Rządowy projekt ustawy o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014-2020

Ustawa – Prawo ochrony środowiska art. 400b ust. 4 i 5 oraz art. 411 ust. 10f
ustanowiła szczególne formy współpracy pomiędzy NFOŚiGW oraz wojewódzkimi
funduszami w zakresie realizacji zadań publicznych, specyficzne dla polskiego systemu
finansowania ochrony środowiska i gospodarki wodnej.
W art. 411 ust. 10f przewidziano instrument polegający na udostępnianiu przez
NFOŚiGW wojewódzkim funduszom własnych środków z przeznaczeniem na
udzielanie pożyczek lub dotacji na wskazane przez siebie programy i przedsięwzięcia
ekologiczne. Rozwiązanie to ma na celu zwiększenie efektywności wykorzystania
środków NFOŚiGW przeznaczonych na programy i przedsięwzięcia o znaczeniu
lokalnym.
Przepisy art. 400b ust. 4 i 5 umożliwiają NFOŚiGW, wykonującemu zadania
Krajowego Operatora Systemu Zielonych Inwestycji określone w ustawie z dnia
17 lipca 2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych
substancji, powierzanie wojewódzkim funduszom, na podstawie porozumień, czynności
składających się na realizację zadań dotyczących monitorowania oraz sprawowania
kontroli nad wykorzystaniem środków przez beneficjentów; Narodowy Fundusz ponosi
pełną odpowiedzialność za wykonywanie tych czynności. Takie rozwiązanie prowadzi
do przyspieszenia wykonywania działań monitoringowo-kontrolnych oraz do
racjonalizacji kosztów tych działań. Podkreślenia wymaga fakt, że obecnie
wojewódzkie fundusze w wielu przypadkach współfinansują, w ramach wkładu
własnego beneficjenta, realizację projektów dofinansowanych ze środków NFOŚiGW
i dokonują kontroli realizacji tych projektów, zarówno w części finansowanej ze
środków własnych, jak i Narodowego Funduszu.
Z uwagi na powyższe, uwzględniając ustawowe zadania Funduszy, wzajemne ich
dopełnianie się w systemie finansowania ochrony środowiska i gospodarki wodnej,
a także ww. formy współpracy pomiędzy nimi, Narodowy Fundusz oraz wojewódzkie
fundusze powinny mieć możliwość, za zgodą instytucji zarządzającej lub instytucji
pośredniczącej, wspólnej realizacji zadań publicznych w perspektywie finansowej
2014–2020 w sposób analogiczny do rozwiązań określonych w art. 400b ust. 4 i 5,
z uwzględnieniem, że NFOŚiGW ponosiłby pełną odpowiedzialność za realizację
powierzonych zadań.
59

Dodawany ust. 2a w art. 400b precyzuje cel działania Narodowego Funduszu
i wojewódzkich funduszy, aby w sposób niebudzący wątpliwości wskazać aktywności
tych funduszy związanych z tworzeniem warunków do wdrażania finansowania
ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Działania tych funduszy nie polegają
wyłącznie na udzielaniu dofinansowania obejmującego takie czynności, jak ogłoszenie
naboru, przyjęcie wniosku o dofinansowanie, zawarcie umowy o dofinansowanie i jej
rozliczenie, ale obejmują także działania organizacyjne, informacyjne, analityczne,
koordynacyjne oraz w zakresie budowania i rozwijania kompetencji, związane
z przygotowaniem rynku na odbiór dofinansowania udzielanego przez fundusze, jak
również wymianę doświadczeń z innymi podmiotami, w tym z jednostkami samorządu
terytorialnego, przedsiębiorcami oraz podmiotami zagranicznymi, w celu stałego
udoskonalania oferty finansowej.
W związku z wymogiem posiadania przez beneficjentów Priorytetu Inwestycyjnego 4.5
POIiŚ 2014–2020 przygotowanych planów gospodarki niskoemisyjnej, ich opracowanie
zostanie sfinansowane ze środków POIiŚ 2007–2013 (działanie 9.3). Realizacja tych
planów będzie wymagała zarówno zwiększenia kompetencji beneficjentów, jak
i zapewnienia im wsparcia doradczego na etapie przygotowania projektów
inwestycyjnych w perspektywie finansowej 2007–2013 oraz na etapie wdrażania
w perspektywie finansowej 2014–2020. Zwiększenie kompetencji i zapewnienie
wsparcia może być zadaniem Narodowego Funduszu oraz wojewódzkich funduszy.
Celem przedstawionego podejścia jest dążenie do zwiększenia efektywności
wydatkowanych środków w projektach z zakresu efektywności energetycznej i OZE.
Zapewnienie beneficjentom wsparcia doradczego w perspektywie 2007–2013
w połączeniu z przewidzianą w Priorytetach Inwestycyjnych 4.2 i 4.3 możliwością
uruchomienia ogólnopolskiego systemu takiego wsparcia dla potencjalnych
beneficjentów uzasadnia doprecyzowanie celu działania funduszy, tak jak to przewiduje
dodawany ust. 2a w art. 400b.
Dodanie ww. przepisu uzasadnione jest również tym, że:
– tak jak wynika z wytycznych Komisji Europejskiej ws. finansowania projektów
z zakresu efektywności energetycznej budynków, udzielanie wsparcia finansowego
powinno być łączone z udzielaniem wsparcia pozafinansowego, w szczególności
z doradztwem,
ułatwiającym beneficjentowi sprawną realizację projektu
inwestycyjnego; przeniesienie takiej rekomendacji także na inne obszary
60

