Rządowy projekt ustawy - Prawo restrukturyzacyjne

Sędzia-komisarz na wniosek dłużnika lub nadzorcy sądowego będzie mógł uchylić zajęcia
dokonane przed otwarciem przyspieszonego postępowania układowego w postępowaniu
egzekucyjnym lub zabezpieczającym dotyczącym wierzytelności objętej z mocy prawa układem, jeżeli
będzie to konieczne dla dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa. Podkreślić należy, że decyzja w tym
zakresie nie powinna być automatyczna, lecz będzie wynikała z określonych okoliczności (art. 253
ust. 2 p.r.).
Wierzyciel posiadający wierzytelność zabezpieczoną na mieniu dłużnika hipoteką, zastawem,
zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską będzie mógł w toku
przyspieszonego postępowania układowego prowadzić egzekucję wyłącznie z przedmiotu
zabezpieczenia. Będzie to istotna zmiana w porównaniu z obecnym stanem prawnym, w którym
wierzyciel posiadający na przykład zabezpieczenie w postaci hipoteki nie kierował egzekucji do
nieruchomości, lecz do środków zgromadzonych na rachunku bankowym (nieobjętych żadnym
zabezpieczeniem). W efekcie postawa wierzyciela posiadającego zabezpieczenie rzeczowe w istocie
warunkowała dalsze prowadzenie przedsiębiorstwa przez dłużnika. W ten sposób wierzyciel rzeczowy
uzyskiwał nadmiernie uprzywilejowaną pozycję w porównaniu do posiadanego zabezpieczenia. Istota
zabezpieczeń rzeczowych i ich zasadne uprzywilejowanie w systemie prawnym nie powinny być
podstawą do nadmiernego rozszerzania uprawnień kosztem pozostałych uczestników postępowania –
w tym wypadku kosztem nie tylko dłużnika, ale również pozostałych wierzycieli, dla których
z możliwością dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa dłużnika bezpośrednio związana jest szansa na
uzyskanie większego zaspokojenia (art. 254 p.r.).
Sędzia-komisarz na wniosek dłużnika lub nadzorcy sądowego będzie mógł zawiesić
postępowania egzekucyjne co do wierzytelności nieobjętych z mocy prawa układem, jeżeli egzekucję
skierowano do przedmiotu zabezpieczenia niezbędnego do prowadzenia przedsiębiorstwa.

Zasadą będzie, że otwierając przyspieszone postępowanie układowe, dłużnik zachowa zarząd
własny. Jednakże w szczególnych okolicznościach zarząd ten może mu zostać odebrany, gdy na
skutek naruszenia prawa w zakresie sprawowania zarządu dojdzie do pokrzywdzenia wierzycieli lub
pojawią się inne okoliczności uzasadniające wątpliwości co do rzetelności dłużnika. W porównaniu
z obecnym stanem prawnym podstawy odebrania zarządu własnego zostaną istotnie zawężone,
ograniczając sytuacje, w których możliwa będzie taka decyzja sądu. Ponadto na takie postanowienie
będzie zgodnie z art. 235 p.r. przysługiwać zażalenie dłużnikowi.
Uwagi ogólne o dalszym przebiegu postępowania

Po ustanowieniu nadzorcy sądowego będzie on zobowiązany w terminie 2 tygodni
przygotować i złożyć sędziemu-komisarzowi spis wierzytelności (art. 255 pkt 2 p.r.), spis
wierzytelności spornych (art. 255 pkt 3 p.r.) oraz plan restrukturyzacyjny (art. 255 pkt 1 p.r.). Na
zgromadzeniu wierzycieli nadzorca sądowy składać będzie aktualny spis wierzytelności i spis
wierzytelności spornych, jeżeli od dnia sporządzenia spisów zaszły zmiany (art. 256 p.r.).
W przyspieszonym postępowaniu układowym, z uwagi na niski poziom wierzytelności spornych,
wykluczone będzie wnoszenie sprzeciwów. Dłużnik będzie miał prawo zgłosić zastrzeżenia co do
ujęcia wierzytelności w spisie i wówczas sędzia-komisarz dokona odpowiednich zmian w spisie
wierzytelności oraz w spisie wierzytelności spornych (art. 90 p.r.). Z kolei wierzyciele, którzy nie
zostali ujęci w spisie wierzytelności, a jedynie w spisie wierzytelności spornych, będą mieli prawo
wnosić o dopuszczenie ich do udziału w zgromadzeniu (art. 107 ust. 3 p.r.). Jeżeli wierzytelność
zostanie uprawdopodobniona sędzia-komisarz, uwzględni wniosek i określi sumę, z jaką wierzyciel
będzie głosował. Na zgromadzeniu wierzycieli sędzia-komisarz zatwierdzi spis wierzytelności będący
podstawą głosowania. Nadzorca sądowy na zgromadzeniu przedstawi główne założenia planu
51

