Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw

ostrożnej analogii (A. Wolter, Prawo cywilne, Zarys części ogólnej, Warszawa
1996 r., s. 113) lub też w ogóle wyklucza się tego rodzaju analogie do niektórych
oświadczeń (Z. Banaszczyk, System Prawa Prywatnego, Prawo cywilne - część
ogólna, T. 1, s 891). Dlatego też należy oczekiwać, że projektodawca wyjaśni w
uzasadnieniu motywy tak istotnej dla systemu prawa cywilnego decyzji
legislacyjnej,
gdyż
w
aktualnym
brzmieniu
uzasadnienie
projektu
jedynie
relacjonuje wprowadzoną zmianę bez podania jej motywów. Ponadto trzeba
zwrócić uwagę na okoliczność, że tytuł IV w księdze pierwszej Kodeksu
cywilnego, do którego zamierza się wprowadzić art. 651 dotyczy czynności
prawnych, a zatem uregulowanie w nim oświadczeń innych niż oświadczenie woli
wymagałoby zmiany nazwy tego tytułu.

3.
Art. 651
Trzecia grupa projektowanych zmian dotyczy formy czynności prawnych. W tym zakresie za zbędne Uwaga nie
może
być
Krajowa Rada uznać należy wprowadzenie art. 651 k.c. Z uzasadnienia projektu wynika, że przepis ten dotyczyć ma uwzględniona.
Sądownictwa
takich oświadczeń, jak oświadczenia wiedzy lub uczuć. W uzasadnieniu projektu nie wyjaśniono Por. stanowisko do uwagi nr 1.
(dalej: „KRS”)
przyczyn dodania przepisu o proponowanej treści. Należy stwierdzić, że odnośnie do oświadczeń
wiedzy, orzecznictwo wykształciło już zasadę odpowiedniego stosowania przepisów o
oświadczeniach woli. Brak natomiast wyjaśnienia, jakie znaczenie prawne ma stosowanie przepisów
Kodeksu cywilnego do oświadczeń uczuć.
4.
Art. 651
Projektowany art. 651 kc dotyczący odpowiedniego stosowania przepisów o oświadczeniu woli do Uwaga nie
może
być
Konfederecja
innych oświadczeń, w tym oświadczeń wiedzy lub uczuć budzi wątpliwości. Po pierwsze, należy uwzględniona.
Pracodawców
zadać pytanie, jaki jest w ogóle cel zamieszczenia takiego przepisu. Kodeks cywilny reguluje Por. stanowisko do uwagi nr 1.
Polskich
stosunki cywilnoprawne, których podstawowym źródłem są czynności prawne, których
Lewiatan
najważniejszym elementem są oświadczenia woli, a nie oświadczenia wiedzy lub uczuć. Po drugie,
(dalej:
należy postawić drugie, o wiele poważniejsze zastrzeżenie, o skutki odpowiedniego zastosowania
„LEWIA-
przepisów o oświadczeniach woli do innych oświadczeń. Odpowiedni stopień tego zastosowania
TAN”)
najprawdopodobniej wywoła spory w doktrynie. Wystarczy podać na przykład kwestię składania
oświadczeń woli przez osoby prawne, czy odpowiednie stosowanie będzie oznaczać, że oświadczenia
wiedzy też powinny być np. składane z zachowaniem odpowiedniej reprezentacji.
5.
Art. 651
Teza przepisu jest oczywista, ale czy z tego względu nie należało poprzestać na tej konstatacji, Uwaga nie
może
być
Stowarzyszenie
łatwodostępnej do uzyskania poprzez wykładnię prawa bez potrzeby dodatkowego jej zapisywania ? uwzględniona.
Sędziów
W innym przypadku może się bowiem okazać, iż użytkownik naszego systemu prawa stwierdzi, że Por. stanowisko do uwagi nr 1.
Polskich
skoro zasadą jest regulowanie wprost różnych sytuacji prawnych, to brak regulacji jest luką prawną
Iustitia
niepodlegającą wypełnieniu. Jest to zagadnienie ogólniejszej materii, tu zasygnalizowane przy okazji
(dalej:
kolejnej dużej zmiany istotnego dla funkcjonowania sądów kodeksu, która zawsze prowadzi do
2

„IUSTITIA”)
zastanowienia się nad potrzebą stabilizacji prawa.
