Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw

bowiem jego uprzednie sporządzenie, co w rezultacie wydłuży czas rozpoznania sprawy.
115 Art. 328 § 1
Zgłoszono zastrzeżenia do projektu zmiany art. 328 § 1 k.p.c. co do propozycji skrócenia terminu Uwaga nie
może
być
Sąd Apelacyjny sporządzenia uzasadnienia do tygodnia od ogłoszenia sentencji
uwzględniona, gdyż nie jest
wyroku, gdyż proponowany termin
w Lublinie
jest zbyt krótki, a dotychczasowa regulacja w tym względzie jest optymalna.
zasadna.
Przedmiotowy przepis nie
dotyczy terminu do
sporządzenia uzasadnienia, ale
terminu do złożenia wniosku o
uzasadnienie.
116 Art. 328 § 11
Zasadnicze zmiany dotyczą również narady, ogłaszania wyroków i uzasadniania orzeczeń. Uwaga
nie
może
być
Iustitia
Ustawodawca zdecydował się wprowadzić elektroniczną formę uzasadnienia (w postaci zapisu uwzględniona,
gdyż
jest
elektronicznego). Zgodnie z projektowanym art. 328 § 1¹ k.p.c. jeżeli przebieg posiedzenia jest niezasadna
i
częściowo
utrwalany za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk, uzasadnienie może być
wygłoszone ustnie po odczytaniu sentencji wyroku i utrwalone za pomocą tego urządzenia, o
niezgodna z założeniami.
czym
należy uprzedzić. Wówczas zgodnie z projektowanym art. 331§ 2 k.p.c. jeżeli uzasadnienie zostało
wygłoszone na posiedzeniu stronie, która zażądała sporządzenia uzasadnienia, doręcza się wyrok Czym innym są „zasadnicze
wraz z transkrypcją uzasadnienia. Doręczenie wyroku z transkrypcją uzasadnienia jest powody rozstrzygnięcia”, a
równoznaczne z doręczeniem wyroku z uzasadnieniem. Konsekwencją tych zmian są dalsze zmiany czym innym „wygłoszone
art. 324 § 1 k.p.c. przez dodanie, że narada obejmuje dyskusję, glosowanie nad mającym zapaść uzasadnienie”.
orzeczeniem i zasadniczymi powodami rozstrzygnięcia lub uzasadnienia, jeśli ma być wygłoszone i
zmiana art. 326 § 3 k.p.c. Okazało się, że regulacja ta już budzi dyskusję, o której warto wspomnieć,
gdyż z pewnością świadczy ona o konieczności przemyślenia nowych rozwiązań, kluczowych dla
orzekania. Mianowicie istnieje pogląd - iż wątpliwości budzi zmiana terminologiczna i rozróżnienie
pomiędzy zasadniczymi powodami rozstrzygnięcia i uzasadnieniem (art. 324 §1, 326 § 3 k.p.c.).
Uważa się, że w sensie literalnym, jak i na gruncie nauk o prawoznawstwie nie ma różnicy
pomiędzy pojęciem „powodów rozstrzygnięcia” a samym „uzasadnieniem rozstrzygnięcia”. Taka
definicja motywów rozstrzygnięcia pokrywa się z pojęciem „uzasadnienia orzeczenia”. Można
zatem uznać, że między zasadniczymi powodami rozstrzygnięcia a uzasadnieniem nie ma
rozbieżności, wręcz przeciwnie – zasadnicze powody rozstrzygnięcia i uzasadnienie rozstrzygnięcia
to jedność. Chociaż więc ustawodawca nakazuje wskazanie tylko zasadniczych powodów
rozstrzygnięcia, to ze względu na procesową funkcję tej czynności i powagę wymiaru
sprawiedliwości motywy ustne powinny być zbieżne z ewentualnym przyszłym uzasadnieniem
pisemnym. Jedyne, co odróżnia zasadnicze powody rozstrzygnięcia od uzasadnienia sporządzanego
po ogłoszeniu orzeczenia, to forma. Powody rozstrzygnięcia są podawane ustnie, zaś uzasadnienie
ma formę pisemną. Z tych względów dodanie w art. 324 § 1 k.p.c. postanowienia, że narada
obejmuje dyskusję nad zasadniczymi powodami rozstrzygnięcia lub uzasadnieniem jest zbędne.
