Rządowy projekt ustawy - Prawo restrukturyzacyjne

Rozdział I. Wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego
Projekt szczegółowo reguluje treść wniosku o otwarcie postępowania sanacyjnego
w art. 294 p.r. Warunkiem otwarcia postępowania sanacyjnego, podobnie jak postępowania
układowego, będzie uprawdopodobnienie zdolności dłużnika do bieżącego zaspokajania kosztów
postępowania i zobowiązań powstałych po jego otwarciu (art. 279 ust. 1 pkt 4 p.r.).
Rozdział II. Postępowanie zabezpieczające
Z uwagi na charakter postępowania sanacyjnego już na etapie postępowania w przedmiocie
otwarcia postępowania sanacyjnego będzie możliwe zabezpieczenie majątku dłużnika poprzez
ustanowienie zarządcy tymczasowego (art. 281 ust. 1 p.r.).
Rozdział III. Postanowienie o otwarciu postępowania sanacyjnego
Otwierając postępowanie sanacyjne, sąd będzie odbierał zarząd własny dłużnikowi
i wyznaczał zarządcę. W wyjątkowych przypadkach, gdy skuteczne przeprowadzenie postępowania
sanacyjnego wymagać będzie osobistego udziału dłużnika lub jego reprezentantów, a jednocześnie
dadzą oni gwarancję należytego sprawowania zarządu, sąd będzie mógł zezwolić dłużnikowi na
wykonywanie zarządu w zakresie nieprzekraczającym zakresu zwykłego zarządu nad całością lub
częścią przedsiębiorstwa.
Dział II. Skutki otwarcia postępowania sanacyjnego
Rozdział I. Skutki otwarcia postępowania sanacyjnego co do osoby dłużnika
W postępowaniu sanacyjnym stosować się będzie odpowiednio przepisy o skutkach otwarcia
postępowania układowego z poniższymi zmianami, które uzasadnione są charakterem postępowania
sanacyjnego. Otwarcie postępowania sanacyjnego spowoduje wygaśnięcie prokury oraz wszystkich
innych pełnomocnictw udzielonych przez dłużnika. Zarządca będzie mógł w toku postępowania
sanacyjnego udzielać prokury bądź pełnomocnictw (art. 288 p.r.). Konieczność takiej regulacji wynika
z jednej strony z konieczności zapewnienia zarządcy możliwości faktycznego przejęcia władztwa nad
przedsiębiorstwem z wyłączeniem osób umocowanych przez samego dłużnika i z drugiej strony
z konieczności umożliwienia zarządcy dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa, w sytuacji gdy
konieczne jest posługiwanie się pełnomocnikami i prokurentami. Jednakże to zarządca, udzielając
pełnomocnictw i ustanawiając prokurę, będzie brał na siebie odpowiedzialność za działania tych osób.
Rozdział II. Skutki otwarcia postępowania sanacyjnego co do majątku dłużnika
Z dniem otwarcia postępowania sanacyjnego mienie służące prowadzeniu przedsiębiorstwa
oraz mienie należące do dłużnika będzie stawało się masą sanacyjną (art. 289 p.r.). Taka regulacja nie
zmienia niczego w stosunkach właścicielskich (podobnie jak w przypadku masy układowej), a jedynie
poddaje cały majątek zarówno należący do dłużnika, jak i posiadany przez niego na podstawie innych
stosunków prawnych zarządowi sprawowanemu przez zarządcę. Zarządca nie będzie miał uprawnień
sprzedaży składników majątku nie należących do dłużnika (art. 318 ust. 1 p.r.).
W postępowaniu sanacyjnym możliwe będzie, za zgodą sędziego-komisarza, który określi
warunki zbycia, zbycie składników majątkowych należących do dłużnika i wchodzących w skład
masy sanacyjnej, przy czym sprzedaż w tym trybie będzie miała skutki sprzedaży dokonanej przez
syndyka w postępowaniu upadłościowym (art. 318 ust. 1 i 3 p.r.). Możliwość ta obejmie tylko
składniki majątkowe należące do dłużnika, nie będzie natomiast dotyczyła wchodzących w skład masy
sanacyjnej przedmiotów należących do osób trzecich. Potrzeba takiej regulacji wynika z tego, że
restrukturyzacja w wielu sytuacjach musi polegać na sprzedaży składników majątkowych, które nie są
niezbędne do dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa, w szczególności gdy restrukturyzacja będzie
polegała na ograniczaniu działalności w zakresie nierentownym. Dłużnik nierzadko posiada też
56

