Rządowy projekt ustawy - Prawo restrukturyzacyjne

sanacyjnego (art. 323 ust. 2 p.r.). W przypadku złożenia uproszczonego wniosku o otwarcie
postępowania sanacyjnego (podobnie jak w przypadku złożonego wniosku o ogłoszenie upadłości)
dłużnik odzyska prawo zarządu majątkiem dopiero z chwilą prawomocnego oddalenia lub odrzucenia
wniosku albo umorzenia postępowania w przedmiocie otwarcia postępowania sanacyjnego (art. 324
ust. 2 p.r.).
Postępowanie z majątkiem i dokumentami dłużnika po zakończeniu lub umorzeniu
postępowania

Projekt precyzyjnie reguluje postępowania z majątkiem i dokumentami dłużnika po
zakończeniu lub umorzeniu postępowania restrukturyzacyjnego. Postępowanie to zostało uregulowane
w następujący sposób:
a)
po zakończeniu postępowania (z wyjątkiem sytuacji, gdy postanowienia układu
stanowią inaczej) oraz po uprawomocnieniu się postanowienia o umorzeniu
postępowania zarządca będzie zobowiązany niezwłocznie wydać dłużnikowi jego
majątek, księgi, korespondencję i dokumenty (art. 325 ust. 1 p.r.),
b)
jeżeli dłużnik nie odbierze ksiąg, korespondencji lub dokumentów w terminie
wyznaczonym przez zarządcę, zarządca odda je na przechowanie na koszt dłużnika
(art. 326 ust. 1 p.r.),
c)
zarządca pokryje koszty przechowania, gdy będzie posiadał płynne środki
pozwalające na pokrycie tych kosztów (art. 326 ust. 2 p.r.),
d)
w przypadku braku płynnych środków zarządca dokona za zgodą sądu likwidacji
majątku w celu pokrycia kosztów przechowania ksiąg, korespondencji lub
dokumentów (art. 326 ust. 2 p.r.). W tym celu zarządca może wstrzymać wydanie
dłużnikowi majątku potrzebnego na pokrycie kosztów przechowania (art. 326
ust. 1 p.r.),
e)
w przypadku braku majątku potrzebnego na pokrycie kosztów przechowania sąd
zasądzi od dłużnika na rzecz przechowawcy koszty przechowania. W przypadku
dłużnika będącego osobą prawną oraz osobową spółką handlową sąd określi, czy
koszty przechowania poniesie jedna czy wszystkie osoby upoważnione do
reprezentowania osoby prawnej lub osobowej spółki handlowej (art. 326 ust. 3 p.r.),
f)
jeżeli oddanie na przechowanie ksiąg, korespondencji lub dokumentów okaże się
niemożliwe, będą one podlegały złożeniu do właściwego archiwum wraz z aktami
postępowania restrukturyzacyjnego na koszt dłużnika, z wyjątkiem dokumentacji
osobowej i płacowej, do której zastosowanie ma art. 51u ust. 3 ustawy z dnia 14 lipca
1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym – art. 326 ust. 4 p.r.,
g)
jeżeli dłużnik nie odbierze swojego majątku w terminie wyznaczonym przez zarządcę,
sąd zarządzi likwidację majątku i określi sposób likwidacji (art. 327 p.r.).
Tytuł VI. Uproszczony wniosek o ogłoszenie upadłości
Projekt wprowadza nową instytucję w postaci uproszczonego wniosku o ogłoszenie upadłości.
Uproszczony wniosek o ogłoszenie upadłości ma przede wszystkim zabezpieczać interesy wierzycieli
w przypadku umorzenia postępowania restrukturyzacyjnego lub odmowy zatwierdzenia układu. Jego
głównym celem jest umożliwienie wierzycielom szybkiego, sprawnego i prostego złożenia wniosku
o ogłoszenie upadłości dłużnika w trybie, który umożliwia nieprzerwane zabezpieczenie majątku

16) Dz. U. z 1983 r. Nr 38, poz. 173, z późn. zm.
61

dłużnika w okresie od umorzenia postępowania restrukturyzacyjnego lub odmowy zatwierdzenia
układu do czasu prawomocnego rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości.
Uproszczony wniosek o ogłoszenie upadłości będzie mogła złożyć każda osoba uprawniona
do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika. Wniosek ten będzie mógł być złożony
w terminie przewidzianym do złożenia zażalenia na postanowienie w przedmiocie umorzenia
postępowania restrukturyzacyjnego albo postanowienie o odmowie zatwierdzenia układu (art. 329
ust. 1 p.r.).
Część III. Przepisy z zakresu międzynarodowego postępowania restrukturyzacyjnego
Tytuł I. Przepisy ogólne

