Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw

dokumentu. Taka niepełna definicja zdaje się prowadzić do powstania błędu przesunięcia
kategorialnego w następnym projektowanym przepisie tj. w art. 773 Kodeksu cywilnego. W przepisie
tym, stanowiąc o formie dokumentowej wskazano, że do jej zachowania „wystarcza wyrażenie
oświadczenia woli w postaci dokumentu" Podstawiając więc znaczenie dokumentu zdefiniowane
w przepisie poprzednim otrzymujemy następujące wyrażenie „wystarcza wyrażenie oświadczenia
woli w postaci nośnika informacji umożliwiającego jej odtworzenie". Tymczasem jak się wydaję
intencją projektodawcy nie jest, aby aktem woli był nośnik informacji ale, żeby ten akt był utrwalony
na nośniku. Treść obecnego zapisu zdaje się nie odpowiadać tej intencji. Na marginesie wskazać
należy, że odwoływanie się przy definicji dokumentu na potrzeby określenia form czynności
prawnych do szerokiego pojęcia „informacji" nie wydaje się zasadne. Właściwsze byłoby
posługiwanie się pojęciem „oświadczenia", używanym w tym dziale tytułu IV w księdze pierwszej
Kodeksu cywilnego. Ponadto w projektowanej w art. 772 Kodeksu cywilnego definicji dokumentu
warto by chociażby przykładowo wskazać egzemplifikacyjny katalog przedmiotowy, z uwagi na
cechujący ten przepis duży stopień ogólności i możliwe związane z tym wątpliwości interpretacyjne.

17.
Art. 772
Pozytywny skutek należy wiązać z szeroką definicją ustawową dokumentu (art. 77 [2] k.c), gdyż jej Uwaga pozytywna.
Sąd Apelacyjny elementy składowe materialne i funkcjonalne umożliwią objęcie unormowaniem wszystkich
w Szczecinie
aktualnie stosowanych nośników informacji.
18.
Art. 772
Art. 772 Dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający jej odtworzenie. Art. 773 Do zachowania Uwaga
nie
może
być
Art. 773
formy dokumentowej czynności prawnej wystarcza wyrażenie oświadczenia woli w postaci uwzględniona,
gdyż
jest
Sąd Apelacyjny dokumentu, w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie". Uwzględniając niezgodna z założeniami.
w Gdańsku
zamieszczoną w definicji dokumentu wzmiankę o tym, że nośnik musi umożliwiać odtworzenie

informacji, można mieć wątpliwość czy pojęcie obejmuje wyłącznie utrwalenia informacji, które
wymagają do ich pozyskania jakiegoś urządzenia (na przykład płyta
Zgłoszone wątpliwości zostały
CD, DVD z nagraniem dźwięku
lub obrazu itp.) czy również takie, które nie wymagają zastosowania takiego urządzenia, a więc w wyjaśnione w uzasadnieniu
szczególności dokumenty zawierające tekst. Zakładając, że pojęcie dokumentu ma obejmować projektu.
również dokumenty w tradycyjnym rozumieniu tego pojęcia, wydaje się, że art. 77(2) powinien
otrzymać brzmienie: dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający zapoznanie z jej treścią Proponowane
zawężenie
przez odbiorcę. W przeciwnym razie może istnieć niebezpieczeństwo nawiązywania przy wykładni
pojęcia dokumentu do pojęcia „odtworzenie" w rozumieniu przepisów prawa autorskiego. Treść definicji dokumentu
definicji dokumentu może budzić wątpliwość co do tego czy pod pojęciem nośnika należy rozumieć pozostawiałoby poza zakresem
wyłącznie materialne utrwalenia takiej informacji czy również taką jej postać, jak plik komputerowy tego pojęcia liczną grupę
w formacie .doc czy pdf. Bez wątpienia postać elektroniczna jest jakąś formą utrwalenia informacji dokumentów
(choćby
za pośrednictwem, której można wielokrotnie pozyskiwać utrwaloną w nich zawartość. Z uwagi na dokumenty papierowe, na
wzrost znaczenia elektronicznych form komunikacji w obrocie prawnym, definicja dokumentu nie których mogą być wprowadzane
7