6.
Art. 651
Za zbędne jedynie uważam wprowadzenie art. 651 k.c. Z uzasadnienia projektu wynika, iż przepis ten Uwaga nie
może
być
Sąd Apelacyjny dotyczyć ma takich oświadczeń, jak oświadczenia wiedzy lub uczuć. Odnośnie pierwszej grupy uwzględniona.
oświadczeń, to orzecznictwo wykształciło już zasadę odpowiedniego stosowania do oświadczeń
w Krakowie
Por. stanowisko do uwagi nr 1.
wiedzy przepisów o oświadczeniach woli. Nie znajduję natomiast odpowiedzi, jakie znaczenie
prawne ma stosowanie przepisów kodeksu cywilnego do oświadczeń uczuć.
7.
Art. 651
Należy pozytywnie ocenić dalsze doprecyzowanie reguł wykładni oświadczeń wiedzy (art. 65 [1] k.c. Uwaga pozytywna.
Sąd Apelacyjny projektu), podobnie dobrym kierunkiem jest jasne określenie sankcji niezachowania formy czynności
w Szczecinie
prawnej (art. 73 i 74 k.c); cennym dla praktyki unormowaniem będzie nowelizacja art. 77 par. 2 k.c,
który określa możliwość skutecznego rozwiązania i formę rozwiązania umowy zawartej w formie
pisemnej lub dokumentowej.
8.
Art. 73 § 1
W projektowanym brzmieniu art. 73 § 1 Kodeksu cywilnego (art. 1 pkt 2 projektu) wprowadza się
Uwaga
nie
może
być

pojęcie „forma dokumentowa" odróżniając je od dotychczasowej formy pisemnej poprzez użycie uwzględniona, gdyż pojęcie
PGSP
funktora alternatywy rozłącznej „albo". Takie odróżnienie wprowadza zamieszanie w rozumieniu
„forma dokumentowa” nie jest
formy dokumentowej. Z definicji tej formy wynika bowiem, że jest to nazwa o charakterze
nadrzędnym do
pojęciem nadrzędnym wobec
formy pisemnej. Zatem wymienienie formy dokumentowej obok pisemnej z
użyciem funktora „albo" jest błędne, gdyż sugeruje, że są to nazwy rozłączne. Błąd ten będzie pojęcia „forma pisemna”.
wywoływał wątpliwości w interpretacji dalszych przepisów (patrz uwaga nr 6).
9
Art. 74 ust. 3
Zgodnie z Projektem, proponowane jest także dodanie do ustawy Kodeks cywilny przepisu art.74 Uwaga nie
może
być
BCC
ust.3 (w wyniku tego zabiegu, dotychczasowy art.74 ust.3 k.c. ma zostać przesunięty na pozycję uwzględniona.
kolejnego ustępu, tj. art.74 ust.4 Kodeksu cywilnego) o następującej treści: „Jeżeli forma pisemna Nie wskazano w niej, jakie
lub dokumentowa jest zastrzeżona dla oświadczenia jednej ze stron, w razie jej niezachowania
dowód ze świadków lub z przesłuchania stron na fakt dokonania tej czynności jes
kontrowersje może budzić ten
t dopuszczalny
także na żądanie drugiej strony". Propozycja ta wymagać będzie bardziej skrupulatnej analizy. przepis.
Niemniej, już na wstępie zauważyć należy, że niewątpliwie może ona budzić pewne kontrowersje,
szczególnie w proponowanym przez ustawodawcę kształcie.
10.
Art. 74
Art. 74 § 4 k.c. wprowadza zróżnicowanie sytuacji przedsiębiorców i innych osób. Zróżnicowanie Uwaga nie
może
być
KRS
takie ustawodawca może oczywiście wprowadzić, jednak projektodawca powinien szczegółowo uwzględniona.
propozycję tę uzasadnić. Poza tym art. 74 § 3 k.c. zawiera szeroki katalog wyjątków, co czyni Projekt nie wprowadza
dyskusyjnym potrzebę odrębnej regulacji sytuacji przedsiębiorców.
zróżnicowania ani nie rozszerza
katalogu
wyjątków,
gdyż
regulacje te aktualnie
obowiązują.