składniki majątkowe, które nie są i nigdy wcześniej nie były w ogóle związane z prowadzoną
działalnością i ich sprzedaż umożliwia uzyskanie płynnych środków bądź też ograniczenie kosztów
związanych z utrzymaniem tego składnika. W postępowaniu sanacyjnym, w celu uzyskania jak
największych korzyści z tego typu restrukturyzacji, zasadne jest wprowadzenie regulacji, iż sprzedaż
w tym trybie wywoła skutki sprzedaży dokonanej przez syndyka w postępowaniu upadłościowym.
Tylko dzięki takim skutkom w wielu przypadkach w ogóle będzie możliwa sprzedaż, tak jak to ma
miejsce obecnie, gdy wartość wierzytelności zabezpieczonej hipoteką przewyższa wartość
nieruchomości. Jeżeli jest to składnik zbędny przy dalszym prowadzeniu przedsiębiorstwa dłużnika, to
zaniechanie jego sprzedaży generować będzie tylko dodatkowe koszty. Jednocześnie prawa
wierzyciela zabezpieczonego rzeczowo będą w pełni zachowane, gdyż zarządca zobowiązany będzie
w takim przypadku sporządzić odrębny plan podziału sum uzyskanych ze sprzedaży rzeczy,
wierzytelności i praw obciążonych hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym
i hipoteką morską zgodnie z ustawą – Prawo upadłościowe (art. 318 ust. 4 p.r.). Na marginesie należy
wskazać, że wycena nieruchomości w ramach postępowań restrukturyzacyjnych będzie musiała być
dokonywana, tak jak dotychczas w postępowaniach upadłościowych, przez rzeczoznawców
majątkowych, co wynika z wymogów przewidzianych ustawą o gospodarce nieruchomościami.
Rozdział III. Skutki otwarcia postępowania sanacyjnego co do zobowiązań dłużnika
W postępowaniu sanacyjnym możliwe będzie odstępowanie od umów wzajemnych na
zasadach, jakie obecnie obowiązują w postępowaniu upadłościowym (art. 293 p.u.n.).
Udana restrukturyzacja nie jest w wielu przypadkach możliwa bez głębokiej restrukturyzacji
zatrudnienia w przedsiębiorstwie. Jak wskazuje praktyka uprawnienia syndyka w zakresie praw
i obowiązków pracowniczych mogą być skutecznym instrumentem poprawy funkcjonowania
przedsiębiorstwa i w efekcie uratowania choćby części miejsc pracy. Skoro ustawodawca dopuszcza
ograniczenie praw pracowniczych w celu jak największego zaspokojenia wierzycieli w postępowaniu
upadłościowym, to tym bardziej zasadne jest wykorzystanie tego typu instrumentu w celu ratowania
przedsiębiorstwa i części miejsc pracy. Z tych względów otwarcie postępowania sanacyjnego
wywoływać będzie w zakresie praw i obowiązków pracowników i pracodawcy takie same skutki jak
ogłoszenie upadłości, przy czym uprawnienia syndyka wykonywać będzie zarządca. Na złożenie
wniosku o otwarcie postępowania sanacyjnego zdecyduje się tylko dłużnik znajdujący się w tak złej
sytuacji ekonomicznej, że bez otwarcia tego postępowania nie będzie jakiejkolwiek możliwości
kontynuowania działalności. Należy więc przyjąć, że obecnie wobec takiego podmiotu zostałaby
ogłoszona upadłość likwidacyjna, w której syndyk, jak wskazuje praktyka, zwykle zwalnia wszystkich
pracowników, którzy nie mają żadnego instrumentu ochrony swoich praw w postępowaniu
upadłościowym. W postępowaniu sanacyjnym plan restrukturyzacyjny, który będzie obligatoryjnie
zawierał informacje o zasadach zwalniania pracowników, będzie podlegał zatwierdzeniu przez
sędziego-komisarza, który będzie miał prawo dokonywać zmian tych zasad i zakazać zarządcy
zwalniania określonej kategorii pracowników lub ograniczyć skalę redukcji zatrudnienia. Sędzia-
-komisarz będzie mógł więc uwzględnić słuszny interes pracowników. Obecnie w postępowaniu
upadłościowym brak takich bezpośrednich środków prawnych przysługujących sędziemu-
-komisarzowi, które mogłyby być wykorzystane do ochrony praw pracowników. Podkreślić też
należy, że celem postępowania sanacyjnego jest uratowanie przedsiębiorstwa dłużnika choćby
w ograniczonym zakresie. Zatem każda redukcja zatrudnienia będzie miała na celu nie tylko
uratowanie samego przedsiębiorstwa, ale również ochronę pozostałych zatrudnionych. Każde zatem
udane postępowanie sanacyjne obejmujące przedsiębiorstwo, w którym zatrudnieni są pracownicy,
będzie prowadziło do ograniczenia skali zwolnień.
57

