczniów
niepełnosprawnych, jest budżet państwa. W ramach rezerwy celowej poz. 26 „Środki na zadania
w zakresie wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży oraz 6.000 tys. zł na zadania
związane z bezpieczną i przyjazną szkołą” w projekcie budżetu państwa zaplanowano łącznie
786 mln zł. Szczegółowe rozliczenie rezerwy celowej poz. 26 przedstawia poniższa tabela:

Podkreślić należy, jak wskazano powyżej, że efekt finansowy zmian proponowanych
w niniejszej nowelizacji ustawy o systemie oświaty w zakresie zapewnienia dla uczniów
niepełnosprawnych w szkołach podstawowych i gimnazjach bezpłatnego dostępu do
111
podręczników, materiałów edukacyjnych i materiałów ćwiczeniowych jest neutralny dla budżetu
państwa.
Zmiany dotyczące ograniczenia stosowania przepisów ustawy – Karta Nauczyciela w stosunku
do nauczycieli zatrudnionych w publicznych placówkach doskonalenia nauczycieli o zasięgu
ogólnokrajowym prowadzonych przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania,
publicznych placówkach doskonalenia nauczycieli szkół artystycznych prowadzonych przez
ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego oraz publicznych
placówkach doskonalenia nauczycieli przedmiotów zawodowych, którzy nauczają w szkołach
rolniczych, prowadzonych przez ministra właściwego do spraw rolnictwa
Obecnie nauczyciele zatrudnieni w ww. placówkach doskonalenia nauczycieli podlegają ustawie
– Karta Nauczyciela w pełnym zakresie. W celu usprawnienia realizacji zadań przez te placówki
proponuje się ograniczenie zakresu stosowania przepisów ustawy – Karta Nauczyciela
w stosunku do nauczycieli zatrudnionych w tych placówkach. Zakres przepisów ustawy – Karta
Nauczyciela, które będą miały zastosowanie do nauczycieli ww. placówek doskonalenia
nauczycieli, będzie analogiczny do zakresu przepisów tej ustawy stosowanych względem
nauczycieli mianowanych i dyplomowanych zatrudnionych w Centralnej Komisji
Egzaminacyjnej i okręgowych komisjach egzaminacyjnych na stanowiskach wymagających
kwalifikacji pedagogicznych. Do nauczycieli tych będą miały zatem zastosowanie przepisy
ustawy – Karta Nauczyciela określone w art. 9a–9i, art. 30 ust. 5, art. 32, art. 33, art. 47, art. 49
ust. 1 pkt 3, art. 51, art. 58–60, art. 63, art. 86–88 i art. 90, tj. przepisy dotyczące uzyskiwania
stopni awansu zawodowego, wynagrodzenia zasadniczego, nagrody jubileuszowej, nagród
ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania dla nauczycieli za ich osiągnięcia
dydaktyczno-wychowawcze, nadawania Medalu Komisji Edukacji Narodowej, prawa do
zajmowania mieszkania w budynkach szkolnych i użytkowanych przez szkoły, prawa do
ochrony przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych oraz uprawnień emerytalnych
nauczycieli.
Ponadto minister właściwy do spraw oświaty i wychowania określi, w drodze rozporządzenia,
wysokość i warunki przyznawania dodatków: za wysługę lat, motywacyjnego oraz służbowego.
Pozostałe kwestie wynikające ze stosunku pracy tych nauczycieli będą regulowały przepisy
ustawy – Kodeks pracy.
Przewiduje się wprowadzenie przepisów przejściowych dla nauczycieli zatrudnionych w dniu
wejścia w życie ustawy w ww. placówkach. Nauczycielom tym dyrektorzy ww. placówek
zaproponują – do dnia 30 kwietnia 2015 r. – na piśmie nowe warunki pracy i wynagrodzenia
oraz wskażą termin nie krótszy niż 7 dni, do którego nauczyciele mają złożyć oświadczenie
o przyjęciu lub odmowie przyjęcia proponowanych warunków. Odmowa przyjęcia nowych
warunków pracy i wynagrodzenia spowoduje rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem
z przyczyn określonych w art. 20 ust. 1 ustawy – Karta Nauczyciela, z upływem 3 miesięcy od
dnia, do którego nauczyciel miał złożyć ww. oświadczenie. Do czasu przyjęcia nowych
warunków pracy i wynagrodzenia albo rozwiązania stosunku pracy z powodu odmowy ich
przyjęcia, do praw i obowiązków nauczycieli będą stosowane dotychczasowe przepisy.
Obecnie Minister Edukacji Narodowej prowadzi trzy placówki doskonalenia nauczycieli
o ogólnokrajowym zasięgu działania: Ośrodek Rozwoju Edukacji w Warszawie (ORE), Krajowy
Ośrodek Rozwoju Edukacji Ustawicznej i Zawodowej w Warszawie (KOWEZiU) oraz
Polonijne Centrum Nauczycielskie w Lublinie (PCN). Ponadto placówki doskonalenia
nauczycieli o ogólnokrajowym zasięgu działania prowadzą: Minister Kultury i Dziedzictwa
Narodowego dla nauczycieli szkół artystycznych – Centrum Edukacji Nauczycieli Szkół
Artystycznych w Warszawie (CENSA) oraz Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi dla nauczycieli
przedmiotów zawodowych, którzy nauczają w szkołach rolniczych – Krajowe Centrum Edukacji
Rolniczej w Brwinowie (KCER). W placówkach tych zatrudnionych jest 75 nauczycieli
(64,6 etatów), w tym 19 nauczycieli, którzy nabyli prawa do emerytury. Kwota miesięcznych
wynagrodzeń brutto (z pochodnymi) dla tych nauczycieli wynosi 572 793,03 zł. W przypadku
wypowiedzenia 6-miesięczna odprawa dla tych nauczycieli będzie wynosić 3 436 758,18 zł.
Szczegółowe dane w poniższej tabeli.

112