11.
Art. 77
Projekt przewiduje również wprowadzenie do ustawy Kodeks cywilny nowej formy szczególnej Uwaga
nie
może
być
BCC
czynności prawnej, tj. formy dokumentowej. Szczegółowe regulacje dotyczące przedmiotowej formy uwzględniona,
gdyż
jest
zostaną wskazane w nowo dodanych do ustawy przepisach: art.77 i art. 773. Niemniej, pomimo niezgodna z założeniami.
3

obszernego uzasadnienia proponowanych zmian, ustawodawca nie wyjaśnił dokładnych powodów
wprowadzenia nowej formy szczególnej, poza technologicznymi względami. Rozwiązanie to budzi
nasze zastrzeżenia.
12.
Art. 77
Wprowadzenie formy dokumentowej spowoduje zwiększenie roli dowodzenia faktu złożenia Uwaga
nie
może
być
KRS
zgodnych oświadczeń woli przez strony czynności oraz interpretacji oświadczenia jednostronnego. uwzględniona,
gdyż
jest
Niewątpliwie wpłynie to na czasochłonność czynności procesowych i spowoduje większe trudności niezgodna z założeniami.
w dowodzeniu dla stron. Ponadto wydaje się, że występuje potrzeba ponownego rozważenia Nie jest zasadne
zharmonizowania art. 245 k.p.c. z art. 77 § 2 i 3 k.c.
zharmonizowanie art. 245 k.p.c.
Art. 77 k.c. rozluźnia rygory i liberalizuje wymogi dotyczące formy, powodując zwiększenie zakresu z art. 77 § 2 i 3 k.c., gdyż
dowodzenia i wpływając niekorzystnie na pewność obrotu, co może nie znajdować odzwierciedlenia przepis art. 245 k.p.c. dotyczy
w korzyściach proponowanej zmiany.
wyłącznie
oświadczeń
opatrzonych podpisem.
13.
Art. 77
Z zakresie zmian dotyczących formy oświadczeń woli tj. formy dokumentowej należy zwrócić Uwaga
nie
może
być
LEWIATAN
uwagę, że definicja dokumentu zawarta w projektowanym art. 772 kodeksu cywilnego jest zbyt uwzględniona,
gdyż
jest
ogólnikowa. Samo określenie, że dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający jej odtworzenie niezgodna z założeniami.
uznać należy za niewystarczające - czy to oznacza, że odczytanie dokumentu na ekranie komputera
jest wystarczające dla zachowania tej formy czy też konieczne jest wydrukowanie treści znajdującej Odnosząc się do zgłoszonych
na ekranie. Co prawda z treści uzasadnienia (str. 3) wynika, że treść musi być odpowiednio wątpliwości, należy podnieść,
utrwalona, ale z treści omawianego przepisu wprost to nie wynika. Nie wynika również czy że ekran monitora nie jest
dokument ma być opatrzony podpisem czy nie. Skoro nie jest wymagany podpis to pojawia się nośnikiem
informacji
wątpliwość co do sposobu ustalenia osoby składającej oświadczenie. Ustawodawca wskazując umożliwiającym
jej
wymagania wystarczające do zachowania formy dokumentowej powinien wskazać w jaki sposób odtworzenie. Jest on tylko
należy zidentyfikować osobę składającą oświadczenie. Z jednej strony ustawodawca nie wymaga środkiem
technicznym
złożenia podpisu pod oświadczeniem składanym w formie dokumentowej, a z drugiej w treści umożliwiającym odtworzenie
uzasadnienia (str. 4) jako przykład podaje złożenie oświadczenia woli w formie pisemnej. Podważa informacji (chyba że informacja
to całkowicie sens wprowadzania nowej formy oświadczenia woli. Być może rozwiązaniem tej została zapisana na ekranie
sytuacji byłoby doprecyzowanie w jakich sytuacjach forma dokumentowa jest zrównana z formą monitora np. za pomocą
pisemną, w których może być uznana wyłącznie za oświadczenie złożone w formie ustnej.
flamastra).