Podobnie jak i zmiana art. 326 § k.p.c. w zakresie w jakim przewiduje, że w razie wygłoszenia
uzasadnienia na posiedzeniu nie podaje się zasadniczych powodów rozstrzygnięcia. Stąd w tym
62

ujęciu zagadnienia uznaje się za zbędną osobną regulację - art. 328 § 1 ¹ 1 k.p.c. jako odrębnej formy
uzasadnienia. W każdej bowiem sprawie, w której przebieg posiedzenia jest utrwalany za pomocą
urządzeń rejestrujących obraz i dźwięk lub dźwięk możliwe jest utrwalenie zasadniczych powodów
rozstrzygnięcia. Wystarczyłoby zatem jedynie dodać art. 331 § 2 k.p.c. w zakresie stanowiącym, że
doręczenie wyroku z transkrypcją fragmentu protokołu z posiedzenia podczas którego nastąpiło
ogłoszenie wyroku jest równoznaczna z doręczeniem wyroku z uzasadnieniem. Rozważania te są
konkludowane tezą, iż proponowane rozwiązania dotyczące elektronicznej formy uzasadnienia
budzą zasadnicze wątpliwości. Ustawodawca nie przewidział bowiem dla takiego uzasadnienia
żadnej uproszczonej formy. W innej opinii zauważa się, iż w praktyce sądowej , zasadnicze powody
rozstrzygnięcia" i , uzasadnienie" nie różnią się wyłącznie formą. , Zasadnicze" powody to powody
najważniejsze, najistotniejsze i z pewnością nie wszystkie i nie wyczerpujące. Innymi słowy jest to
skrócona ,,esencja" uzasadnienia. Samo uzasadnienie w formie pisemnej jest treściowo bardziej
rozbudowane i bardziej szczegółowe. Dlatego projektodawca odróżnia (i słusznie) te dwie postacie
uzasadnienia rozstrzygnięć sądu. W konsekwencji do zasadniczych powodów rozstrzygnięcia nie
stosuje się art. 328 par. 2 k.p.c. Z tego też względu, projekt przewiduje klarownie dwie sytuacje.
Jedna: ustnie zasadnicze powody rozstrzygnięcia + ewentualne uzasadnienie na piśmie. Druga:
wygłoszenie uzasadnienia do protokołu i transkrypcja. Przyjęcie, że zasadnicze powody
rozstrzygnięcia po transkrypcji pełniłyby rolę uzasadnienia, wymagałoby rozwiązania kilku
problemów. Po pierwsze, należałoby sądowi dać szansę uzupełnienia tych powodów na piśmie.
Oczywiste jest przecież, że nie wszystko da się powiedzieć. Po drugie, innym rozwiązaniem tego
problemu byłoby powierzenie sądowi (przewodniczącemu) decyzji, że w danej sprawie wygłoszone
powody są kompletne i stanowić będą po transkrypcji uzasadnienie, a w innej - są tylko ,,zwykłymi"
powodami i uzasadnienie pisemne dopiero wyjaśni wszystko. Byłoby to jednak chyba zbyt
skomplikowane.
117 Art. 328 § 1
W zmienianym art. 328 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego (art. 2 pkt 37 lit. a projektu) w zdaniu Uwaga uwzględniona.
PGSP
drugim wyraz „odrzuci" należy zastąpić wyrazem „odrzuca" w celu zachowania jednolitości
stylizacyjnej całego przepisu.
