Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw

w kolegiach nauczycielskich i  nauczycielskich  kolegiach  języków  obcych  (Dz.  U. 
Nr 128, poz. 897). 
Powołanie  pierwszych  kolegiów  na  podstawie  zarządzenia  Nr 15 Ministra Edukacji 
Narodowej z  dnia  6  czerwca  1990  r.  w  sprawie  nauczycielskich  kolegiów  języków 
obcych (Dz. Urz. Nr 4, poz. 21), a następnie zarządzenia Ministra Edukacji Narodowej 
z dnia 31 maja 1991 r. w sprawie kolegiów nauczycielskich i nauczycielskich kolegiów 
języków obcych (Dz. Urz. Nr 3, poz. 15) wynikało z konieczności sprostania potrzebom 
systemu  oświaty  w  związku  z  wprowadzeniem  do  szkół  nauczania  języków 
zachodnioeuropejskich w miejsce języka rosyjskiego oraz rozpoczynaniem nauki przez 
dzieci z okresu wyżu demograficznego. Ze względu na zwiększone zapotrzebowanie na 
nauczycieli, zadaniem kolegiów nauczycielskich i nauczycielskich  kolegiów  języków 
obcych  było  kształcenie  wyłącznie  w  specjalnościach,  w  których  szkoły  wyższe  nie 
były  w  stanie  przygotować  odpowiedniej  dla  potrzeb  systemu  oświaty  liczby 
nauczycieli. Innymi słowy, kolegia pełniły funkcję uzupełniającą w stosunku do uczelni 
kształcących  większość  nauczycieli  zatrudnianych  w  szkołach  i  placówkach systemu 
oświaty. 
Od momentu powstania zakładów kształcenia nauczycieli wskazywano, iż powinny one 
w  sprzyjających  warunkach  prawnych  zostać  przekształcone  w  jednostki systemu 
szkolnictwa  wyższego.  Po  raz  pierwszy  warunki  do  zmian  w  tym  zakresie  zaistniały 
wraz z powstawaniem na terenie  działania  kolegiów  państwowych  wyższych  szkół 
zawodowych  powoływanych  na  podstawie  ustawy z dnia 26 czerwca 1997 r. 
o wyższych szkołach zawodowych (Dz. U. Nr 96, poz. 590, z późn. zm. – obecnie akt 
prawny 
nieobowiązujący), 
kształcących 
nauczycieli 
w 
specjalnościach 
odpowiadających specjalnościom prowadzonym w kolegiach.  
Warunkiem koniecznym do funkcjonowania kolegium jest zapewnienie opieki 
naukowo-dydaktycznej  przez  szkołę  wyższą,  która  prowadzi  studia  magisterskie 
kształcące  nauczycieli  na  kierunkach  lub  specjalnościach  odpowiadających 
specjalnościom  prowadzonym  w  kolegium. Opieka ta zapewniona jest na podstawie 
porozumienia  zawieranego  pomiędzy  organem  prowadzącym  kolegium  a  uczelnią, 
którego zakres określają przepisy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 
12  sierpnia  1997  r.  w  sprawie  zakładów  kształcenia  nauczycieli.  Na podstawie 
porozumień  o  opiece  naukowo-dydaktycznej  absolwenci  kolegiów  mają  możliwość 
35 
 
uzyskania tytułu zawodowego licencjata i tym samym kontynuowania nauki na studiach 
drugiego stopnia.  
W 2009 r.  zapoczątkowano  prace  nad  ujednoliceniem  systemu kształcenia  nauczycieli 
poprzez  umożliwienie  kolegiom  zmiany  ich  statusu.  Wynikiem  podjętych  działań 
w celu  stworzenia warunków do kształcenia  nauczycieli  wyłącznie  w  systemie 
szkolnictwa  wyższego,  były  zmiany  wprowadzone  ustawą  z  dnia 5 listopada 2009 r. 
o zmianie ustawy –  Prawo o szkolnictwie  wyższym.  Zgodnie  z  art. 261a ust. 1 tej 
ustawy minister właściwy  do  spraw  szkolnictwa  wyższego  może,  w  drodze 
rozporządzenia, na wniosek organu prowadzącego: 
1)  przekształcić 
publiczną  szkołę  pomaturalną,  kolegium  nauczycielskie, 
nauczycielskie  kolegium  języków  obcych  albo  kolegium  pracowników  służb 
społecznych w publiczną uczelnię zawodową, 
2)  włączyć  publiczną  szkołę  pomaturalną,  kolegium  nauczycielskie,  nauczycielskie 
kolegium  języków  obcych  albo  kolegium  pracowników  służb  społecznych  do 
uczelni publicznej po uzyskaniu zgody senatu tej uczelni, 
3)  połączyć  publiczną  szkołę  pomaturalną,  kolegium  nauczycielskie,  nauczycielskie 
kolegium  języków  obcych  albo  kolegium  pracowników  służb  społecznych 
w publiczną uczelnię zawodową 
–  określając  sposób  przejęcia  pracowników  i  słuchaczy tych placówek, kierunki 
i specjalności  studiów,  na  które  słuchacze  tych  placówek  będą  przejmowani,  oraz  tryb 
ukończenia studiów pierwszego stopnia, mając na celu zachowanie wysokiego poziomu 
kształcenia. 
Ponadto, zgodnie z art. 261b ustawy –  Prawo  o  szkolnictwie  wyższym  porozumienia 
zawarte  przez  organy  prowadzące  kolegia  nauczycielskie,  nauczycielskie  kolegia 
języków obcych albo kolegia pracowników służb społecznych z uczelniami w zakresie, 
w jakim umożliwiają one absolwentowi, po zdaniu egzaminu dyplomowego, ubieganie 
się  o  dopuszczenie  do  egzaminu  w  uczelni  oraz  uzyskanie  dyplomu  i  tytułu 
zawodowego licencjata, tracą moc z dniem 30 września 2015 r. Przepis ten wyznacza 
termin, po którym absolwenci kolegiów nauczycielskich i nauczycielskich kolegiów 
języków obcych nie będą mogli ubiegać się o uzyskanie tytułu zawodowego licencjata. 
Absolwenci  kolegiów  nie  uzyskują  wykształcenia  na  poziomie  wyższym,  a  osoby 
pobierające  w  nich  naukę  mają  status  słuchaczy.  O  atrakcyjności  oferty  kształcenia 
prowadzonego w kolegiach nauczycielskich i nauczycielskich  kolegiach  języków 
36 
 
