Rządowy projekt ustawy - Prawo restrukturyzacyjne

o ogłoszenie upadłości (art. 56a ust. 1 p.u.n.). Celem przygotowanej likwidacji jest szybsze i pełniejsze
zaspokojenie wierzycieli oraz znaczne skrócenie czasu trwania postępowania upadłościowego.

Wniosek powinien zawierać warunki sprzedaży przez wskazanie co najmniej ceny oraz
nabywcy (art. 56a ust. 4 p.u.n.). Wniosek taki może złożyć każdy, kto może złożyć wniosek
o ogłoszenie upadłości. Do wniosku należy dołączyć opis i oszacowanie składnika objętego
wnioskiem sporządzone przez osobę wpisaną na listę biegłych sądowych oraz dowód zawarcia przez
nią umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej, gdzie suma gwarancyjna jest nie mniejsza
niż różnica między sumą zobowiązań dłużnika a sumą wynikającą z oszacowania (art. 56a
ust. 3 p.u.n.). Uregulowanie to ma na celu umożliwienie sądowi dokonania analizy, czy proponowana
cena jest wyższa niż kwota możliwa do uzyskania w postępowaniu upadłościowym pomniejszona
o koszty postępowania, które należałoby ponieść w związku z likwidacją w takim trybie (art. 56c
ust. 1 p.u.n.). Uwzględnienie wniosku jest bowiem możliwe tylko wówczas, gdy wynik tej analizy
pozwoli na przyjęcie założenia, że w wyniku przygotowanej sprzedaży dojdzie do zaspokojenia
wierzycieli w większym stopniu niż wskutek likwidacji składników majątku na zasadach ogólnych
w toku postępowania upadłościowego. Może się przy tym okazać, że nawet mniejsza cena nabycia
doprowadzi do pełniejszego zaspokojenia wierzycieli, gdyż jednocześnie z uzyskanej ceny nie trzeba
będzie pokrywać kosztów często długotrwałego postępowania upadłościowego. Projektowany sposób
sprzedaży ma szczególne znaczenie przy sprzedaży przedsiębiorstwa jako całości. Sprzedaż
przedsiębiorstwa krótko po ogłoszeniu upadłości pozwala zachować ciągłość działania, co
niewątpliwie wpływa na cenę, którą można uzyskać wskutek sprzedaży. Wyjątkowo sąd może
uwzględnić wniosek o zatwierdzenie warunków sprzedaży, jeżeli cena nie jest wyższa, a jedynie
zbliżona do kwoty możliwej do uzyskania w postępowaniu upadłościowym pomniejszonej o koszty
postępowania, które należałoby ponieść w związku z likwidacją w takim trybie, gdy przemawia za
tym ważny interes publiczny lub możliwość zachowania przedsiębiorstwa dłużnika (art. 56c
ust. 2 p.u.n.). Regulacja ta jest wynikiem wyważenia interesów wierzycieli i dłużnika. Prawo
upadłościowe chroni integralność przedsiębiorstwa dłużnika jedynie w ograniczonym zakresie,
przyznając prymat interesom wierzycieli. Jednak w szczególnych sytuacjach, kiedy zmniejszenie
stopnia zaspokojenia wierzycieli będzie nieznaczne, a jednocześnie otrzymają oni dodatkową korzyść
w postaci szybszego zaspokojenia ich wierzytelności, dopuszczalne jest uwzględnienie przy
podejmowaniu decyzji o zatwierdzeniu warunków sprzedaży ważnego interesu publicznego
(np. zachowanie miejsc pracy) lub możliwości zachowania przedsiębiorstwa dłużnika.

Szczególna sytuacja zachodzi, jeżeli wskazany we wniosku nabywca jest jedną z osób
wskazanych w art. 128 p.u.n. Nie wydaje się zasadne automatyczne wykluczanie osób powiązanych
z dłużnikiem od możliwości nabycia w tym trybie składników masy upadłości, ale niewątpliwie,
z uwagi na istniejące powiązanie, celowe jest wprowadzenie szczególnych zabezpieczeń praw
wierzycieli. Z uwagi na powyższe art. 56b p.u.n. przewiduje, że w takiej sytuacji sprzedaż
w omawianym trybie jest możliwa tylko po przeprowadzeniu przez sąd dowodu z opinii biegłego.