118 Art. 328 § 11
Oczekiwanym rozwiązaniem jest możliwość uzasadnienia orzeczenia ustnie, na prawach Uwaga pozytywna
Sąd Apelacyjny uzasadnienia pisemnego (art. 328 par. 1 [1] k.p.c). Podobnie jak w poprzednim wypadku
powtarzalność spraw wielu kategorii cywilnych (np. o zapłatę należności z umów) umożliwia
w Szczecinie
skonstruowanie uzasadnienia orzeczenia w jednym zwartym akcie przedstawiania ustnego
uzasadnienia wyroku. Zawarcie kompletnego uzasadnienia wyroku w ustnych motywach orzeczenia
nie stanowi zagrożenia dla jakości rozważań prawnych i ustaleń faktycznych poczynionych przez
sąd.
119 Art. 329
Ze względu na niewłaściwą praktykę nadzorczą konieczne jest również zmiana art. 329 k.p.c. w Uwaga
nie
może
być
Iustitia
zakresie stanowiącym, że sędzia sporządza uzasadnienie wyroku w terminie dwutygodniowym od uwzględniona,
gdyż
ta
przedstawienia mu akt do jego sporządzenia. W niektórych bowiem sądach sędziowie mają propozycja nie była objęta
wyznaczane krótsze terminy na sporządzenie uzasadnienia aniżeli terminy ustawowe. Wynika to z
faktu, że bieg terminu na sporządzenie uzasadnienia jest tak samo liczony dla sądu, jak i założeniami.
63

konkretnego sędziego, czyli od daty złożenia wniosku. Data zaś złożenia wniosku jest rozumiana
jako data wpływu pisma na biuro podawcze sądu. Ze względów zupełnie jednak naturalnych nie
tylko w dużych sądach nie jest możliwe przekazanie sędziemu tego samego dnia takiego wniosku.
Sędziowie otrzymują zatem akta w kilka dni od wpływu do sądu, przez co czas na sporządzenie
uzasadnienia ulega już skróceniu. W przypadku zaś niedochowania tego terminu jest on wpisywany
do kontrolki uzasadnień jako uzasadnienie sporządzone po terminie. Przy tej okazji można
zauważyć, iż problem obliczania terminów i rozliczania z nich występuje nie tylko w opisanym
wypadku. Sygnalizujemy to przy omawianiu redakcji przepisów kodeksu, by zarazem zwrócić
uwagę na upowszechniające się w praktyce zjawisko ingerowania zarządzeniami z zakresu nadzoru
administracyjnego (i tam umocowanymi) w kodeksową materię regulującą bieg sprawy przed
sądem. Uważamy to za niepokojącą sytuację. Przy tym analogiczne terminy ustawowe nie przystają
do organizacji pracy sądu, gdyż z reguły nie ma takiej możliwości, iż pismo wniesione do sądu
natychmiast znajduje się na biurku sędziego. Realność tych terminów od dawna budzi wątpliwości,
a są one miernikami przy rozpoznawaniu skargi na przewlekłość postępowania.
120 Art. 331 § 2
Niezrozumiały jest projektowany przepis art. 331 § 2 k.p.c. Przepis ten przewiduje, że „jeżeli Uwaga
nie
może
być
KRK
uzasadnienie zostało wygłoszone na posiedzeniu, stronie, która zażądała sporządzenia uzasadnienia, uwzględniona, gdyż nie jest
doręcza się wyrok wraz z transkrypcją uzasadnienia. Doręczenie wyroku z transkrypcją uzasadnienia zasadna.
jest równoznaczne z doręczeniem wyroku z uzasadnieniem". W pierwszej kolejności należy Utożsamianie
zasadniczych
wskazać, że wyrok zawsze ogłaszany jest na posiedzeniu. Zgodnie z treścią art. 326 § 2 i 3 k.p.c.