Regulacja międzynarodowego postępowania restrukturyzacyjnego przyjęta w projekcie została
ograniczona jedynie do zagadnień dotyczących:
a)
jurysdykcji krajowej,
b)
uprawnień zagranicznego wierzyciela w postępowaniu restrukturyzacyjnym,
c)
międzynarodowej współpracy sędziów-komisarzy, nadzorców sądowych i zarządców.

Projekt nie reguluje uznawania orzeczeń zagranicznych sądów ani wtórnego postępowania
restrukturyzacyjnego. Zagadnienia te zostały wyczerpująco uregulowane w prawie upadłościowym.
Wynika to z faktu, że w odniesieniu do zagranicznego postępowania może być niekiedy trudno
jednoznacznie rozstrzygnąć, czy ma ono charakter upadłościowy czy restrukturyzacyjny. Stąd też
odrębne uregulowanie uznawania zagranicznych orzeczeń o wszczęciu postępowania upadłościowego
i uznawania orzeczeń o wszczęciu postępowania restrukturyzacyjnego nie wydawało się właściwe.
Zagraniczne postępowania restrukturyzacyjne są zatem w dalszym ciągu objęte zakresem definicji
„zagranicznego postępowania upadłościowego” z art. 379 pkt 1 Prawa upadłościowego.
Zrezygnowano również z odrębnej regulacji dotyczącej wtórnych postępowań restrukturyzacyjnych,
wychodząc z założenia, że nie jest pożądane zawieranie w Polsce układu odmiennego od układu
zawartego w zagranicznym postępowaniu upadłościowym. Postępowanie dotyczące uznania
skuteczności układu zawartego za granicą zostało uregulowane w Prawie upadłościowym.

Projekt zakłada, że przepisów z zakresu międzynarodowego postępowania
restrukturyzacyjnego nie stosuje się, jeżeli umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest
stroną, albo prawo organizacji międzynarodowej, której Rzeczpospolita Polska jest członkiem,
stanowi inaczej (art. 333 p.r.). Chodzi tu przede wszystkim o rozporządzenie nr 1346/2000, które
w odniesieniu do spraw o charakterze unijnym reguluje kwestie jurysdykcji krajowej, prawa
właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, współpracy organów i praw zagranicznych
wierzycieli.

Projekt utrzymuje funkcjonującą obecnie w p.u.n. zasadę, zgodnie z którą każdy wierzyciel,
którego miejsce zwykłego pobytu, miejsce zamieszkania lub siedziba znajdują się za granicą, korzysta
w postępowaniu restrukturyzacyjnym z praw, które przysługują wierzycielowi krajowemu. Dotyczy to
również należności podatkowych i innych ciężarów publicznych oraz należności z tytułu składek na
ubezpieczenie społeczne. W przeciwieństwie do postępowania upadłościowego nie byłoby
uzasadnione uzależnienie udziału tych wierzytelności w postępowaniu od możliwości ich dochodzenia
w Polsce na podstawie odrębnych przepisów. Postępowanie restrukturyzacyjne w przeciwieństwie do
postępowania upadłościowego nie powoduje bowiem egzekucyjnego zaspokojenia wierzyciela, ale
prowadzi do restrukturyzacji jego wierzytelności i zaspokojenia jej dobrowolnie przez dłużnika
w drodze wykonania układu (art. 334 p.r.).
62