Wniosek o zatwierdzenie warunków sprzedaży musi być rozpoznany jednocześnie
z wnioskiem o ogłoszenie upadłości (art. 56d ust. 1 p.u.n.). Na postanowienie uwzględniające wniosek
służy zażalenie każdemu wierzycielowi (art. 56d ust. 2 p.u.n.). W razie uwzględnienia wniosku syndyk
zawiera umowę sprzedaży w terminie jednego miesiąca pod warunkiem wpłacenia przez nabywcę
całej ceny (art. 56e ust. 1 i 2 p.u.n.). W szczególnej sytuacji, jeżeli proponowana cena była przed
ogłoszeniem upadłości w całości wpłacona na rachunek depozytowy sądu (art. 56a ust. 5 p.u.n.),
wydanie przedsiębiorstwa nabywcy następuje niezwłocznie po wydaniu postanowienia o ogłoszeniu
upadłości (art. 56f ust. 1 p.u.n.). Regulacja taka ma na celu zapewnienie ciągłości działalności
71

przedsiębiorstwa, co może mieć zasadnicze znaczenie zarówno dla nabywcy, jak i dla pracowników
lub kontrahentów przedsiębiorcy.
Skutki ogłoszenia upadłości co do majątku upadłego

Projekt przewiduje uchylenie art. 65 p.u.n. Pozostawienie syndykowi oceny co do wstąpienia
do postępowania sądowego lub administracyjnego nie wydaje się zasadne w świetle założenia, że
syndyk obejmuje cały majątek upadłego wchodzący w skład masy upadłości i nim zarządza. Syndyk
nie powinien zatem samodzielnie podejmować decyzji skutkujących wyłączeniem składników
majątkowych z masy. Należą one do kompetencji rady wierzycieli albo sędziego-komisarza na
zasadach określonych w art. 63 ust. 2 i art. 315 p.u.n. Nie bez znaczenia jest przy tym fakt, że
w praktyce stosowanie art. 65 p.u.n. budziło wiele wątpliwości, zwłaszcza w świetle przepisów
Kodeksu postępowania cywilnego, nakładających na sąd zawieszający postępowanie z udziałem
upadłego obowiązek wyznaczenia syndykowi terminu do wstąpienia do postępowania, w sytuacji gdy
syndyk mógł odmówić tego wstąpienia.

Projekt przewiduje zmiany w zakresie ustalania składu masy upadłości. Projekt zakłada, że
spis inwentarza będzie obejmował jedynie składniki majątku objęte przez syndyka (prawa, objęte
ruchomości, nieruchomości oraz środki pieniężne zgromadzone w kasie i na rachunkach bankowych).
Oprócz tego syndyk będzie sporządzał spis należności. Taka regulacja jednoznacznie wskaże, że
obowiązkiem syndyka, który powinien być realizowany niezwłocznie po ogłoszeniu upadłości, jest
również ustalenie stanu należności przysługujących dłużnikowi, a w dalszym etapie przystąpienie do
ich likwidacji przez ściągnięcie lub zbycie. Dodatkowo syndyk będzie zobowiązany sporządzić spis
ruchomości, nieruchomości oraz środków pieniężnych, których nie objął, ale co do których ustalił, że
powinny wchodzić w skład masy upadłości. W miarę ich obejmowania albo uzyskiwania ich
równowartości syndyk będzie składał uzupełnienie spisu inwentarza. Regulacja ta pozwoli również
jednoznacznie rozstrzygnąć problemy, które pojawiały się w praktyce w toku postępowania
o wyłączenie z masy upadłości, co do przedmiotów, których syndyk, z różnych względów, nie objął.
Skutki ogłoszenia upadłości co do zobowiązań upadłego

Projekt przewiduje wprowadzenie następujących zmian w zakresie regulacji skutków
ogłoszenia upadłości co do zobowiązań upadłego:
1)
projekt przewiduje zmianę art. 83 p.u.n. w taki sposób, aby nieważne były
postanowienia umowy zastrzegające zmianę lub rozwiązanie stosunku prawnego,
którego stroną jest upadły, również na wypadek złożenia wniosku o ogłoszenie
upadłości. Wielokrotnie strony umowy próbują bowiem uniknąć sankcji nieważności
określonej w art. 83 p.u.n. w ten sposób, że zawierają w umowie postanowienia,
zgodnie z którymi stosunek prawny ulegnie zmianie lub rozwiązaniu nie wskutek
ogłoszenia upadłości, ale wskutek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Niezależnie od tego, że takie postanowienie umowy może zostać uznane za nieważne
na podstawie art. 58 k.c., celowe jest wyraźne uregulowanie tej kwestii w ustawie
w celu wyeliminowania wszelkich wątpliwości;
2)
projekt przewiduje również zmianę art. 98 p.u.n. poprzez wprowadzenie rozwiązania
umożliwiającego syndykowi odstąpienie od umów niebędących umowami
wzajemnymi, których stroną jest upadły, oraz zabezpieczenie kontrahentów upadłego
poprzez możliwość dochodzenia odszkodowania za skutki wywołane tym
odstąpieniem. Rozwiązanie to będzie miało istotny wpływ na roszczenia wynikające
z kaucji gwarancyjnych poprzez wprowadzenie zasady zwrotu środków z kaucji
72