„ogłoszenie wyroku następuje na posiedzeniu jawnym. Nieobecność stron nie wstrzymuje powodów rozstrzygnięcia z
ogłoszenia. Jeżeli ogłoszenie było odroczone, może go dokonać sam przewodniczący lub sędzia ustnym uzasadnieniem jest
sprawozdawca. Ogłoszenia wyroku dokonuje się przez odczytanie sentencji. Po ogłoszeniu sentencji błędem i nie znajduje podstawy
przewodniczący lub sędzia sprawozdawca podaje ustnie zasadnicze powody rozstrzygnięcia, może w projektowanym przepisie.
jednak tego zaniechać, jeżeli sprawa była rozpoznawana przy drzwiach zamkniętych". Wydaje się,
że nie ma podstaw do sprowadzania podania zasadniczych powodów rozstrzygnięcia, które
prezentowane są po ogłoszeniu wyroku, z uzasadnieniem orzeczenia na piśmie. Taka transkrypcja z
„zasadniczych motywów rozstrzygnięcia" nie będzie spełniać wymogów uzasadnienia, o jakich
mowa w art. 328 § 2 k.p.c. Nadto, jeżeli owa transkrypcja zastępować ma uzasadnienie niecelowe
jest składanie przez stronę wniosku o sporządzenie uzasadnienia - strona winna wnosić o doręczenie
odpisu wyroku (nie wyroku) wraz z transkrypcją uzasadnienia.
121 Art. 331
Nowelizacja art. 331 Kodeksu postępowania cywilnego (art. 2 pkt 38 projektu) jest dokonywana z Uwaga
nie
może
być

naruszeniem § 89 Zasad techniki prawodawczej. Dodawany § 2 należałoby oznaczyć jako art. 3311.
uwzględniona,
gdyż
jest
W związku z projektowanym art. 331 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego (art. 2 pkt 38 projektu)
PGSP
niezgodna z założeniami. Zarzut
wydaje się, że należałoby dopuścić możliwość sporządzenia przez sąd pisemnego uzasadnienia,
nawet w razie wygłoszenia go ustnie na posiedzeniu, w przypadku gdy sąd
naruszenia § 89 ZTP jest
- na skutek wniosku o
sporządzenie uzasadnienia
niezrozumiały.
- uzna to za celowe.

122 Art. 331 § 2
Wydaje się, że przepis art. 331 § 2 projektu mimo pozornego ułatwienia pracy sędziego może Uwaga
nie
może
być
Sąd Apelacyjny obniżyć jakość orzekania. Transkrypcja nie jest uzasadnieniem i często nie jest wierną kopią zapisu. uwzględniona,
gdyż
jest
Wypowiedź ustna niema takiej jakości i precyzji jak zapis pisemny uzasadnienia będącego
64

w Łodzi
wynikiem analizy i przemyśleń Sądu. Trudno oczekiwać by ustne motywy zawierały wskazanie niezgodna z założeniami.
precyzyjne dowodów z zapisu protokołu elektronicznego. Powszechne posługiwanie się transkrypcją
pochodzącą nie od Sądu i niepoświadczoną przez Sąd może obniżyć ocenę wymiaru
sprawiedliwości w odbiorze społecznym. Nie sposób oczekiwać by ustne motywy rozstrzygnięcia
mogły zawierać szczegółowe ustalenia stanu faktycznego, analizą spornych zagadnień i
uzasadnienie wszystkich rozstrzygnięć Sądu. Zapoznanie się z tymi motywami przez Sąd drugiej
instancji wydłuży znacząco czas przygotowania się do rozprawy. Zakładając konieczność
zapoznania się z wieloma wielogodzinnymi nagraniami rozpraw, jeszcze z uzasadnieniem
orzeczenia w takiej postaci, wydajność orzecznicza sądów drugoinstancyjnych ulegnie istotnemu
ograniczeniu. Dotyczyć to może także sądów pierwszoinstancyjnych w razie zmiany referatu czy w
razie uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Zamiar ustawodawcy
przyspieszenia postępowania wywoła skutek odwrotny od oczekiwań.