restrukturyzacyjnego oraz złoży opinię o możliwości wykonania układu (art. 114 i art. 115 p.r.).
Głosowanie nad układem odbywać się będzie na zasadach ogólnych, podobnie jak zatwierdzanie
układu. Sąd będzie odmawiał zatwierdzenia układu, gdy suma spornych wierzytelności
uprawniających do głosowania nad układem będzie przekraczała 15% sumy wierzytelności
uprawniających do głosowania nad układem. Jeżeli okoliczność ta ujawni się po przyjęciu układu, sąd
będzie mógł zatwierdzić układ, o ile zostanie wykazane, że dłużnik nie wiedział o istnieniu
wierzytelności spornych, a ich zaspokojenie w wyniku wykonania układu nie będzie mniejsze niż
w razie ogłoszenia upadłości dłużnika (art. 163 ust. 3 i 4 p.r.).

Należy przewidywać, że przyspieszone postępowanie układowe będzie trwało ok. 2 miesiące,
a w przypadku gdy przewidywane będzie wsparcie organu publicznoprawnego – ten okres może
wydłużyć się o 1–2 miesiące.
Tytuł III. Postępowanie układowe
Dział I. Postępowanie w przedmiocie otwarcia postępowania układowego

Postępowanie układowe będzie przeznaczone dla przedsiębiorców, którzy nie będą mogli
skorzystać ani z postępowania o zatwierdzenie układu zawartego w drodze samodzielnego zbierania
głosów, ani z przyspieszonego postępowania układowego, ponieważ suma wierzytelności spornych
uprawniających do głosowania nad układem przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do
głosowania nad układem (art. 3 ust. 4 pkt 2 p.r.).

Z tego względu konieczne będzie sporządzenie spisu wierzytelności wraz z możliwością
wnoszenia sprzeciwów, które zostaną rozpoznane przez sędziego-komisarza, a następnie będzie
istniała możliwość wniesienia zażalenia, które będzie podlegało rozpoznaniu przez sąd w składzie
trzyosobowym (art. 3 ust. 4 pkt 1 p.r.). Dopiero tego rodzaju tok postępowania zapewni właściwe
ustalenie kręgu podmiotów uprawnionych do głosowania nad układem nawet w sytuacji sporu między
uczestnikami postępowania co do istnienia wierzytelności.

Podkreślić należy, że postępowanie układowe nie będzie dostępne dla dłużników, których
suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy
wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem, gdyż wówczas nieuczciwi dłużnicy
mogliby wykorzystywać dłuższe postępowanie układowe wyłącznie w celu pokrzywdzenia wierzycieli
poprzez uniemożliwienie im prowadzenia egzekucji. Uczciwemu dłużnikowi w każdej sytuacji
powinno zależeć na tym, aby postępowanie zmierzające do zawarcia układu z wierzycielami trwało
jak najkrócej. Jeżeli więc nie będzie przeszkód prawnych do otwarcia przyspieszonego postępowania
układowego, wykluczona będzie możliwość korzystania z postępowania układowego, które
z założenia trwa dłużej.
Rozdział I. Wniosek o otwarcie postępowania układowego

Dłużnik we wniosku o otwarcie postępowania układowego, poza elementami, które zawierać
musi wniosek o otwarcie przyspieszonego postępowania układowego (art. 260 p.r.), będzie
zobowiązany uprawdopodobnić zdolność do bieżącego zaspokajania kosztów postępowania
i zobowiązań powstałych po otwarciu postępowania układowego (art. 261 ust. 1 p.r.). Ten wymóg
formalny związany będzie bezpośrednio z negatywną przesłanką otwarcia postępowania określoną
w art. 8 ust. 2 p.r. Badanie tej podstawowej negatywnej przesłanki do otwarcia postępowania
układowego może być bardziej skomplikowane niż choćby badanie wysokości wierzytelności
spornych. Z tego względu należy założyć, że postępowanie w przedmiocie otwarcia postępowania
układowego będzie trwało dłużej, a wydanie orzeczenia może być w wielu sytuacjach niemożliwe na
posiedzeniu niejawnym i konieczne będzie wyznaczenie rozprawy.
52