gwarancyjnych do masy i zaspokajania potencjalnych roszczeń gwarancyjnych
w drodze zgłoszenia wierzytelności do masy. Proponowana zmiana rozstrzyga sporną
w orzecznictwie kwestię uprzywilejowania potencjalnych roszczeń gwarancyjnych
wierzycieli upadłego zabezpieczonych kaucją gwarancyjną w stosunku do pozostałych
wierzycieli. Jednocześnie, w celu zabezpieczenia słusznych praw kontrahenta
upadłego, wprowadza się zasadzę, że odstąpienie od każdej umowy wymaga zgody
sędziego-komisarza, który wydając zgodę, kieruje się celem postępowania
upadłościowego, biorąc także pod uwagę ważny interes drugiej strony umowy. Druga
strona umowy będzie również miała prawo zaskarżenia postanowienia sędziego-
-komisarza;
3)
projekt przewiduje dodanie w art. 109 ust. 3 p.u.n., a w art. 110 ust. 6 p.u.n. w celu
umożliwienia syndykowi, za zgodą sędziego-komisarza, rozwiązania umowy najmu
lub dzierżawy przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części także wtedy, gdy nie
jest dopuszczalne rozwiązanie takiej umowy przez upadłego. Obecnie taka możliwość
istnieje jedynie w odniesieniu do nieruchomości upadłego;
4)
projekt przewiduje skrócenie do trzech miesięcy terminu na wypowiedzenie przez
syndyka umowy najmu lub dzierżawy nieruchomości, w której prowadzone jest
przedsiębiorstwo upadłego (obecny termin sześciu miesięcy prowadzi do przedłużania
się postępowania i generuje wysokie koszty), oraz wprowadzenie regulacji, która przy
dochodzeniu przez wynajmującego lub wydzierżawiającego odszkodowania z powodu
wcześniejszego niż przewidziano w umowie rozwiązania umowy najmu lub dzierżawy
zobliguje go do pomniejszenia roszczenia o rozliczenie nakładów upadłego
podnoszących wartość przedmiotu najmu lub dzierżawy (art. 110 ust. 5 i 6 p.u.n.);
5)
projekt przewiduje dodanie art. 110a p.u.n. rozstrzygającego sporną w doktrynie
i orzecznictwie możliwość odstąpienia przez syndyka od umów o zakazie konkurencji,
o których mowa w art. 1012 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U.
z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.);
6)
projekt przewiduje wprowadzenie możliwości wypowiedzenia przez syndyka umowy
leasingu w każdym czasie (aktualnie w okresie dwóch miesięcy od ogłoszenia
upadłości – art. 114 p.u.n.). Rozwiązanie to jest odpowiedzią na praktyczne problemy
związane z sytuacjami, w których upadły nie ujawnia faktu zawarcia umowy leasingu,
powodując tym samym brak możliwości wypowiedzenia umowy leasingu przez
syndyka po upływie ww. okresu 2 miesięcy. Wymóg uzyskania zgody sędziego-
-komisarza zostanie utrzymany.
Bezskuteczność i zaskarżanie czynności upadłego

