Rządowy projekt ustawy o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014-2020

(grantobiorcom). Wprowadzono szeroki katalog podmiotów, które mogą uzyskać status
grantobiorcy, obejmujący zarówno podmioty publiczne, jak i podmioty prywatne,
z zastrzeżeniem, że nie mogą to być podmioty wykluczone z możliwości otrzymania
dofinansowania.
W celu podkreślenia, że pojęcie grantu nie jest równoznaczne z pojęciem projektu
w rozumieniu ustawy, przesądzono, że grantem są środki finansowe programu
operacyjnego powierzane grantobiorcom na realizację zadań zgodnych z celem projektu
grantowego. Powierzenie grantu następuje na podstawie umowy, której minimalny
zakres określa art. 35 ust. 6.
Projekt grantowy, tak jak inne projekty, realizowany jest na podstawie umowy
o dofinansowanie projektu albo decyzji o dofinansowaniu projektu. W art. 36 ust. 1
określono zakres odpowiedzialności beneficjenta w sferze realizacji projektu
grantowego, w tym realizację projektu zgodnie z założonym celem, dokonywanie
wyboru grantobiorców, monitorowanie i kontrolę realizacji zadań przez grantobiorców,
rozliczanie wydatków poniesionych przez grantobiorców, a także odzyskiwanie
środków od grantobiorców w przypadku wykorzystania grantu niezgodnie z celami
projektu.
Nadzór właściwej instytucji nad realizacją zadań powierzonych beneficjentowi projektu
grantowego zapewniony jest, zgodnie z art. 36 ust. 2, poprzez zatwierdzanie procedur
związanych z wdrażaniem projektu, opracowywanych przez jego beneficjenta.
W rozdziale 13 (art. 37–51) zawarto przepisy określające zasady wyłaniania projektów
do dofinansowania.
W art. 37 ustanowiono ogólne zasady wyłaniania projektów do dofinansowania, mające
zastosowanie w przypadku konkursowego oraz pozakonkursowego trybu wyboru
projektów.
Art. 37 określa m.in. kluczowe zasady obowiązujące w procesie wyboru, takie jak:
przejrzystość, rzetelność i bezstronność wyboru projektów, równość wnioskodawców
w dostępie do informacji o zasadach i sposobie wyboru projektów do dofinansowania
(ust. 1). Przestrzeganie tych zasad przez instytucje będzie gwarantowało poszanowanie
praw wnioskodawców w dostępie do dofinansowania. Przejrzystość przejawi się
w dostępie do informacji o przebiegu wyboru projektów. Rzetelność będzie wynikała
przede wszystkim z obowiązku instytucji polegającego na dogłębnej i zgodnej
39

z ustanowionymi regułami ocenie każdego projektu oraz przedstawianiu na zakończenie
oceny każdego projektu wyczerpującego merytorycznego uzasadniania objęcia bądź
odmowy objęcia danego przedsięwzięcia dofinansowaniem. Bezstronność powinna
polegać na zakazie indywidualnych preferencji w ramach grup czy typów
wnioskodawców dopuszczonych do ubiegania się o dofinansowanie oraz jasnych
zasadach wyboru projektów. Równy dostęp do informacji skutkuje obowiązkiem
instytucji publikacji wszystkich koniecznych informacji niezbędnych do przedłożenia
wniosku o dofinansowanie, ale także udzielania i upubliczniania wyjaśnień
i interpretacji.
W art. 37 ust. 2 i 3 przesądzono, że projekty podlegają ocenie jedynie w świetle
ustanowionych kryteriów wyboru projektów, co stanowi kluczowy warunek realizacji
zasady bezstronności oraz o braku możliwości uzyskania dofinansowania przez projekt,
którego wnioskodawca został wykluczony z możliwości otrzymania dofinansowania.
Dodatkowo, ze względu na konieczność zachowania fundamentalnej zasady
kwalifikowalności wydatków, według której za takie nie będą uznawane wydatki
dotyczące projektów zakończonych, wprowadzono przepis ust. 4.
W ust. 5, w celu zagwarantowania rzetelności i prawdziwości informacji podawanych
we wnioskach o dofinansowanie, przewidziano składanie przez wnioskodawcę wniosku
o dofinansowanie pod rygorem odpowiedzialności karnej.
W ustawie przesądzono również o obowiązku racjonalnego określania przez właściwe
instytucje obowiązków nakładanych na wnioskodawców, tzn. określanie ich w sposób,
który spowoduje, że wymogi niesłużące potwierdzeniu spełniania kryteriów, a mogące
blokować uczestnictwo w konkursie, wydłużać procedurę lub podnosić koszty
ubiegania się potencjalnych beneficjentów o dofinansowanie nie będą formułowane
(ust. 6).
W ust. 7 ustanowiono przepisy wprowadzające czasowe ograniczenie w dostępie do
informacji publicznej, zarówno w zakresie dokumentacji wytworzonej przez instytucję
podczas oceny projektów, jak i w zakresie informacji przedstawianych przez
wnioskodawcę. Wspomniane informacje będą mogły zostać ujawnione dopiero po
rozstrzygnięciu konkursu lub po opublikowaniu informacji o wybraniu do
dofinansowania projektu pozakonkursowego. Brak wprowadzenia takich przepisów
mógłby skutkować dezorganizacją procesu wyboru projektów, zagrażać jego
40