Rozdział IV. Skutki otwarcia postępowania sanacyjnego co do spadków nabytych przez dłużnika

W postępowaniu sanacyjnym przepisy dotyczące skutków otwarcia postępowania co do
spadków nabytych przez dłużnika będą analogiczne do przepisów dotyczących skutków ogłoszenia
upadłości co do spadków nabytych przez upadłego (art. 296–298 p.r.).
Rozdział V. Bezskuteczność i zaskarżanie czynności dłużnika objętego postępowaniem
sanacyjnym

Zasadne jest wprowadzenie w postępowaniu sanacyjnym przepisów dotyczących
bezskuteczności czynności prawnych dłużnika. Przepisy te w postępowaniu upadłościowym pełnią
między innymi funkcję ochronną w stosunku do majątku, który powinien być przeznaczony na
zaspokojenie wierzycieli. Podobnie w postępowaniu sanacyjnym bezskuteczność czynności dłużnika
może umożliwić nie tylko włączenie danego składnika majątkowego do masy sanacyjnej i przez to
zwiększyć stopień zaspokojenia wierzycieli, ale również może skutkować to odzyskaniem przez
dłużnika zdolności regulowania swoich zobowiązań.

Jak wskazuje praktyka, uznaniem danej czynności za bezskuteczną nierzadko jest
zainteresowany sam dłużnik, szczególnie w sytuacji, gdy dane czynności zostały dokonane przez
poprzednich członków zarządu ze szkodą dla dłużnika będącego spółką. O ile podstawa
bezskuteczności związana z czynnościami nieodpłatnymi lub czynnościami, w których wartość
świadczenia dłużnika przewyższała w istotnym stopniu wartość świadczenia otrzymanego przez
dłużnika lub zastrzeżonego dla dłużnika, oraz podstawa związana z bezskutecznością wynagrodzeń
reprezentantów dłużnika pozostanie analogiczna do tej z Prawa upadłościowego (art. 299
i art. 300 p.r.), o tyle brak podstaw do uznawania w postępowaniu sanacyjnym za bezskuteczne
z mocy prawa czynności dokonywanych przez dłużnika ze spółkami powiązanymi, jeżeli wzajemne
świadczenia odpowiadały swojej wartości.

Zasadne jest wprowadzenie regulacji, która umożliwi wyrównanie ubytku ekonomicznego
związanego z czynnością bezskuteczną z mocy prawa lub uznaną za bezskuteczną, nie tylko poprzez
przekazanie do masy sanacyjnej tego, co ubyło z majątku dłużnika lub do niego nie weszło, ale
również dopuszczenie możliwości zwolnienia się przez drugą stronę z tego obowiązku poprzez zapłatę
różnicy między wartością świadczoną a wartością rynkową (art. 302 ust. 2 p.r.).
Rozdział VI. Wpływ postępowania sanacyjnego na postępowania sądowe i administracyjne
Postępowania sądowe i administracyjne dotyczące masy sanacyjnej będą mogły być wszczęte
i prowadzone wyłącznie przez zarządcę albo przeciwko niemu. Postępowania te zarządca będzie
prowadził na rzecz dłużnika, lecz w imieniu własnym (art. 306 ust. 1 p.r.). Regulacja ta odpowiada
przepisom mającym obecnie zastosowanie zarówno do syndyka, jak i zarządcy w postępowaniu
upadłościowym.
W postępowaniu sanacyjnym wszystkie postępowania egzekucyjne skierowane do majątku
dłużnika wchodzącego w skład masy sanacyjnej, wszczęte przed otwarciem postępowania
sanacyjnego, będą ulegały zawieszeniu z mocy prawa z dniem otwarcia postępowania (art. 307
ust. 1 p.r.).
Niezasadne jest w postępowaniu sanacyjnym wprowadzenie dalej idącego skutku w postaci
umorzenia egzekucji, gdyż pamiętać należy, że postępowanie sanacyjne, w przeciwieństwie do
postępowania upadłościowego, nie będzie formą egzekucji generalnej. Ponadto podstawy umorzenia
postępowania sanacyjnego powodują, że taka możliwość istnieć będzie realnie w toku całego
postępowania. Umorzenie postępowania egzekucyjnego stanowiłoby więc nadmierną dolegliwość dla
wierzyciela prowadzącego egzekucję. Podkreślić należy, że po otwarciu postępowania sanacyjnego
niedopuszczalne będzie prowadzenie egzekucji ani wierzytelności wyłączonych z układu, ani też
58