obcych  stanowi  głównie  możliwość  uzyskania  tytułu  zawodowego  licencjata 
w uczelniach  sprawujących  opiekę  naukowo-dydaktyczną  nad  zakładami  kształcenia 
nauczycieli. Kolegia kształcą nauczycieli przedszkoli, szkół podstawowych i placówek 
oświatowo-wychowawczych,  a  w  przypadku  nauczycieli  języków  obcych  również 
nauczycieli gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych.  
W  roku  szkolnym  2012/2013  funkcjonowało  90  zakładów  kształcenia  nauczycieli, 
w tym:  
−  18 kolegiów nauczycielskich (15 publicznych i 3 niepubliczne) oraz  
−  72 nauczycielskie kolegia języków obcych (40 publicznych i 32 niepubliczne).  
Malejąca  liczba  słuchaczy  kolegiów  nauczycielskich  i  nauczycielskich  kolegiów 
języków obcych powoduje w ostatnich latach likwidacje publicznych i niepublicznych 
zakładów kształcenia nauczycieli.  
Tabela 1. Liczba publicznych i niepublicznych zakładów  kształcenia  nauczycieli 
w ostatnich latach szkolnych (od 2005/2006 do 2012/2013) 
Rok szkolny 
Kolegium 
2005/06 
2006/07 
2007/08 
2008/09 
2009/10 
2010/11 
2011/12 
2012/13 
NKJO 
i KN 
64 
65 
64 
64 
62 
60 
57 
55 
publiczne 
NKJO 
i KN nie-
41 
41 
43 
44 
42 
43 
39 
35 
publiczne 
Ogółem 
105 
106 
107 
108 
104 
103 
96 
90 
 
Według danych z Systemu Informacji Oświatowej (SIO) w 2006 r. liczba słuchaczy we 
wszystkich  zakładach  kształcenia  nauczycieli  wynosiła  20  357 osób, natomiast 
w 2012 r. (stan na dzień 10 października 2012 r.) ogólna liczba słuchaczy zmniejszyła 
się  do  9  768  osób.  Zmiany  te  spowodowane  są  niżem  demograficznym  oraz  coraz 
większą  liczbą  szkół  wyższych,  które  oferują  studia  pierwszego  i  drugiego  stopnia 
przygotowujące do wykonywania zawodu nauczyciela.  
 
37 
 
Tabela  2.  Liczba  słuchaczy  kolegiów  nauczycielskich  i  nauczycielskich  kolegiów 
języków obcych w latach 2006–2012 
Rok szkolny 
2006/07 
2007/08 
2008/09 
2009/10 
2010/11 
2011/12 
2012/13 
Liczba słuchaczy   7 198  7 018  6 508 
5 851 
5 485 
4 778 
3 660 
w KN 
Liczba słuchaczy   13 159  14 021  12 431 
11 019 
8 928 
7 157 
6 108 
w NKJO 
Razem 
20 357 
21 039 
18 939 
16 870 
14 413 
11 935 
9 768 
 