finansowania projektów ekologicznych (np. z zakresu gospodarki wodnej, gospodarki
odpadami, itd.) powinno stanowić ogólną zasadę stosowaną przy wdrażaniu
projektów przez NFOŚiGW oraz wojewódzkie fundusze,
– istnieje potrzeba prowadzenia przez fundusze szeroko rozumianych działań
informacyjno-promocyjnych
zachęcających potencjalnych beneficjentów do
aplikowania o środki unijne w perspektywie 2014–2020, a także o środki
Narodowego Funduszu oraz wojewódzkich funduszy, w celu zapewnienia wkładu
własnego,
– w celu udoskonalania systemu wdrażania projektów z zakresu ochrony środowiska
i gospodarki wodnej uzyskujących wsparcie niezbędna jest stała wymiana
doświadczeń z innymi podmiotami (np. w formie warsztatów, konferencji i wyjazdów
studyjnych).
W art. 85 wprowadzono zmianę przepisów ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy
społecznej. Zmiana ma na celu umożliwienie realizacji działań finansowanych
z Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym w nowej perspektywie
finansowej (2014–2020). Europejski Fundusz Pomocy Najbardziej Potrzebującym
będzie kontynuacją dotychczasowego mechanizmu „Dostarczanie nadwyżek żywności
najuboższej ludności Unii Europejskiej” rozszerzoną o możliwość finansowania działań
mających na celu walkę z wykluczeniem społecznym.
Występująca obecnie i przewidywana na lata 2014–2020 redukcja zapasów
interwencyjnych UE, wskutek kolejnych reform Wspólnej Polityki Rolnej, wymusza
zmiany w dalszym funkcjonowaniu programu. Ubóstwo i wykluczenie społeczne nadal
pozostają poważnym problemem i wciąż istnieje potrzeba pomocy UE osobom
najbardziej potrzebującym. Znalazło to odzwierciedlenie w rozporządzeniu Parlamentu
Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej
Potrzebującym.
W celu optymalizacji kosztów administracyjnych związanych z wdrożeniem nowego
programu w Polsce należy w maksymalnym stopniu wykorzystać doświadczenia
w realizacji programu „Dostarczanie nadwyżek żywności najuboższej ludności Unii
Europejskiej”. W szczególności należy w sposób optymalny wykorzystać istniejące
struktury i instytucje.
61