123 Art. 331 § 2
Budzi wątpliwość proponowane brzmienie art. 331 § 2 kodeksu postępowania cywilnego Uwaga
nie
może
być
Sąd Apelacyjny przewidujące obligatoryjną transkrypcję uzasadnienia utrwalonego w formie dźwiękowej. uwzględniona,
gdyż
jest
w Szczecinie
Spowoduje to niepotrzebne przedłużenie postępowania, niezbędne dla procesu transkrypcji i kłóci niezgodna z założeniami.
się z głoszoną tezą o przyśpieszeniu postępowania. Może to spowodować nienaturalne
uprzywilejowanie jednej ze stron, która mając dostęp do uzasadnienia w formie dźwiękowej będzie
miała drastycznie dłuższy czas na przygotowanie środka zaskarżenia.
124 Art. 339
Zdziwienie budzi brak możliwości wydania wyroku zaocznego na posiedzeniu niejawnym. W Uwaga
nie
może
być
Iustitia
przypadku niezłożenia odpowiedzi na pozew konieczne będzie wyznaczenie rozprawy tylko po to, uwzględniona,
gdyż
taka
aby wydać wyrok zaoczny. Jeżeli następnie pozwany złoży sprzeciw, wydanie wyroku ocznego propozycja nie była objęta
możliwe będzie na posiedzeniu niejawnym. Trudno nie zauważyć, że takie rozwiązanie jest nie tylko
niespójne i niekonsekwentne, ale też całkowicie dysfunkcjonalne.
założeniami,
Jest to o tyle zaskakujące, że
znalazł się tamże (słusznie) art. 3231 umożliwiający wyrokowanie na posiedzeniu niejawnym w
sytuacji, w której pozwany podjął obronę. Trudno w tej sytuacji zrozumieć, mając choćby na
względzie od wieków akceptowane metody wnioskowań prawniczych – w tym wnioskowania z
większego na mniejsze (a maiori ad minus) dlaczego możliwość wyrokowania przez sąd na
posiedzeniu niejawnym, stanowiąca bez wątpienia wyraz tendencji do przyspieszenia procesu
cywilnego kosztem przynajmniej potencjalnego ograniczenia prawa jego uczestników do prezentacji
swych stanowisk procesowych w formie ustnej (tak przecież istotnego wedle autorów ostatniej dużej
nowelizacji k.p.c. z 16 listopada 2011 r.) zostaje wprowadzona tam, gdzie pomiędzy stronami spór
istnieje, a brak jest możliwości skorzystania z niej wtedy gdy sporu nie ma bowiem pozwany nie
podejmuje obrony w procesie. Z uzasadnienia projektu wynika, że inspirację twórców art. 3231
stanowił obowiązujący w zlikwidowanym postępowaniu w sprawach gospodarczych art. 47917. Tym
bardziej zatem należy wprowadzić przepis na wzór tamże obowiązującego art. 47918 § 2
dozwalający na wyrokowanie zaoczne na posiedzeniu niejawnym. Brak takiego przepisy może
spowodować kuriozalny w perspektywy zewnętrznej skutek w postaci konieczności skierowania
przez sąd sprawy na rozprawę mimo braku odpowiedzi na pozew – w celu wydania wyroku
zaocznego, a po jego wydaniu, w razie wniesienia przez pozwanego sprzeciwu, rozstrzygnięcie tej
65

już sporne sprawy, na posiedzeniu niejawnym – w pełnej zgodzi z projektowanym art. 3231. Tego
rodzaju niespójność legislacyjna, jeżeli zostanie ostatecznie potwierdzona w treści uchwalonej
ustawy, każe postawić pytanie o aktualność założenia o racjonalności ustawodawcy. Konieczne jest
więc dodanie w art. 339 k.p.c., przepisu art. 339§ 11 k.p.c. o treści wzorowanej np. na wspomnianym
nieobowiązującym art. 47918 § 2 k.p.c.: „Sąd może wydać wyrok zaoczny na posiedzeniu
niejawnym, gdy pozwany nie złożył odpowiedzi na pozew”. Wymagałoby to oczywiście
odpowiedniego przeformułowania treści § 2 art. 339 k.p.c. przez użycie np. sformułowania: „W
wypadkach, o których mowa w § 1 i § 11 przyjmuje się za prawdziwe …”.