wierzytelności powstałych po otwarciu postępowania. Tego typu regulacja nie ogranicza obowiązku
spełnienia przez zarządcę świadczenia stwierdzonego tytułem egzekucyjnym. W przypadku
zaniechania w tym względzie, sędzia-komisarz będzie mógł nakazać zarządcy określone zachowanie,
a w ostateczności zasadne będzie skorzystanie ze środków dyscyplinujących. Dopuszczalne będzie
natomiast prowadzenie egzekucji świadczeń alimentacyjnych oraz rent z tytułu odpowiedzialności za
uszkodzenie ciała lub utratę żywiciela albo rozstrój zdrowia oraz z tytułu zamiany uprawnień objętych
treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę (art. 307 ust. 4 i 5 p.r.).
Dział III. Przygotowanie i realizacja planu restrukturyzacyjnego
Działania sanacyjne będą odbywały się w oparciu o plan restrukturyzacyjny. Jednakże, mając
na uwadze, że w postępowaniu sanacyjnym, jak wskazano wyżej, instrumenty restrukturyzacji będą
mogły istotnie naruszyć interes innych podmiotów, zasadne jest wprowadzenie w tym postępowaniu
odmiennych zasad.
W postępowaniu sanacyjnym w terminie 1 miesiąca od dnia otwarcia postępowania zarządca
w porozumieniu z dłużnikiem składać będzie sędziemu-komisarzowi plan restrukturyzacyjny. Mając
na uwadze, że postępowanie sanacyjne może dotyczyć przedsiębiorstw o wielkich rozmiarach,
w uzasadnionych przypadkach termin na złożenie planu restrukturyzacyjnego będzie mógł być
przedłużony przez sędziego-komisarza do 3 miesięcy, a nawet, za zgodą sędziego-komisarza, zarządca
będzie mógł zlecić sporządzenie planu restrukturyzacyjnego osobom trzecim (na przykład
specjalistycznej firmie specjalizującej się w restrukturyzacji tego typu przedsiębiorstw).
Jeżeli zarządca nie zdoła porozumieć się z dłużnikiem co do treści planu, składać będzie plan
samodzielnie, dołączając zastrzeżenia dłużnika i własne uzasadnienie przyczyn, dla których tych
zastrzeżeń nie uwzględnił. Przy uwzględnieniu faktu, że plan restrukturyzacyjny będzie podlegał
obwieszczeniu (co umożliwi wszystkim zainteresowanym zgłaszanie swoich zastrzeżeń), a sędzia-
-komisarz będzie miał obowiązek uzyskania również opinii rady wierzycieli, sędzia-komisarz będzie
miał pełny i całościowy obraz proponowanych form restrukturyzacji. Na tej podstawie i w oparciu
o swoje doświadczenie i posiadaną wiedzę ekonomiczną sędzia-komisarz, wyważając interesy
wszystkich uczestników, będzie miał prawo zmienić treść planu i nakazać realizację określonych
działań bądź też wydać zakaz wdrażania niektórych działań przewidzianych w planie (art. 302 p.r.).
Zarządca, co do zasady, będzie realizował plan sanacyjny dopiero po zatwierdzeniu przez
sędziego-komisarza. Do tego czasu zarządca będzie mógł podjąć działania mające na celu
przywrócenie dłużnikowi zdolności wykonywania zobowiązań, jeżeli brak ich niezwłocznego podjęcia
istotnie utrudniłby możliwość osiągnięcia celu postępowania sanacyjnego. O zamiarze podjęcia
działań zarządca poinformuje sędziego-komisarza, który będzie mógł w terminie trzech dni zakazać
podjęcia wskazanych działań (art. 312 p.r.).
W toku realizacji, stosownie do zmiany okoliczności sprawy, plan restrukturyzacyjny będzie
mógł być zmieniany. Do zmiany planu restrukturyzacyjnego będzie stosować się odpowiednio
procedurę jak przy zatwierdzaniu planu (art. 313 p.r.).
Tytuł V. Zakończenie i umorzenie postępowania restrukturyzacyjnego
Sposoby ukończenia postępowania restrukturyzacyjnego

Zgodnie z projektem postępowanie restrukturyzacyjne będzie mogło zostać ukończone
wskutek:
a)
zakończenia postępowania,
b)
umorzenia postępowania.
Postępowanie restrukturyzacyjne zostanie zakończone (art. 319 p.r.):
a)
z dniem uprawomocnienia się postanowienia o zatwierdzeniu układu,
59

b)
z dniem uprawomocnienia się postanowienia o odmowie zatwierdzenia układu.