powinna zawężać pojęcia dokumentu wyłącznie do materialnego utrwalenia informacji. Co jednak zmiany – np. dopiski, skreślenia
istotne powinna gwarantować, że za dokument można będzie uznać wyłącznie takie utrwalenie itp.). Czym innym jest
informacji, która gwarantuje realizację podstawowej funkcji dokumentu w tradycyjnym rozumieniu dokument, a czym innym są
tego pojęcia: brak możliwości ingerencji i wprowadzania zmian w treść informacji po jej utrwaleniu.
Tymczasem proponowana definicja w żaden sposób nie uwzględnia powyższych założeń. Bez środki służące zabezpieczeniu
wątpienia płyta CD czy pamięć USB z nagraniem rozmowy telefonicznej w formacie mp.3 jest jego
autentyczności
lub
nośnikiem informacji, a więc dokumentem w rozumieniu definicji w zaproponowanym brzmieniu. niezmienności.
Nie ulega jednak wątpliwości, że w żadnym razie nie realizuje zasadniczej funkcji dokumentu:
niezmienności treści utrwalonej informacji. Wydaje się więc, że nie definicja winna zostać
zmodyfikowana w następujący sposób: dokumentem jest każdy nośnik informacji, w tym jej postać
elektroniczną, który umożliwia zapoznanie z jej treścią przez odbiorcę i gwarantuje jej niezmienność
od chwili utrwalenia. Przyjęcie takiej definicji dokumentu uchroniłoby prawo cywilne przed
całkowicie zbytecznym mnożeniem form szczególnych czynności prawnych (pisemna,
dokumentowa, elektroniczna). Pozwoliłoby przy tym na rezygnację z osobnej regulacji art. 781.
19.
Art. 77 § 2. Dla odstąpienia lub wypowiedzenia zastrzeżono tylko formę dokumentową, mimo iż wcześniej jest Uwaga
nie
może
być
Związek
mowa o formie pisemnej i o formie dokumentowej danej czynności.
uwzględniona.
Banków
Forma dokumentowa jest
Polskich
wystarczająca do tego, by
(dalej: „ZBP”)
udowodnić fakt dokonania tzw.
czynności następczych.
20.
Art. 73 § 1.
Definicja formy dokumentowej jest niezrozumiała - jaki nośnik informacji, jaki sposób odtwarzania Uwaga
nie
może
być
Art. 772
itp. Winny to być określenia z języka potocznego, a nie z języka informatyki.
uwzględniona,
gdyż
jest
Art. 773
W zakresie zmian dotyczących formy oświadczeń woli tj. formy dokumentowej należy zwrócić niezgodna z założeniami
ZBP
uwagę, że definicja dokumentu zawarta w projektowanym art. 772 kodeksu cywilnego jest zbyt Wbrew twierdzeniom zawartym
ogólnikowa. Samo określenie, że dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający jej odtworzenie w uwadze, w definicji
uznać należy za niewystarczające - czy to oznacza, że odczytanie dokumentu na ekranie komputera dokumentu
posłużono
się
jest wystarczające dla zachowania tej formy czy też konieczne jest wydrukowanie treści znajdującej „określeniami”
z
języka
na ekranie. Co prawda, jak wynika z treści uzasadnienia (str. 3), wynika, że treść musi odpowiednio potocznego.
utrwalona, ale z treści omawianego przepisu wprost to nie wynika. Nie wynika również czy Co do definicji dokumentu oraz
dokument ma być opatrzony podpisem czy nie. Skoro nie jest wymagany podpis to pojawia się formy elektronicznej – por.
wątpliwość co do sposobu ustalenia osoby składającej oświadczenie. Ustawodawca wskazując stanowisko do uwagi nr 11.
wymagania wystarczające do zachowania formy dokumentowej powinien wskazać w jaki sposób
należy zidentyfikować osobę składającą oświadczenie. Z jednej strony ustawodawca nie wymaga W pozostałej części uwaga ma
złożenia podpisu pod oświadczeniem składanym w formie dokumentowej, a z drugiej w treści charakter polemiki z celami
uzasadnienia (str. 4) jako przykład podaje złożenie oświadczenia woli w formie pisemnej. Podważa przyjętymi
w
Założeniach
8