125 Art. 339
Zdziwienie budzi brak możliwości wydania wyroku zaocznego na posiedzeniu niejawnym. W Uwaga
nie
może
być
Sąd Apelacyjny przypadku niezłożenia odpowiedzi na pozew konieczne będzie wyznaczenie rozprawy tylko po to, uwzględniona,
gdyż
taka
aby wydać wyrok zaoczny. Jeżeli następnie pozwany złoży sprzeciw, wydanie wyroku ocznego
w Warszawie
propozycja nie była objęta
możliwe będzie na posiedzeniuniejawnym. Trudno nie zauważyć, że takie rozwiązanie jest nie tylko założeniami.
niespójne i niekonsekwentne, ale też całkowicie dysfunkcjonalne. Konieczne jest więc dodanie w
art. 339 k.p.c, przepisu art. 339 § 11 k.p.c. o treści wzorowanej np. na nieobowiązującym art. 47918 §
2 k.p.c: „Sąd może wydać wyrok zaoczny na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany nie złożył
odpowiedzi na pozew". Wymagałoby to oczywiście odpowiedniego przeformułowania treści § 2 art.
339 k.p.c. przez użycie np. sformułowania: „W wypadkach, o których mowa w § 1 i § 11 przyjmuje
się za prawdziwe . ."
126 Art. 339 i nast.
Celowym byłoby umieszczenie w części tyczącej się wyroków zaocznych (art.339 i n. k.p.c.) Uwaga
nie
może
być
Sąd Apelacyjny wyraźnego przepisu obejmującego swym zakresem normowania możliwość wydania wyroku uwzględniona,
gdyż
taka
w Gdańsku
zaocznego na posiedzeniu niejawnym. Analiza treściowa proponowanego art. 3231

§ 1 k.p.c. propozycja nie była objęta
prowadzi do wniosku, że proponowaną zmianą nie została objęta możliwość wydawania wyroków
zaocznych na posiedzeniu niejawnym. Tymczasem wystarczy odwołać się do d
założeniami.
wóch uchylonych
regulacji zawartych w odrębnych jednostkach redakcyjnych art. 4791' k.p.c. (co do wyroków
ocznych) oraz art. 47918 k.p.c. (co do wyroków zaocznych), które przewidywały w sprawach
gospodarczych wydawanie obu typów wyroków na posiedzeniu niejawnym. Duża ilość spraw
kończy się wydaniem wyroku zaocznego w związku z niestawiennictwem stron (lub tylko
pozwanego) i nie zajęciem przez pozwanego stanowiska w sprawie (brak odpowiedzi na pozew).
Wpływ znacznej ilości spraw C , jak również to że znaczna ilość pism kierowanych do stron nie jest
odbierana, a pisma są awizowane, powodują, że sprawy wyznaczane są na odległe terminy rozpraw.
Po wydaniu wyroku zaocznego odpis wyroku doręczany jest stronom, a pozwany ma 14 dni na
wniesienie sprzeciwu. W przypadku awizowania przesyłki termin ten ulega dalszemu wydłużeniu co
najmniej o kolejne 14 dni. W efekcie od daty wpływu sprawy do daty jej zakreślenia mija długi
okres czasu. Uprzednia regulacja, jaką przewidywał art. 47918 k.p.c. pozwalała na wydanie wyroku
zaocznego na posiedzeniu niejawnym w przypadku braku aktywności strony pozwanej. Było to
dobre rozwiązanie, a również obecnie byłoby ono właściwe, szczególnie w sytuacji gdy sąd ma
obowiązek ustalić numer PESEL pozwanego, a pozwany ma obowiązek wskazania danych
pozwalających na weryfikację numeru PESEL.
127 Art. 374
Nie jest również zrozumiałe ograniczenie możliwości rozpoznawania spraw i wydawania wyroków Uwaga nie może
być
66