bezstronności albo umożliwiać nieuczciwe praktyki polegające na powielaniu w ramach
danego konkursu rozwiązań opracowanych przez innych wnioskodawców.
W art. 38 przesądzono, że wybór projektów będzie następował w jednym z dwóch
trybów, tj. w trybie konkursowym albo w trybie pozakonkursowym (ust. 1). W ust. 2 i 3
wskazano kryteria decydujące o zastosowaniu pozakonkursowego trybu wyboru
projektów. Są to:
–
możliwość jednoznacznego określenia, ze względu na charakter lub cel projektu,
przed złożeniem wniosku o dofinansowanie, wnioskodawcy, który mógłby ubiegać
się o dofinansowanie projektu (ust. 2),
–
charakter projektu, co wynika z ust. 3, w którym zawarto regulację stanowiącą, że
w trybie pozakonkursowym mogą być wybierane do dofinansowania wyłącznie
projekty strategiczne lub polegające na wykonywaniu zadań publicznych. Regulacja
zawarta w ust. 3 nie wyklucza możliwości wyboru takich projektów w trybie
konkursowym, wyłącza natomiast możliwość wyboru w trybie pozakonkursowym
projektów o innym charakterze.
Analizę powyższych aspektów, a w konsekwencji ostateczne rozstrzygnięcie o wyborze
określonego trybu, powierzono właściwej instytucji (ust. 4).
W art. 39–46 opisano zasady wyboru projektów do dofinansowania w trybie
konkursowym.
Art. 39 przesądza, że w ramach trybu konkursowego wniosek o dofinansowanie może
być składany wyłącznie w ramach danego konkursu, przy czym w ust. 2 wskazano,
czym jest konkurs oraz jaki jest jego cel. Zadaniem konkursu jest wybranie do
dofinansowania projektów, które spełniły kryteria wyboru projektów albo spełniły
kryteria wyboru projektów i uzyskały wymaganą liczbę punktów albo spełniły kryteria
wyboru projektów i uzyskały kolejno największą liczbę punktów, w przypadku gdy
kwota przeznaczona na dofinansowanie projektów nie wystarcza na objęcie
dofinansowaniem wszystkich projektów, które uzyskały wymaganą liczbę punktów.
W tym ostatnim przypadku polegać to będzie na obejmowaniu dofinansowaniem
projektów w kolejności zgodnej z przyznaną punktacją, poczynając od tego
z największą liczbą punktów tak długo, jak kwota środków przeznaczonych na
dofinansowanie projektów w konkursie pozostała do dyspozycji pozwoli objąć
dofinansowaniem kolejny projekt.
41