to całkowicie sens wprowadzania nowej formy oświadczenia woli. Być może rozwiązaniem tej projektu ustawy.
sytuacji byłoby doprecyzowanie w jakich sytuacjach forma dokumentowa jest zrównana z formą Wątpliwości
dotyczące
pisemną w których może być uznana wyłącznie za oświadczenie złożone w formie ustnej.
„skuteczności
oświadczenia
Wbrew twierdzeniom ustawodawcy (str. 5 uzasadnienia) projekt nie zawiera expressis verbis woli”
wynikają z braku
definicji formy elektronicznej, bowiem definicja dotyczy dokumentu, a nie formy elektronicznej. Ma rozróżnienia treści oświadczenia
to istotne znaczenie, bowiem złożenie oświadczenia woli w formie elektronicznej jest zrównane co woli i jego formy. Należy też
do skutków z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej.
odróżniać formę oświadczenia
Powstają wątpliwości, czy rzeczą racjonalną i celową jest wprowadzanie nowej formy czynności woli od kwestii złożenia go
prawnych nazywanej „dokumentową”. Czy nie byłoby zamiast tego zasadniejsze rozbudowanie drugiej stronie.
uregulowań dotyczących formy elektronicznej czynności prawnej? Uzasadnienie w tym zakresie jest Projektowana definicja
lakoniczne i praktycznie sprowadza się do powołania np. regulacji niemieckiej. Nowelizacji kodeksu dokumentu nie rodzi
cywilnego była niezliczona ilość nie wydaje się jednak by w praktyce występował odczuwalny brak wątpliwości, co do charakteru
nowej oświadczeń. Szczególnie, że w miarę postępującej informatyzacji przepisy zrównujące zapisy kopii i skanów. Zastrzeżenia w
elektroniczne z formą pisemną wydają się sukcesywnie rozwiązywać ewentualne problemy. Ponadto, tym zakresie są sprzeczne z
w projekcie brak wyraźnego uregulowania sposobu stwierdzenia formy dokumentowej, że prezentuje zasadami logiki, gdyż nie da się
ona mające wywierać skutek prawny oświadczenie a nie np. fragment negocjacji czy projekt wyrazić oświadczenia woli w
oświadczenia. W przypadku formy pisemnej zasadą jest, że taki skutek wywiera podpisanie postaci kopii lub skanu
określonej treści. Pytanie co będzie potwierdzało wolę skuteczności oświadczenia utrwalonego na dokumentu. Są to „byty
nośniku informacji. Definicja dokumentu jest niezmiernie szeroka. W jej świetle dokumentami stają pochodne” w stosunku do
się zapisy kamer monitorujących i to nawet przypadkowe nagrania. Powstaje wątpliwość czy oryginału dokumentu i dotyczą
czynność prawna została dokonana w formie dokumentowej jeśli została utrwalona bez wiedzy i woli one
posługiwania
się
jednej strony albo wręcz bez wiedzy i woli obu stron choćby przypadkowo przez odpowiedni nośnik dokumentami, a nie wyrażania
informacji. W przypadku formy pisemnej raczej trudno sobie wyobrazić jej zachowanie bez wiedzy i oświadczeń woli.
woli składającego oświadczenie. Przy tak szerokiej definicji dokumentu jest to jak najbardziej
prawdopodobne. Wydaje się, że obecna sytuacja gdzie wszystkie tego rodzaju utrwalenia
elektroniczne mogą być dowodem ale nie są dokumentem lepiej odpowiada realiom praktyki.
Termin „dokument” w języku potocznym ma konotacje związane z formą pisemną. Zaproponowana
terminologia ignoruje te skojarzenia, co może wywoływać wątpliwości interpretacyjne z uwagi na
rozróżnienie formy pisemnej i dokumentowej.
Wątpliwości budzi wprowadzona w bardzo ogólnej i lakonicznej definicja określenia „dokument”
jako nośnik (każdy) informacji oraz „formy dokumentowej”, do zachowania której nie będzie
potrzebny podpis. Wątpliwości związane są m.in. z faktem, że „nośnikiem informacji” może być np.
dysk magnetyczny (twarde), pendrive, i czy wówczas również mówimy o dokumencie; oraz
związane są brakiem informacji w projekcie sugerującej, że projektujący rozważył kwestię
9