W ramach programu „Dostarczanie nadwyżek żywności najuboższej ludności Unii
Europejskiej” Agencja Rynku Rolnego (ARR) realizowała m.in. zadania związane
z przeprowadzaniem przetargów, zawieraniem i rozliczaniem umów, kontrolą realizacji
mechanizmu, zarówno u przedsiębiorców prowadzących dostawy, jak i w organizacjach
charytatywnych na wszystkich szczeblach dystrybucji, obsługą zabezpieczeń i realizacją
płatności.
Pozostawienie kompetencji ARR w ramach działań finansowanych z Europejskiego
Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym zapewni skuteczną ochronę interesów
finansowych UE. ARR posiada wieloletnie doświadczenie w administrowaniu zadań
związanych z dostawami żywności osobom najbardziej potrzebującym.
W zakresie powyższego mechanizmu ARR nie tylko pełni funkcję agencji
interwencyjnej, ale ma także status akredytowanej agencji płatniczej Europejskiego
Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG) w Polsce.
Z dotychczasowych uzgodnień wynika, że w ramach realizacji Europejskiego Funduszu
Pomocy Najbardziej Potrzebującym w Polsce instytucją zarządzającą będzie
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, a Agencja Rynku Rolnego będzie pełnić
funkcję instytucji pośredniczącej. Wskazane jest określenie w krajowym akcie
prawnym zadań instytucji uczestniczących w realizacji programu.
W celu dostosowania stanu prawnego do potrzeb związanych z korzystaniem
z Europejskiego Funduszu Pomocy Osobom Najbardziej Potrzebującym, w projekcie
zawarto również przepisy dotyczące zmian w poniższych ustawach.
W ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 r. poz. 182
i 509 oraz z 2012 r. poz. 1544 i 1548) wprowadzono zmiany w kwestii określenia
zakresu zadań realizowanych przez poszczególne instytucje w ramach Europejskiego
Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym.
Zmiany w ustawie o pomocy społecznej polegają na dodaniu Działu IIIa „Realizacja
działań finansowanych z udziałem Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej
Potrzebującym”.
Art. 134a określa zadania ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego,
który będzie pełnił funkcję instytucji zarządzającej Programem Operacyjnym w ramach
Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym.
62

Art. 134b określa zadania Agencji Rynku Rolnego jako beneficjenta i instytucji
pośredniczącej ust. 1 pkt 1 i 2, tryb zawierania umów z organizacjami partnerskimi
i kontrolowania zadań tych organizacji (ust. 3 i 5), a także środki, które mogą być
zastosowane w przypadku uchybień w wykonywaniu funkcji instytucji pośredniczącej
(ust. 6).
Art. 134c nakłada na ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego
obowiązek zatwierdzania opracowanych przez Agencję Rynku Rolnego procedur.
Art. 134e–134g to przepisy instytucjonalne określające instytucję certyfikującą,
instytucję audytową oraz tryb dokonywania (zawieszania, cofania) desygnacji.
Art. 134h określa tryb przyjmowania i ogłaszania Programu Operacyjnego FEAD.
Art. 134i oraz art. 134j skierowane są do przedsiębiorców i organizacji partnerskich,
nakładając na nich obowiązek rejestracji w centralnym rejestrze przedsiębiorców
prowadzonym przez Agencję Rynku Rolnego i określając miejsce pochodzenia
dostarczanych w programie produktów.
Art. 134k stanowi upoważnienie ustawowe do wydania rozporządzenia określającego
szczegółowe przeznaczenie, warunki i tryb udzielania przez Agencję Rynku Rolnego
wypłat w ramach Programu.
Art. 134l określa tryb wyboru organizacji partnerskich, wraz ze wskazaniem procedury
odwoławczej.
W ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o Agencji Rynku Rolnego i organizacji niektórych
rynków rolnych (Dz. U. z 2012 r. poz. 633, z późn. zm.) wprowadzono przepis w art. 11
ust. 5a, że Agencja realizuje na podstawie odrębnych przepisów zadania instytucji
pośredniczącej w systemie zarządzania Programem Operacyjnym Europejskiego
Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym.
W ustawie z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno-
-spożywczych (Dz. U. z 2005 r. Nr 187, poz. 1577, z późn. zm.) wprowadzono przepis,
zgodnie z którym inspekcja współpracuje z jednostkami organizacyjnymi
uczestniczącymi w realizacji operacji finansowanych ze środków Europejskiego
Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym.
Rok 2013 był ostatnim rokiem realizacji programu „Dostarczanie nadwyżek żywności
najuboższej ludności Unii Europejskiej” w ramach Wspólnej Polityki Rolnej. Zgodnie
63