Rozdział II. Postępowanie zabezpieczające

Postępowanie w przedmiocie otwarcia postępowania układowego może z kolei rodzić
potrzebę zabezpieczenia majątku dłużnika do czasu wydania postanowienia. Z tego względu
przewiduje się możliwość ustanowienia zabezpieczenia poprzez ustanowienie tymczasowego
nadzorcy sądowego, do którego stosować się będzie odpowiednio przepisy o nadzorcy sądowym,
a także możliwość zawieszenia postępowania egzekucyjnego prowadzonego w celu dochodzenia
należności objętych z mocy prawa układem oraz uchylenia zajęcia rachunków bankowych, jeżeli
będzie to niezbędne dla osiągnięcia celów postępowania układowego (art. 263 p.r.).
Uchylenie zajęć rachunków bankowych może rodzić ryzyko pokrzywdzenia wierzycieli.
Z tego względu zasadne jest wprowadzenie regulacji, że wszystkie dyspozycje dłużnika (nie tylko
przekraczające zwykły zarząd) dotyczące środków na rachunku bankowym, którego zajęcie uchylono,
będą wymagały zgody tymczasowego nadzorcy sądowego (art. 263 ust. 3 p.r.).
Rozdział III. Postanowienie o otwarciu postępowania układowego

Treść postanowienia, doręczenia i zawiadomienia oraz zażalenie na postanowienie o otwarciu
postępowania układowego jest uregulowana analogicznie do przyspieszonego postępowania
układowego.
Dział II. Skutki otwarcia postępowania układowego
Rozdział I. Skutki otwarcia postępowania układowego co do osoby, majątku i zobowiązań
dłużnika
Skutki otwarcia postępowania układowego będą analogiczne do skutków otwarcia
przyspieszonego postępowania układowego, z tym że w terminie 1 miesiąca od dnia otwarcia
postępowania nadzorca sądowy będzie ustalał skład masy układowej na podstawie wpisów w księgach
dłużnika oraz dokumentów bezspornych (art. 269 p.r.). Różnica ta wynika z faktu, że ustalenie składu
masy układowej w przyspieszonym postępowaniu układowym w wielu sytuacjach, z uwagi na krótki
czas trwania tego postępowania oraz konieczność podjęcia w tym czasie innych niezbędnych
czynności (przygotowanie spisu wierzytelności i planu restrukturyzacyjnego), doprowadziłoby tylko
do zbędnego przedłużenia postępowania. Należy przy tym pamiętać, że pojęcie masy układowej różni
się od pojęcia masy upadłości i nie należy jej utożsamiać z majątkiem dłużnika.
Rozdział II. Wpływ otwarcia postępowania układowego na postępowania sądowe
i administracyjne
Z założenia dłuższy czas trwania postępowania układowego uzasadnia nie tylko
wprowadzenie innych regulacji w zakresie ustalania składu masy układowej, ale również
wprowadzenie odmiennych regulacji dotyczących wpływu otwarcia postępowania układowego na
postępowania sądowe i administracyjne.
W postępowaniu układowym nadzorca sądowy będzie wstępował z mocy prawa do
postępowań sądowych i administracyjnych dotyczących masy układowej. W sprawach cywilnych
będzie miał on uprawnienia interwenienta ubocznego, do którego stosować się będzie odpowiednio
przepisy o współuczestnictwie jednolitym, zaś w postępowaniach administracyjnych
i sądowoadministracyjnych – prawa strony (art. 272 p.r.). Rozwiązanie to będzie analogiczne do
obecnie obowiązujących przepisów dotyczących nadzorcy sądowego w postępowaniu upadłościowym
z możliwością zawarcia układu.