Projekt przewiduje wiele zmian w zakresie bezskuteczności i zaskarżania czynności upadłego.
Praktyka wskazuje bowiem, że funkcjonujące rozwiązania nie zabezpieczają dostatecznie masy
upadłości i nie regulują bezpośrednio wpływu upadłości na wiele zdarzeń prawnych, które powodują
uszczuplenie majątku dłużnika, a w konsekwencji masy upadłości:
1)
uznane za bezskuteczne w stosunku do masy będą cesje wierzytelności przyszłych,
jeżeli wierzytelność ta powstanie po ogłoszeniu upadłości, chyba że umowa przelewu
wierzytelności została zawarta w terminie sześciu miesięcy przed ogłoszeniem
upadłości w formie pisemnej z datą pewną;
2)
rozszerzony zostanie krąg osób, co do których z mocy prawa uznaje się za
bezskuteczną odpłatną czynność prawną z upadłym, o osoby pozostające z upadłym
73

w faktycznym związku (m.in. konkubentów) i osoby wspólnie z upadłym
gospodarujące. W sprawach tych orzekał będzie sędzia-komisarz. Jednocześnie
przewidziana w art. 128 p.u.n. bezskuteczność czynności odpłatnych dokonanych
z tymi osobami zostanie wyłączona, jeżeli druga strona danej czynności wykaże, że
nie doszło do pokrzywdzenia wierzycieli. Uzasadnieniem dla bezskuteczności
czynności odpłatnych jest bowiem istniejące w przypadku tych osób podwyższone
ryzyko pokrzywdzenia wierzycieli. W razie braku takiego pokrzywdzenia nie ma
powodów do automatycznego podważania wszystkich czynności prawnych między
upadłym a danym podmiotem, które zwłaszcza w przypadku struktur koncernowych
może doprowadzić do znacznych zakłóceń, utrudniających też realizację celu
postępowania upadłościowego;
3)
wprowadzona zostanie możliwość obniżenia, w drodze decyzji sędziego-komisarza,
wynagrodzenia pracowników upadłego lub wynagrodzenia osób świadczących usługi
związane z zarządem lub nadzorem nad przedsiębiorstwem upadłego, nie tylko
będących reprezentantami upadłego – jak przewidują dotychczasowe przepisy – ale
także osobami, które faktycznie wykonują zadania w zakresie zarządu lub nadzoru nad
przedsiębiorstwem (tzw. shadow directors);
4)
wprowadzone zostaną zasady umożliwiające szybsze i bardziej efektywne
odzyskiwanie do masy tych składników, które na podstawie uznanych za bezskuteczne
czynności prawnych upadłego zostały z niej wyprowadzone, w tym ustanowienie jako
reguły braku konieczności występowania z kolejnym powództwem o wydanie przez
syndyka, który wystąpił z powództwem o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną.
Wpływ ogłoszenia upadłości na postępowania sądowe i administracyjne

Projekt przewiduje również zmiany regulacji dotyczących wpływu ogłoszenia upadłości na
postępowania sądowe i administracyjne. W art. 145 p.u.n. skreśla się słowa „o ile odrębna ustawa nie
stanowi inaczej”. Sformułowanie to rodziło w praktyce zasadnicze wątpliwości w związku z regulacją
art. 180 § 1 pkt 5 k.p.c. W niektórych przypadkach postępowania dotyczące wierzytelności, które
podlegają zgłoszeniu do masy upadłości, były podejmowane dopiero wówczas, gdy w postępowaniu
upadłościowym wierzytelność po wyczerpaniu trybu określonego ustawą nie została umieszczona na
liście wierzytelności. W innych przypadkach sądy uznawały, że użycie w art. 145 p.u.n. zwrotu „o ile
odrębna ustawa nie stanowi inaczej” stanowiło odwołanie do powołanego wyżej przepisu Kodeksu
postępowania cywilnego, i podejmowały postępowanie z chwilą zgłoszenia się lub wskazania
syndyka. Niekiedy również w takich sytuacjach sądy przyjmowały możliwość odmowy wstąpienia do
postępowania syndyka i podejmowały postępowanie z udziałem upadłego. Ta ostatnia praktyka
zostanie wyeliminowana przez odpowiednio zmianę art. 180 k.p.c. oraz uchylenie art. 65 p.u.n.

W art. 146 p.u.n. wprowadza się następujące zmiany:
1)
wyraźne wskazanie, że zawieszeniu z mocy prawa podlegają postępowania
egzekucyjne skierowane do majątku wchodzącego w skład masy upadłości, wszczęte
przed ogłoszeniem upadłości. Zmiana ta ma na celu wyeliminowanie możliwości
kontynuowania jakichkolwiek postępowań egzekucyjnych w toku postępowania
upadłościowego. Oczywiste jest przy tym, że jeżeli postępowanie nie dotyczy
wierzytelności podlegającej zgłoszeniu do masy upadłości, to syndyk jest
zobowiązany do spełnienia obowiązku wynikającego z tytułu wykonawczego, którym
dysponuje wierzyciel;
74

2)
dodaje się art. 2a, który jednoznacznie będzie regulował postępowanie z sumami
uzyskanymi ze sprzedaży w postępowaniu egzekucyjnym składników majątkowych
obciążonych rzeczowo. Oczywiste, że mając na względzie utrzymanie realnego
znaczenia zabezpieczeń rzeczowych, sumy te należy w postępowaniu upadłościowym
traktować tak samo jak sumy uzyskane z likwidacji obciążonych rzeczowo składników
masy upadłości.