Regulacja dotycząca zasad doręczeń w przypadku wierzyciela zagranicznego (art. 335 p.r.)
uwzględnia stanowisko Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wyrażone w wyroku
z dnia 19 grudnia 2012 r. w sprawie C-325/11 Alder v. Orlowska.
Tytuł II. Jurysdykcja krajowa
W odniesieniu do podstawowego łącznika jurysdykcyjnego projekt przewiduje ujednolicenie
z przepisami unijnymi. W konsekwencji, do wyłącznej jurysdykcji sądów polskich będą należały
sprawy restrukturyzacyjne, jeżeli w Rzeczypospolitej Polskiej będzie znajdował się główny ośrodek
podstawowej działalności dłużnika (postępowanie główne). Sądom polskim będzie przysługiwała
również jurysdykcja, jeżeli dłużnik będzie prowadził w Rzeczypospolitej Polskiej działalność
gospodarczą albo miał miejsce zamieszkania lub siedzibę albo majątek (postępowanie uboczne).
Projekt wprowadza obowiązek ujawniania w postanowieniu o otwarciu postępowania
podstawy jurysdykcji sądów polskich, która będzie identyfikowała postępowanie jako postępowanie
główne wszczęte na podstawie art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 1346/2000 lub na podstawie krajowych
przepisów bądź jako postępowanie uboczne (samoistne postępowanie uboczne) wszczęte na podstawie
art. 3 ust. 2 i 4 ww. rozporządzenia lub na podstawie przepisów krajowych.
Tytuł III. Współpraca z sądami zagranicznymi i zarządcami zagranicznymi

Dopuszczenie fakultatywnej jurysdykcji sądów polskich w sprawach restrukturyzacyjnych
zakłada możliwość prowadzenia przeciwko temu samemu dłużnikowi, w jednym czasie, kilku
postępowań restrukturyzacyjnych. Skoro tak, to w praktyce sądów upadłościowych mogą pojawić się
problemy związane z zaistnieniem potrzeby lub nawet konieczności nawiązania współpracy
z zagranicznym zarządcą lub zagranicznym sądem, prowadzącym postępowanie restrukturyzacyjne
dotyczące tego samego dłużnika. W przypadku prowadzenia równoległych postępowań
restrukturyzacyjnych dotyczących tego samego dłużnika międzynarodowa współpraca organów tych
postępowań jest niezbędna dla zapewnienia sprawnego i efektywnego przeprowadzenia
restrukturyzacji oraz dla uniknięcia podwójnego zaspokojenia wierzycieli. Oznacza to, że sąd
restrukturyzacyjny, a zwłaszcza sędzia-komisarz kierujący postępowaniem po ogłoszeniu upadłości
mają obowiązek współpracy z sądem i zarządcą zagranicznym. Nie oznacza to jednak, że zawsze ta
współpraca musi mieć charakter bezpośredni. Wybierając określone metody i formy współpracy
transgranicznej, sąd restrukturyzacyjny i sędzia komisarz powinni mieć na względzie postulat
efektywności stosowania prawa. Zgodnie z tym postulatem sądowe organy postępowania
restrukturyzacyjnego powinny korzystać z takich metod współpracy, które wywołają skutki
pozwalające osiągnąć zamierzony stan rzeczy, co oznacza, że zakres i formy współpracy mogą być
zróżnicowane w zależności od potrzeb konkretnego postępowania.

Pierwszym i zasadniczym elementem gwarantującym efektywną współpracę jest możliwość
bezpośredniej komunikacji. Stąd też projekt przewiduje, że sąd i sędzia-komisarz będą mogli
porozumieć się bezpośrednio z sądem zagranicznym i zarządcą zagranicznym, w tym również przez
telefon, faks lub pocztę elektroniczną (art. 340 p.r.), a nadzorca sądowy lub zarządca ustanowieni
w postępowaniu restrukturyzacyjnym będą mogli porozumiewać się z sądem zagranicznym oraz
z zarządcą zagranicznym bezpośrednio lub za pośrednictwem sędziego-komisarza (art. 341 p.r.).
Projekt przewiduje również, że w sprawach uregulowanych przepisami niniejszej części sąd
i sędzia-komisarz współpracują z sądem zagranicznym i zarządcą zagranicznym (art. 342 p.r.). Należy
podkreślić, że przepis ten nie tylko będzie źródłem kompetencji sądu i sędziego komisarza w zakresie
podejmowania współpracy, ale również będzie nakładał na te organy obowiązek podjęcia
przewidzianych w nim działań, w sytuacji gdy jest to niezbędne dla zapewnienia prawidłowego toku
63

postępowania restrukturyzacyjnego. Z tego względu w art. 342 p.r. użyto pojęcia „współpracują”,
a nie „mogą współpracować”, co ma wskazywać, że międzynarodowa współpraca została
ukształtowana jako obowiązek sądowych organów postępowania upadłościowego, a nie wyłącznie
jako ich uprawnienie, którego realizacja jest pozostawiona dyskrecjonalnej władzy sądu.
III.
Zmiany w p.u.n.