W odróżnieniu od przyspieszonego postępowania układowego, sumy uzyskane
w zawieszonym z mocy prawa w momencie otwarcia postępowania układowego postępowaniu
egzekucyjnym, a jeszcze niewydane, przelewać się będzie do masy układowej niezwłocznie po
53

wydaniu postanowienia o otwarciu postępowania układowego. Nie będzie w tym zakresie konieczne
wydawanie postanowienia przez sędziego-komisarza (art. 273 p.r.).
Uwagi ogólne o dalszym przebiegu postępowania układowego

W terminie miesiąca od otwarcia postępowania układowego nadzorca sądowy będzie
zobowiązany do złożenia spisu wierzytelności oraz planu restrukturyzacyjnego.

Spis wierzytelności będzie obwieszczany i będzie istniała możliwość wnoszenia sprzeciwu
zarówno co do uznania danej wierzytelności, jak i co do pominięcia wierzytelności w spisie.

Sędzia-komisarz będzie zobowiązany zatwierdzić spis wierzytelności i wyznaczyć
zgromadzenie wierzycieli, jeżeli suma wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem,
których dotyczą sprzeciwy prawomocnie nierozpoznane, nie będzie przekraczała 15% sumy
wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. Postępowania w przedmiocie tych
sprzeciwów będą podlegały umorzeniu przez sąd albo sędziego-komisarza, jeżeli nie zostaną
prawomocnie rozpoznane do czasu głosowania na zgromadzeniu wierzycieli. Regulacja ta ma na celu
maksymalne przyspieszenie postępowania układowego i wykluczenie możliwości wstrzymywania się
z wyznaczeniem zgromadzenia wierzycieli w sytuacji, gdy nierozpoznane sprzeciwy dotyczą
niewielkich kwotowo wierzytelności, które nie będą mogły mieć zasadniczego wpływu na zawarcie
układu.
Plan restrukturyzacyjny po jego złożeniu, w sytuacji gdy propozycje układowe przewidywać
będą wsparcie pomiotów publicznoprawnych, niezwłocznie będzie doręczany organowi, który ma
takiej pomocy udzielić, w celu uruchomienia procedury analogicznej do przyspieszonego
postępowania układowego zmierzającej do ustalenia, czy nie jest konieczne uzyskanie zgody
właściwego organu na udzielenie pomocy publicznej, co wykluczałoby możliwość głosowania nad
propozycjami układowymi przed uzyskaniem takiej zgody.
Po zatwierdzeniu spisu wierzytelności i braku konieczności uzyskiwania zgody na udzielenie
pomocy publicznej sędzia-komisarz niezwłocznie wyznaczy termin zgromadzenia wierzycieli,
zarządzając doręczenie propozycji układowych wszystkim wierzycielom. Wierzycieli, których
sprzeciwy nie zostały prawomocnie rozpoznane, sędzia-komisarz pouczy o możliwości dopuszczenia
do udziału w zgromadzeniu, jeżeli uprawdopodobnią swoją wierzytelność (analogicznie do wierzycieli
posiadających wierzytelności sporne w przyspieszonym postępowaniu układowym).
Głosowanie nad układem oraz zatwierdzenie układu odbywać się będą według zasad
ogólnych. Należy przewidywać, że postępowanie układowe, w zależności od ilości wniesionych
sprzeciwów i stopnia ich skomplikowania, będzie trwało od 6 do 10 miesięcy.
Tytuł IV. Postępowanie sanacyjne
Dział I. Postępowanie w przedmiocie otwarcia postępowania sanacyjnego

Postępowanie sanacyjne będzie przeznaczone dla przedsiębiorców, którzy z różnych
powodów nie będą mogli zawrzeć układu z wierzycielami w ramach wcześniej opisanych postępowań.

Przede wszystkim wierzyciele będą mogli uznać, że dłużnik nie jest w stanie wykonać
zaproponowanego układu lub zaproponowane propozycje układowe nie będą dla nich
satysfakcjonujące. Postępowanie sanacyjne poprzez możliwość zastosowania wyjątkowych
instrumentów prawnych (możliwość odstąpienia od niekorzystnych dla dłużnika umów, możliwość
dostosowania poziomu zatrudnienia do potrzeb z wykorzystaniem uprawnień przysługujących
dotychczas wyłącznie syndykowi oraz możliwość sprzedaży zbędnych składników majątkowych ze
skutkiem sprzedaży egzekucyjnej) umożliwi istotną poprawę sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa
na tyle, że będzie możliwe wykonanie zaproponowanego układu lub możliwe będzie zaproponowanie
wierzycielom bardziej korzystnych propozycji układowych (art. 3 ust. 5 i 6 p.r.).
54