W art. 40 uzależniono termin rozpoczęcia naboru wniosków o dofinansowanie od
terminu zamieszczenia, w szczególności na wskazanych stronach internetowych
ogłoszenia o naborze. Minimalny dopuszczalny okres między terminem ogłoszenia
naboru a terminem jego rozpoczęcia wynosi 30 dni. Umożliwi to udział w konkursie
wszystkim zainteresowanym oraz pozwoli na odpowiednie przygotowanie
dokumentacji aplikacyjnej przez wnioskodawców. Ponadto w art. 40 określono
niezbędne elementy ogłoszenia (ust. 2).
W art. 41 zamieszczono regulacje przesądzające o tym, że w celu przeprowadzenia
konkursu właściwa instytucja opracowuje regulamin konkursu. Stanowi on źródło
szczegółowych informacji na temat danego postępowania konkursowego. W ust. 2
wskazano minimalną zawartość regulaminu konkursowego, w tym m.in. określenie
formy danego konkursu, tj. konieczność przesądzenia, z ilu i jakich etapów się składa
oraz jaki charakter będzie miał nabór i jak zostanie określony termin na składanie
wniosków o dofinansowanie. W ust. 3 zawarto przepisy uniemożliwiające zmianę
regulaminu w trakcie trwania konkursu, która mogłaby skutkować nierównym
traktowaniem wnioskodawców. Jedynym odstępstwem od takiej sytuacji może być
konieczność dokonania takiej zmiany, o ile ma ona swoje źródło w odrębnych
przepisach prawa, co będzie dotyczyć przede wszystkim przepisów odnoszących się do
wyboru projektów na poziomie UE (ust. 4). Regulamin oraz wszelkie informacje
o zmianie dokonanej w regulaminie konkursu instytucja zamieszcza na odpowiednich
stronach internetowych (ust. 5).
W art. 42 uregulowano termin na składanie wniosków o dofinansowanie. Co do zasady
termin składania wniosków o dofinansowanie nie może być krótszy niż 7 dni od dnia
rozpoczęcia naboru, co zapewni możliwość aplikowania w ramach konkursu wszystkim
zainteresowanym podmiotom (ust. 1). W ust. 2 wprowadzono odstępstwo od tej zasady,
które może mieć miejsce wyłącznie wtedy, gdy określono, że termin wyznaczony
w sposób określony powyżej może upłynąć w dniu, w którym wartość dofinansowania
w złożonych wnioskach o dofinansowanie projektu przekroczy co najmniej
dwukrotność kwoty przeznaczonej na dofinansowanie projektów w konkursie. Oznacza
to tym samym, że nabór musi trwać co najmniej 1 dzień.
W art. 43 wprowadzono przepisy regulujące uzupełnianie braków formalnych oraz
poprawianie oczywistych omyłek. W razie stwierdzenia braku formalnego lub
42

oczywistej omyłki instytucja wzywa wnioskodawcę do stosownych uzupełnień.
Niemniej możliwość ta została ograniczona w ust. 2 do sytuacji, w których działanie
takie nie spowoduje istotnej modyfikacji wniosku o dofinansowanie.
W art. 44 zdecydowano, że oceny spełnienia kryteriów wyboru projektów przez
projekty rywalizujące w ramach konkursu dokonuje specjalnie w tym celu powołane
przez właściwą instytucję ciało o charakterze pomocniczym – Komisja Oceny
Projektów (KOP). W KOP-ie uczestniczą wszystkie osoby dokonujące oceny
projektów, tj. pracownicy właściwej instytucji lub eksperci, o których mowa w art. 49.
W celu zapewnienia transparentności procesu wyboru wniosków o dofinansowanie
postanowiono o publikowaniu po rozstrzygnięciu konkursu informacji o osobach
uczestniczących w ocenie projektów (ust. 5). Będzie to stanowić również podstawowe
narzędzie do identyfikacji ewentualnych konfliktów interesów. W ust. 6 przesądzono,
że ogólny nadzór nad funkcjonowaniem KOP oraz nad zgodnością jej prac z przepisami
prawa powszechnie obowiązującymi oraz z regulaminem konkursu sprawuje właściwa
instytucja.
Art. 45 przesądza, że konkurs może być prowadzony etapami, przy czym przez etap
konkursu nie należy rozumieć wyłącznie etapu oceny. Poza oceną właściwa instytucja
może wyróżniać również inne etapy konkursu, takie jak np. nabór wniosków. W ust. 2
przesądzono, że po każdym etapie konkursu właściwa instytucja zamieszcza na swojej
stronie internetowej listę projektów zakwalifikowanych do kolejnego etapu lub listę,
którą ogłasza po rozstrzygnięciu konkursu.
W art. 46 ust. 1 określono, że rozstrzygnięciem konkursu jest zatwierdzenie listy
ocenionych projektów opracowanej przez komisję oceny projektów. Po rozstrzygnięciu
konkursu, dopuszczalna jest sytuacja, w której właściwa instytucja zwiększy kwotę
przeznaczoną na dofinansowanie projektów w konkursie (ust. 2).
Z wyborem projektów do dofinansowania wiążą się obowiązki informacyjne opisane
w ust. 3 i 4 polegające na upublicznieniu listy projektów wybranych do dofinansowania
przez instytucje przeprowadzającą konkurs (ust. 4) oraz obowiązek instytucji do
przekazywania pisemnej informacji o wynikach oceny projektu wraz z uzasadnieniem
i podaniem punktacji otrzymanej przez projekt lub informacji o spełnieniu albo
niespełnieniu kryteriów wyboru projektów (ust. 3). Przekazanie ww. informacji ma
kluczowe znaczenie dla realizacji prawa wnioskodawcy do odwołania się od oceny
43