Uchylenie przepisów p.u.n. o postępowaniu naprawczym, rodzi potrzebę zmiany tytułu ustawy
na Prawo upadłościowe. Mimo zmiany nazwy, dla zachowania odwołań do przepisów
obowiązujących, w dalszej części nadal używa się skrótu – p.u.n.

Pozostałe zmiany w p.u.n. mają trzy zasadnicze cele. Po pierwsze są to zmiany, które
wynikają z projektowanej ustawy p.r. albo wynikają z uchylenia p.u.n. przepisów o wstępnym
zgromadzeniu wierzycieli, upadłości z możliwością zawarcia układu oraz postępowaniu naprawczym,
albo z konieczności zapewnienia spójności między postępowaniami restrukturyzacyjnymi
a postępowaniem upadłościowym. Po drugie część zmian zmierza do poprawy działania tych
instytucji p.u.n., których funkcjonowanie w praktyce okazało się niezadowalające. Wreszcie w wielu
miejscach projektowane zmiany mają charakter porządkujący, precyzujący i zmierzając do usunięcia
istotnych wątpliwości, które pojawiają się w praktyce stosowania p.u.n.
Zakres zastosowania ustawy

Projekt nie przewiduje dużych zmian dotyczących przedmiotowego i podmiotowego zakresu
zastosowania p.u.n.
Zmiany w art. 1 ust. 1 p.u.n. wynikają z faktu, że postępowanie upadłościowe wobec osób
fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej będzie prowadzone także wtedy, gdy dłużnik
ma tylko jednego wierzyciela (art. 4912 ust. 2 p.u.n.), jak również z uznania, że oddłużenie upadłego
będącego osobą fizyczną – zarówno prowadzącą, jak i nieprowadzącą działalności gospodarczej –
będzie uznane za jeden z celów postępowania w art. 2 ust. 2 p.u.n.
Wprowadzone w art. 6 p.u.n. drobne zmiany o charakterze doprecyzowującym uzasadnione są
potrzebą wyjaśnienia wątpliwości pojawiających się w doktrynie i praktyce, nie zmieniają one jednak
stanu prawnego. Wyłączenie zdolności upadłościowej osób fizycznych prowadzących gospodarstwo
rolne (art. 6 pkt 5 p.u.n.) zostaje doprecyzowane w celu wyjaśnienia, że dotyczy ono tylko tych
rolników, którzy nie prowadzą innej działalności gospodarczej i zawodowej. Doprecyzowanie tego
przepisu wiąże się także z zakresem zastosowania przepisów tytułu V części trzeciej p.u.n. –
Postępowanie upadłościowe wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej,
który obejmie wszystkie osoby fizyczne, których upadłości nie można ogłosić zgodnie z przepisami
działu II tytułu I części pierwszej (art. 4911 p.u.n.), a zatem także osoby fizyczne prowadzące
gospodarstwo rolne, o których mowa w art. 6 pkt 5 p.u.n.
Projekt przewiduje również wykluczenie zdolności upadłościowej funduszy inwestycyjnych
z takim samym uzasadnieniem jak w przypadku wykluczenia ich zdolności restrukturyzacyjnej.

17) Pozostawienie obecnego tytułu ustawy w sytuacji, w której regulować ona będzie samo postępowanie upadłościowe,
skoncentrowane na celu likwidacyjnym, byłoby rozwiązaniem wadliwym zarówno z punktu widzenia techniki
legislacyjnej, jak i – co ważniejsze – jasności i pewności prawa. Taki tytuł byłby w oczywisty sposób nieadekwatny do
treści ustawy (por. § 16 pkt 3 i § 18 ust. 1 Zasad techniki prawodawczej). Zmiana tytułu ustawy nowelizowanej dokonana
ustawą nowelizującą jest dopuszczalna na gruncie obowiązujących Zasad techniki prawodawczej (chociaż nie zawierają
one przepisu wprost dotyczącego tej kwestii) i stosunkowo często stosowaną w praktyce. W ten sposób zmieniono
np. tytuł ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (ustawą z dnia 5 grudnia 2002 r.), ustawy
z dnia 16 lipca 1987 r. o państwowych instytucjach filmowych (ustawą z dnia 30 czerwca 2005 r.) oraz ustawy
z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (ustawą z dnia 25 czerwca
2009 r.).
64