powszechnie stosowanych i występujących w obrocie kopii. Utrudnione będzie ustalenie, czy
dokument w formie dokumentowej to oryginał, czy kopia, ponieważ brak podpisu będzie to
skutecznie ograniczał. Wątpliwe wydaje się, że forma dokumentowa może mieć większą moc
dowodową od wydruku skanu dokumentu, który został sporządzony na piśmie.
Ustawodawca wprowadza definicję pojęcia "dokument", odwołując się do pojęcia "informacja";
przepisy Kodeksu cywilnego nie określają natomiast pojęcia "informacja"; przy definicji formy
dokumentowej, projektodawcy natomiast odwołują się do oświadczenia woli, wyrażonego w postaci
dokumentu; projektodawca powinien usystematyzować te pojęcia ("oświadczenie woli" i
"informacja").
Na gruncie proponowanych zmian należałoby podnieść również i to, że niejednokrotnie trudność
będzie stanowiło wykazanie, iż oświadczenie woli wyrażone w formie dokumentowej dotarło do
osoby, dla której było przeznaczone. Przykładowo sms, na który powołuje się w uzasadnieniu
projektu może zostać wprawdzie wysłany, ale niekoniecznie musi dojść do jego adresata (sytuacje
takie nie są rzadkością; należałoby także wskazać na konsekwentną praktykę producenta mobilnych
urządzeń telefonicznych Apple, który w żadnym z dotychczasowych wersji oprogramowań, w tym
najnowszej wersji IOS7 nie wprowadził raportów doręczeń). Udowodnienie, iż osoba taka nie
otrzymała wiadomości tekstowej może być utrudnione i kosztowne. Zatem jeśli chodzi o formę
dokumentową, być może zasadnym byłoby wprowadzenie wymogu uzyskania potwierdzenia
odbioru.

21.
Art. 781
Pojawiają się wątpliwości dotyczące braku zdefiniowana formy elektronicznej. Przepis jedynie Uwaga niezasadna
ZBP
wskazuje w jaki sposób następuje złożenie oświadczenia w formie elektronicznej i jaki jest tego Przepis definiuje pojęcie formy

skutek
elektronicznej wskazując w jaki
W związku z proponowanym przepisem w kc o formie elektronicznej należałoby postulować sposób
następuje
złożenie
wskazanie dotyczące zastrzeżenia o możliwości odstępstw wynikających z przepisów szczególnych. oświadczenia w tej formie.
Klasycznym odstępstwem jest bowiem art. 7 Pr. Bankowego i składanie oświadczeń woli w formie
elektronicznej równoważnych z formą pisemną bez konieczności składania podpisu elektronicznego Zbędne jest zamieszczanie w
(oczywiście pod warunkiem spełnienia odpowiednich standardów określonych w rozporządzeniu tym przepisie zastrzeżenia o
wykonawczym)
możliwość odstępstw, gdyż
stosunek przepisów zawartych
w ustawach szczególnych (legis
specialis) wobec przepisów k.c.
jest oczywisty.
22.
Art. 781
Projekt słusznie zakłada konieczność wprowadzenia możliwości dokonywania czynności prawnych Uwaga
nie
może
być
10