Wbrew twierdzeniom ustawodawcy (str. 5 uzasadnienia) projekt nie zawiera expressis verbis Z treści przepisu wprost wynika,
definicji formy elektronicznej, bowiem definicja dotyczy dokumentu, a nie formy elektronicznej. Ma że
informacja musi być
to istotne znaczenie, bowiem złożenie oświadczenia woli w formie elektronicznej jest zrównane co utrwalona na nośniku („nośnik
do skutków z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej.
informacji”).
Nie jest możliwe wskazanie w
przepisie sposobu identyfikacji
4

osoby składającej oświadczenie,
gdyż jest to uzależnione od
szeregu czynników (w tym od
postaci dokumentu).
Projektowany art. 781
k.c.
definiuje
pojęcie
formy
elektronicznej, a nie dokumentu
elektronicznego.
14.
Art. 77 i inne Co do wprowadzenia nowej formy czynności prawnej: „formy dokumentowej".
Uwaga
nie
może
być
Naczelny
Termin ten wprowadza się do treści art. 74, art. 76, art. 77 § 2 i art. 720 § 2 K.c. bez wcześniejszego uwzględniona,
gdyż
jest
Sąd
zamieszczenia w projekcie definicji „formy dokumentowej". Dopiero w pkt 6, dotyczącym dodanego niezgodna z założeniami.
Administracyj-
art. 772, definiuje się pojęcie dokumentu jako „nośnika informacji umożliwiającego jej odtworzenie". Uwaga
nie
uwzględnia
ny
Definicja ta niczego nie wyjaśnia, ponieważ nie wiadomo, co na gruncie prawa cywilnego oznacza dotychczasowej
kolejności
(dalej: „NSA”)
termin: „nośnik informacji".
poszczególnych przepisów k.c.
Dodany art. 773 stanowi, że „do zachowania formy dokumentowej czynności prawnej wystarcza Ustawowa definicja „nośnika
wyrażenie oświadczenia woli w postaci dokumentu, w sposób umożliwiający ustalenie osoby informacji” jest zbędna. Pojęcie
składającej oświadczenie". Z treści tego przepisu nadal nie wiadomo, co to jest „forma to jest używane w doktrynie
dokumentowa", ale użyty jest następnie termin, że oświadczenie woli ma być wyrażone w postaci prawa cywilnego.
dokumentu. Nie wiadomo, w jakim znaczeniu użyty jest termin „dokument" - czy w rozumieniu art. Nie
można
przypisywać
772, czy też w innym znaczeniu użytym wcześniej w art. 74 § 2 projektu, czy w aktualnym brzmieniu różnych
znaczeń
pojęciu
art. 78 § 1 K.c.
„dokument”
użytemu
w
Wydaje się, że art. 773 mógłby stanowić odrębną jednostkę redakcyjną art. 772 projektu. Należy przy projektowanych przepisach.
tym zauważyć, że termin dokument jest pojęciem prawa procesowego, a nie materialnego (por. tytuł Nie znajduje uzasadnienia
Oddziału 2 - Dokumenty, art. 244 i nast. K.p.c).
twierdzenie, że definicja „formy
Wyjaśnienia zawarte w uzasadnieniu projektu (k. 1-5), część II pkt 2-6 uzasadnienia), podają dokumentowej” powinna być
informacje, których zabrakło w treści nowo projektowanych przepisów. Przede wszystkim w zamieszczona w art. 772 k.c.
uzasadnieniu podano, że forma dokumentowa stanowi nowy typ formy szczegółowej o niższym Nietrafny jest pogląd, że termin
stopniu sformalizowania niż forma pisemna, co przejawia się w braku konieczności złożenia „dokument” nie jest pojęciem
własnoręcznego podpisu (s. 4, pkt 6, zdanie pierwsze). Wyjaśnienie tej kwestii zostało też podane w prawa materialnego.
pkt 5 na s. 3 uzasadnienia, w związku z wyjaśnieniem definicji użytej w art. 772 projektu, przez Propozycja zamieszczenia w
stwierdzenie, że „konstytutywną cechą dokumentu w świetle projektowanego przepisu jest zatem definicji „formy
jego intelektualna zawartość, czyli informacja - treść obejmująca różnego rodzaju oświadczenia (. .). dokumentowej” wskazania, że
Treść ta musi zostać odpowiednio utrwalona w sposób umożliwiający jej odtworzenie. W takim nie jest wymagane podpisanie
ujęciu dla bytu dokumentu nie ma znaczenia to, czy jest on podpisany".
dokumentu nie uwzględnia
5

Należy jednak zauważyć, że podane wyjaśnienie nie przystaje do treści art. 772 projektu, a podane zależności
zachodzących
informacje powinny być zawarte w treści nowo projektowanych przepisów, przy zachowaniu pomiędzy
poszczególnymi
właściwej systematyki.
definicjami form oświadczeń
2) art. 1 pkt 10 - w zakresie art. 81 § 2, co do dodanego pkt 3 w brzmieniu: „w razie znakowania woli.