Z uwagi na odrębną regulację postępowania upadłościowego i postępowań
restrukturyzacyjnych konieczne jest także uregulowanie kwestii kolizji tych postępowań, przez
wyłączenie w art. 9a p.u.n. możliwości ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy w czasie prowadzonego
wobec niego postępowania restrukturyzacyjnego.
Cele postępowania

Projekt nie wprowadza zmian co do celów postępowania upadłościowego. W dalszym ciągu
najważniejszym celem postępowania pozostaje zaspokojenie roszczeń wierzycieli w jak najwyższym
stopniu, któremu podporządkowany jest cel polegający na zachowaniu dotychczasowego
przedsiębiorstwa dłużnika (art. 2 ust. 1 p.u.n.). Należy przy tym podkreślić, że projekt przenosi
w dużej mierze realizację tego drugiego celu na nowo wprowadzane postępowania restrukturyzacyjne.
Realizacja celu zachowania przedsiębiorstwa dłużnika pozostaje jednak możliwa także
w postępowaniu upadłościowym, przez zawarcie układu w upadłości, jak również przez likwidację
masy w drodze sprzedaży przedsiębiorstwa upadłego w całości.

W odniesieniu do osób fizycznych uwzględnienia w art. 2 p.u.n. wymaga okoliczność, że
autonomicznym celem prowadzonych w stosunku do nich postępowań upadłościowych jest także
stworzenie dla nich możliwości oddłużenia, jeżeli spełnią określone ustawą kryteria związane z ich
rzetelnością. Oddłużenie to realizowane jest zarówno w ramach postępowania określonego
w przepisach tytułu V części trzeciej (postępowanie upadłościowe wobec osób fizycznych
nieprowadzących działalności gospodarczej), jak i w postępowaniu wobec osób fizycznych będących
przedsiębiorcami na zasadach określonych w art. 369 i art. 370 p.u.n.
Podstawy ogłoszenia upadłości
Niewypłacalność
Nowy sposób zdefiniowania stanu niewypłacalności uwzględnia przesłanki ekonomiczne
określenia stanu finansów przedsiębiorcy, słuszne postulaty doktryny oraz orzecznictwa. Zmiany
dotyczą zarówno podstawy związanej z płynnością finansową dłużnika (art. 11 ust. 1 p.u.n.),
jak i z nadmiernym zadłużeniem (art. 11 ust. 2 p.u.n.).
W zakresie przesłanki płynnościowej określono, że dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił
zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Podkreślić przy tym
trzeba, że utrata płynności rzutująca na niewypłacalność przedsiębiorcy jest zawsze związana
z finansowym aspektem oceny kondycji dłużnika. Oznacza to, że niewypłacalnym nie będzie taki
podmiot, który utracił zdolność płatniczą ze względów faktycznych i pozafinansowych (np. z powodu
urazu powypadkowego osoba fizyczna zapomniała kodów dostępu do rachunku bankowego).
W celu ułatwienia wierzycielom oceny sytuacji zdecydowano się na przyjęcie domniemania
prawnego wzruszalnego. Zgodnie z nim dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli opóźnienie w wykonaniu
zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące.
W kontekście niewypłacalności stan faktycznego zaprzestania wykonywania zobowiązań
pieniężnych jest istotny o tyle, o ile świadczy o niemożności zapłaty. Sam fakt braku zapłaty nie
świadczy bowiem jeszcze o tym, że dłużnik jest niewypłacalny, a w konsekwencji, że powinno być
wobec niego wszczęte postępowanie upadłościowe. Konieczny jest zły stan finansów,
uniemożliwiający uregulowanie zobowiązań pieniężnych. Z punktu widzenia wierzycieli istotne jest
nie to, czy dłużnik rzeczywiście nie zapłacił w terminie, lecz raczej to, że nie jest on zdolny do
dokonania zapłaty. W razie więc złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości przez wierzyciela,
wnioskodawca musiałby udowodnić, że dłużnik utracił zdolność spłaty zobowiązań. Stan taki zakłada
pewną trwałość. Utrata zdolności płatniczej jest sama przez się stanem nieprzejściowym.
65