Projekt przewiduje zasadniczą zmianę w zakresie regulacji wpływu ogłoszenia upadłości na
postępowania polubowne. Obecna regulacja, zgodnie z którą wskutek ogłoszenia upadłości
likwidacyjnej postępowania polubowne podlegały umorzeniu, a zapis na sąd polubowny tracił moc,
była mocno krytykowana. W szczególności wątpliwości budziła utrata mocy zapisu na sąd polubowny,
zwłaszcza w świetle regulacji art. 372 ust. 1 p.u.n. Proponuje się więc złagodzenie restrykcyjnego
traktowania postępowań polubownych i zrównanie ich z postępowaniami sądowymi poprzez
wprowadzenie regulacji, że do postępowań polubownych stosuje się odpowiednio przepisy art. 144
i art. 145 oraz art. 174 § 1 pkt 4 i art. 180 § 1 pkt 5 Kodeksu postępowania cywilnego.
Sąd i sędzia-komisarz

Wprowadza się wyraźną regulację wyłączenia sędziego komisarza od ponownego orzekania
w tej samej sprawie po uchyleniu jego postanowienia do ponownego rozpoznania (art. 150
ust. 4 p.u.n.). Wprowadza się ponadto instytucję zastępcy sędziego-komisarza (art. 151 ust. 2
i 3 p.u.n.) z takim samym uzasadnieniem co w p.r.
Syndyk

Zmiana art. 156 ust. 4 p.u.n. wynika z przyjęcia założenia, że osoba posiadająca licencję
doradcy restrukturyzacyjnego jest zobowiązana do zawarcia jednej umowy ubezpieczenia
odpowiedzialności cywilnej obejmującej całość jej działalności (odpowiednia zmiana w tym zakresie
została wprowadzona w ustawie o licencji syndyka). Stąd też w p.u.n. wystarczające jest
wprowadzenie regulacji nakładającej na syndyka obowiązek niezwłocznego złożenia do akt
postępowania dokumentu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej i wskazującej, że koszty
ubezpieczenia nie stanowią kosztów postępowania upadłościowego. Powszechna jest bowiem
praktyka, która uznaje koszty ubezpieczenia syndyka za koszty postępowania upadłościowego, co
z oczywistych względów zmniejsza stopień zaspokojenia wierzycieli (art. 156 ust. 4 p.u.n.).

W związku z proponowaną zmianą ustawy o licencji syndyka projekt przewiduje, że do
pełnienia funkcji syndyka będzie mogła zostać powołana osoba posiadająca licencję doradcy
restrukturyzacyjnego (art. 157 ust. 1 p.u.n.). Zmiany w zakresie wynagrodzenia syndyka są konieczne,
aby z jednej strony odejść od dotychczasowej całkowitej uznaniowości w przyznawaniu tego
wynagrodzenia, a z drugiej strony powiązać wysokość wynagrodzenia z efektywnością postępowania.
Nowe zasady mają zmotywować syndyków do możliwie efektywnego i szybkiego prowadzenia
postępowania upadłościowego, a także będą pozwalały na oszacowanie granic wysokości
wynagrodzenia ostatecznego już na początku postępowania, co jest istotne zarówno z punktu widzenia
syndyka, jak i wierzycieli.

W miejsce bezpośredniego powiązania wysokości wynagrodzenia wyłącznie z wielkością
masy upadłości ustawa uzależnia wysokość wynagrodzenia: 1) od efektu postępowania, którego
wyrazem jest suma wypłacona wierzycielom w jego toku, 2) od liczby pracowników zatrudnionych
w chwili ogłoszenia upadłości, 3) od liczby wierzycieli oraz 4) od czasu trwania postępowania (przy
czym wzorcowy czas postępowania uprawniający do zwiększenia wynagrodzenia z tego tytułu zależy
od skali postępowania). Ponieważ wskaźniki czysto matematyczne nie zawsze są wystarczające do
75