Czas trwania przyspieszonego postępowania układowego, ale także postępowania układowego
może być też zbyt krótki, aby uzyskać i wdrożyć inne, zewnętrzne formy naprawy przedsiębiorstwa.
Zwykle pozyskanie inwestora i zawarcie z nim odpowiednich umów wymagają wielu miesięcy
negocjacji, po zakończeniu których dopiero można odpowiedzialnie formułować propozycje
układowe. Również uzyskanie akceptacji Komisji Europejskiej na pomoc publiczną wymaga
przeprowadzenia procedury, która w najlepszym razie trwa wiele miesięcy.
W okresach tych zasadne jest udzielenie przedsiębiorstwu dłużnika ochrony przed
prowadzeniem egzekucje przez wierzycieli zainteresowanych wyłącznie odzyskaniem swoich
należności. Ponadto postępowanie układowe tylko w nieznacznym stopniu chroni przedsiębiorstwo
dłużnika przed egzekucją ze strony wierzycieli nieobjętych układem. Rzeczywistość gospodarcza
jednoznacznie wskazuje, że największe wierzytelności przysługują bankom, które posiadają
zabezpieczenia rzeczowe wykluczające ich z układu. Możliwość zawieszenia egzekucji prowadzonych
przez takie podmioty jedynie na okres 3 miesięcy i to po uzyskaniu akceptacji sędziego-komisarza jest
w wielu sytuacjach zupełnie niewystarczająca i uniemożliwia uratowanie przedsiębiorstwa.
Praktyka wskazuje, że restrukturyzacja przedsiębiorstwa nie zawsze wymaga szczególnych
działań, a jedynie czasu, w trakcie którego możliwe jest dokonanie podstawowych zmian bez presji
egzekucji.
Korzyści płynące z postępowania sanacyjnego będą jednakże tak atrakcyjne dla dłużnika, że
prawdopodobne mogłoby stać się nadużywanie tej procedury przez dłużnika z pokrzywdzeniem
wierzycieli. Zasadne jest więc wprowadzenie jako zasady konieczności odbierania dłużnikowi zarządu
własnego i ustanawianie zarządcy. Taka decyzja będzie logiczna w odniesieniu do podmiotu, który
doprowadził do tak trudnej sytuacji swojego przedsiębiorstwa, że jedynym ratunkiem pozostaje
skorzystanie z najdalej idących instrumentów jego naprawy.
Podkreślić należy, że osoba zarządcy oraz konieczność uzyskiwania akceptacji sędziego-
-komisarza na działania zaplanowane w planie restrukturyzacyjnym będą gwarancją, że interes
dłużnika nie będzie chroniony za wszelką cenę, lecz zostaną uwzględnione słuszne prawa nie tylko
wierzycieli, ale również pracowników i kontrahentów dłużnika.
Objęcie zarządu przez zarządcę, którym może być jedynie doradca restrukturyzacyjny, służy
nie tylko ochronie interesu wierzycieli i osób trzecich, ale ma też w założeniu stworzyć możliwość
przeprowadzenia działań sanacyjnych przez profesjonalistę specjalizującego się w restrukturyzacji
przedsiębiorstw. W wielu przypadkach przyczyną trudności dłużnika jest bowiem niewłaściwe
zarządzanie jego przedsiębiorstwem, a udana restrukturyzacja wymaga przeprowadzenia zasadniczych
zmian w tym zakresie.
Postępowanie sanacyjne różnić się będzie od innych postępowań restrukturyzacyjnych także
tym, że działania restrukturyzacyjne będą podjęte w całości lub części przed głosowaniem nad
układem. Wierzyciele będą mieli więc większą wiedzę co do realności propozycji układowych
i możliwości regulowania zobowiązań przez dłużnika.
W zależności od sytuacji przedsiębiorstwa dłużnika plan restrukturyzacyjny może
przewidywać podjęcie całości działań przed zgromadzeniem wierzycieli. Sytuacja może wyglądać
inaczej w przypadku bardzo dużych przedsiębiorstw w branżach, w których restrukturyzacja musi być
rozłożona na wiele lat (np. stocznie, kopalnie). Wówczas w trakcie trwania postępowania sanacyjnego
zostaną podjęte jedynie pierwsze działania, które jednakże umożliwią wierzycielom lepszą ocenę
możliwości dokończenia restrukturyzacji.
55