Projekt przewiduje obligatoryjne oraz fakultatywne podstawy umorzenia postępowania
restrukturyzacyjnego.

Obligatoryjnymi podstawami umorzenia postępowania są:
a)
ustalenie, że prowadzenie postępowania zmierzałoby do pokrzywdzenia wierzycieli
(art. 320 ust. 1 pkt 1 p.r.),
b)
wniosek dłużnika o umorzenie postępowania złożony za zgodą rady wierzycieli
(art. 320 ust. 1 pkt 2 p.r.),
c)
okoliczność, że układ nie został przyjęty (art. 320 ust. 1 pkt 3 p.r.),
d)
w przyspieszonym postępowaniu układowym – stwierdzenie, że suma wierzytelności
spornych uprawniających do głosowania nad układem przekracza 15% sumy
wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem (art. 321 ust. 1 p.r.),
e)
w postępowaniu układowym albo postępowaniu sanacyjnym – ustalenie, że dłużnik
utracił zdolność do bieżącego zaspokajania kosztów postępowania i zobowiązań
powstałych po jego otwarciu oraz zobowiązań, które nie mogą zostać objęte układem;
przy czym zostanie wprowadzone domniemanie, że dłużnik utracił zdolność do
zaspokajania zobowiązań, jeżeli opóźnienie w ich wykonywaniu przekracza 30 dni
(art. 321 ust. 2 p.r.),
f)
w postępowaniu sanacyjnym – ustalenie, że brak realnych możliwości przywrócenia
dłużnikowi zdolności do wykonywania zobowiązań (art. 321 ust. 3 p.r.).

Fakultatywnymi podstawami umorzenia postępowania restrukturyzacyjnego są:
a)
stwierdzenie na podstawie okoliczności sprawy, w szczególności na podstawie
zachowania dłużnika, że układ nie będzie wykonany (art. 320 ust. 2 p.r.),
b)
stwierdzenie, że dłużnik nie wykonuje poleceń sędziego-komisarza i uzyskanie zgody
rady wierzycieli na umorzenie postępowania (art. 320 ust. 3 p.r.).
Uproszczony wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego
Projekt przewiduje możliwość przejścia z przyspieszonego postępowania układowego lub
z postępowania układowego do postępowania sanacyjnego. Taka zmiana rodzaju prowadzonego
względem dłużnika postępowania restrukturyzacyjnego może być uzasadniona sytuacją ekonomiczną
dłużnika. W toku przyspieszonego postępowania układowego lub postępowania układowego może się
bowiem okazać, że dla skutecznej restrukturyzacji przedsiębiorstwa dłużnika konieczne jest podjęcie
takich działań, które są możliwe wyłącznie w postępowaniu sanacyjnym. W szczególności chodzi tu
o możliwość redukcji zatrudnienia oraz odstąpienie od umów wzajemnych. Może się również okazać,
że na zgromadzeniu wierzyciele nie przyjmą układu, uznając, że oddanie głosów za układem będzie
uzasadnione dopiero wówczas, gdy w toku postępowania restrukturyzacyjnego dłużnik zrealizuje
część lub całość planu restrukturyzacyjnego, dokona restrukturyzacji zatrudnienia i kontraktów oraz
podejmie inne działania sanacyjne.

Przejście z przyspieszonego postępowania układowego lub z postępowania układowego do
postępowania sanacyjnego będzie się odbywało w drodze umorzenia przyspieszonego postępowania
układowego albo postępowania układowego i złożenia tzw. uproszczonego wniosku o otwarcie
postępowania sanacyjnego. Wniosek taki będzie mógł być złożony wraz z wnioskiem o umorzenie
postępowania albo w terminie tygodniowym od dnia odbycia zgromadzenia wierzycieli, na którym nie
przyjęto układu, albo w terminie do złożenia zażalenia na postanowienie o odmowie zatwierdzenia
układu (art. 323 ust. 1 p.r.). Uproszczony wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego będzie musiał
jedynie spełniać wymogi pisma procesowego oraz zawierać żądanie otwarcia postępowania
60