KRK
(składania oświadczeń woli) drogą elektroniczną (forma elektroniczna). Należy jednak zwrócić uwzględniona,
gdyż
jest
uwagę, że projekt określa sposób składania oświadczeń woli drogą elektroniczną, podczas gdy w niezgodna z założeniami.
żaden sposób nie reguluje tej formy czynności prawnej. Nie sposób zgodzić się z twierdzeniem, że Definicja formy elektronicznej
wyodrębnienie formy elektronicznej usunie spór wokół możliwości posłużenia się tą formą przez została zamieszczona w art. 781
osoby mogące czytać, lecz nie mogące pisać. Interesom osób niepełnosprawnych nie będzie również k.c.
służyło rozszerzenie zakresu zastosowania przepisu art. 79 k.c także na osoby niemogące zarówno
pisać, jak i czytać. Przyzwolenie osobom niemogącym czytać na składanie oświadczeń woli w
formie pisemnej skutkować będzie, że osoby takie składać będą mogły podpis pod tekstem
oświadczenia woli, którego nie są w stanie odczytać.
23.
Art. 781
Propozycja uregulowania formy elektronicznej czynności prawnej (dodanie art.781 Kc). jest zbyt Uwaga
nie
może
być
Krajowa
liberalna, ponieważ zakłada między innymi konieczność opatrzenia takiego oświadczenia woli uwzględniona.
Rada
jedynie . podpisem elektronicznym umożliwiającym identyfikację osoby składającej W
świetle
treści
Notarialna
oświadczenie. .". Wydaje się, że z uwagi na proponowane zrównanie, co do zasady, formy proponowanego art. 781 k.c.,
(dalej: „KRN”)
elektronicznej czynności prawnej z formą pisemną, niezbędne byłoby wprowadzenie wymogu wprowadzenie takiego
analogicznego do propozycji zawartej w proponowanym brzmieniu § 5 w art. 126 K.p.c. to jest uzupełnienia jest zbędne.
wymogu opatrzenia oświadczenia woli składanego w formie elektronicznej bezpiecznym podpisem
elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu lub podpisem
elektronicznym potwierdzonym profilem zaufanym Elektronicznej Platformy Usług Administracji
Publicznej.
24.
Art. 79
Dlaczego osoba nie mogąca pisać nie może posłużyć się dla identyfikacji podpisem elektronicznym? Uwaga nie
może
być
ZBP
Art. 79 k.c. wprowadza wymóg by osoba potwierdzająca autentyczność odcisku palca osoby uwzględniona.
niepiszącej była osobą upoważnioną do takiego poświadczenia. Pojawia się wątpliwość w jakim Przepis ten nie dotyczy
trybie ma być udzielone to upoważnienie. Jeśli w tekście „podpisywanym” przez odcisk palca to oświadczeń
składanych
w
praktycznie zawarcie klauzuli w upoważnieniu w żaden sposób nie zwiększa bezpieczeństwa formie elektronicznej.
składającego ten „podpis”.
Upoważnienie
będzie
dokonywane ustnie. Przepis nie
przewiduje żadnych warunków
formalnych dla tego
upoważnienia.
25.
Art. 79
Nie zasługuje na pozytywną ocenę proponowana zmiana w art.79 Kodeksu cywilnego, rozszerzająca Uwaga
nie
może
być
KRN
możliwość zastępczego składania oświadczeń w formie pisemnej przez osoby niemoga.ee pisać, bez uwzględniona,
gdyż
jest
dodatkowego warunku, iż mogą one czytać. Obecna redakcja tego przepisu pozwala osobie niezgodna z założeniami.
zainteresowanej na pełną kontrolę treści oświadczenia pod którym składa podpis, pozwala na
osobiste (bez pośredników) zapoznanie się z jego treścią. Poza wskazanym w tym przepisie
notariuszem, jako osobą zaufania publicznego, szeroki krąg podmiotów (w zasadzie nadmiernie
szeroki krąg podmiotów) nie będących zobowiązanymi do zachowania bezstronności i należytego
11