Zarzut
niezgodności
czasem dokumentu w postaci elektronicznej - od daty znakowania czasem".
cytowanego fragmentu
Przepis art. 81 K.c. dotyczy ustalenia daty pewnej, ważności albo skutków czynności prawnej. W uzasadnienia z treścią art. 772
przepisie tym ustawodawca nie używa określenia „znakowania czasem", tylko odnosi się do k.c. jest niezrozumiały.
urzędowego poświadczenia daty, do daty dokumentu urzędowego, czy daty umieszczenia wzmianki Uwaga dotycząca art. 81 § 2 pkt
na dokumencie. Wydaje się, że należy określić, iż data przesłania dokumentu na elektroniczną 3 k.c. nie znajduje uzasadnienia,
skrzynkę podawczą urzędu - jest datą pewną.
gdyż
nietrafnie
utożsamia
znakowanie czasem z datą
przesłania
dokumentu
na
skrzynkę podawczą urzędu.
15.
Art. 772
W projekcie zawarto definicję dokumentu, wskazując (projektowany przepis art 772 k.c), że Uwaga
nie
może
być
Krajowa Rada „dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający jej odtworzenie". Przede wszystkim należy uwzględniona,
gdyż
jest
Komornicza
wyrazić wątpliwość co do faktycznej konieczności zamieszczania w przepisach definicji dokumentu. niezgodna z założeniami.
(dalej: „KRK”)
Podkreślenia wymaga, że pojęcie dokumentu, choć niezdefiniowane w przepisach, występuje w W
Założeniach
projektu
aktach prawnych od wielu lat i dotychczas nie było problemów z rozumieniem tego pojęcia. przytoczono cele wprowadzenia
Wprowadzenie zaś legalnej definicji powoduje możliwość powstania problemów z wykładnią tej definicji, jak też jej treść.
przepisu, z uwagi na konieczność odstąpienia od dotychczasowego, potocznego rozumienia
określonego pojęcia. Nadto, sformułowana w projekcie ustawy definicja nie jest zgodna z projektem
założeń. Wydaje się, że intencją ustawodawcy było przypisanie charakteru „dokumentu" informacji,
o ile utrwalona zostanie ona w sposób umożliwiający jej odtworzenie. Tymczasem wskazany wyżej
przepis przyznał taki charakter nie informacji, lecz nośnikowi, na którym informacja została
zapisana. Tym samym dokumentem ma być np. płyta CD, a nie informacja zapisana na takiej płycie.
16.
Art. 772
Doceniając podjętą w dodawanym art. 772
Uwaga
nie
może
być
Kodeksu cywilnego (art. 1 pkt 6 projektu) próbę

uregulowania praktyki składania oświadczeń woli utrwalanych w inny sposób niż za pomocą pisma, uwzględniona,
gdyż
jest
PGSP
należy zwrócić uwagę na budzącą wątpliwość treść projektowanego przepisu. W uzasadnieniu niezgodna z założeniami.
projektu wskazano, że dokument tworzą nośnik, na którym jest zapisana informacja oraz ta
informacja. Zatem jak najbardziej słusznie uznano, że cechą konstytutywną dokumentu jest
informacja. Tymczasem projektowany art. 772 stanowi „Dokumentem jest nośnik informacji
umożliwiający jej odtworzenie." Zastosowana definicja równościowa wskazuje, że pojęcie
„dokument" jest równoznaczne z samym nośnikiem, nie zaś z informacją na nim zapisaną (odwołanie
się do informacji w dalszej części definicji stanowi jedynie opis nazwy „nośnik"). Projektując
definicję dokumentu pominięto więc znaczenie informacji stanowiącej konstytutywną część
6