Dane SIO (stan na 30 września 2012 r.) wskazują, że spośród nauczycieli zatrudnionych 
w  systemie  oświaty  ok.  0,4%  nauczycieli  szkół  i  placówek  posiada  poziom 
wykształcenia  potwierdzony  jedynie  dyplomem  ukończenia  kolegium.  Ponad  91% 
nauczycieli  legitymuje  się  dyplomem  ukończenia  studiów magisterskich, a 5,5% 
nauczycieli  –  studiów  wyższych  zawodowych.  Oznacza  to,  że  ponad  96%  nauczycieli 
zatrudnionych w  szkołach  i  placówkach  systemu  oświaty  posiada  wykształcenie 
wyższe.  Jednocześnie  we  wszystkich  krajach  Unii  Europejskiej  od  nauczycieli 
zatrudnionych w  systemie  oświaty  wymaga  się  wykształcenia  uzyskanego  w  systemie 
szkolnictwa wyższego (wyjątek stanowią Niemcy, Czechy, Rumunia i Malta, gdzie od 
nauczycieli  przedszkoli  nie  wymaga  się  ukończenia  studiów  wyższych).  Zauważyć 
należy,  że  osoby  z  wykształceniem  wyższym  mają  lepsze  możliwości  startu 
zawodowego,  mobilności  zawodowej,  szybkiego  przekwalifikowania,  a  tym  samym 
funkcjonowania  na  rynku  pracy.  Mogą  też  skutecznie  realizować  plany  zawodowe 
poprzez kontynuację kształcenia. 
Zakłady  kształcenia nauczycieli przez ponad 20 lat funkcjonowania w znakomity 
sposób  zaspokoiły  potrzeby  systemu  oświaty,  w  szczególności  dotyczące  nauczycieli 
języków zachodnioeuropejskich, i tym samym spełniły swoją rolę. Obecnie, w związku 
z  możliwością  zapewnienia  przygotowania odpowiedniej liczby wykwalifikowanych 
nauczycieli  przez  system  szkolnictwa  wyższego,  nie  ma  potrzeby  utrzymywania 
kolegiów w istniejącej formule.  
Obecnie  kształcenie  nauczycieli  powinno  być  prowadzone  wyłącznie  w  systemie 
szkolnictwa  wyższego  przy  zachowaniu  odpowiedniej  dbałości  o  jego  jakość 
i właściwych  proporcji  pomiędzy  kształceniem  teoretycznym  i  praktycznym,  mając  na 
względzie jak najlepsze przygotowanie zawodowe przyszłych nauczycieli. 
38 
 
Zmiany zaproponowane w projekcie ustawy w art. 2–4, 6, 9–13,  19  i  20  są 
konsekwencją  likwidacji  zakładów  kształcenia  nauczycieli  od  dnia  1  października 
2016 r. i mają charakter dostosowujący.  
Przepis art. 21  ust.  1  i  2  ma  na  celu  wstrzymanie  rekrutacji  słuchaczy  do  kolegiów 
nauczycielskich  i  nauczycielskich  kolegiów  języków  obcych  od  roku  szkolnego 
2014/2015. W ust. 3 wprowadza się przepis przejściowy regulujący sytuację osób, które 
rozpoczęły  kształcenie  w  kolegiach nauczycielskich i nauczycielskich kolegiach 
języków obcych przed dniem wejścia w życie projektowanej ustawy. Proponuje się, aby 
do tych słuchaczy stosować przepisy dotychczasowe.  
W roku szkolnym 2014/2015 w kolegiach nauczycielskich i nauczycielskich kolegiach 
języków obcych naukę pobierać będą słuchacze II i III roku nauki, a w roku szkolnym 
2015/2016  –  słuchacze  III  roku  nauki.  Rok  szkolny w kolegiach nauczycielskich 
i nauczycielskich  kolegiach  języków  obcych  trwa  od  1  października  do  30  września 
następnego roku, co warunkuje datę ich likwidacji z dniem 1 października 2016 r. 
Dla słuchaczy, którzy nie ukończą z różnych przyczyn cyklu nauki w przewidzianym 
terminie,  tj.  do  30  września  2016  r.,  nie  przewiduje  się  alternatywnej  ścieżki 
zakończenia edukacji na tym poziomie. Kolegia nauczycielskie i nauczycielskie kolegia 
języków obcych przestaną funkcjonować po wskazanej dacie. W systemie oświaty nie 
będzie jednostek prowadzących kształcenie w zawodzie nauczyciela. 
Przepis art. 22  wskazuje organy, które  przejmą  dokumentację  zlikwidowanych 
kolegiów  nauczycielskich  i  nauczycielskich  kolegiów  języków  obcych.  Obecne 
regulacje stanowią, że dokumentację zlikwidowanego publicznego zakładu kształcenia 
nauczycieli  przekazuje  się  organowi  prowadzącemu  szkołę  (kolegium)  z  wyjątkiem 
dokumentacji przebiegu nauczania, którą przekazuje się organowi sprawującemu nadzór 
pedagogiczny.  W  projekcie  zaproponowano,  aby  cała  dokumentacja,  w  tym 
dokumentacja  przebiegu  nauczania,  została  przekazana  organowi  prowadzącemu 
z uwagi  na  łatwiejszy  dostęp  do  tej  dokumentacji.  W  przypadku  likwidacji 
niepublicznych  zakładów  kształcenia  nauczycieli  dokumentacja  przebiegu  nauczania 
wytworzona w  tych  kolegiach  będzie  przekazywana  do  urzędu  marszałkowskiego 
właściwego dla siedziby zlikwidowanego kolegium. 
Przepis zawarty w art. 21  wejdzie  w  życie  po  upływie  3  miesięcy  od  dnia  ogłoszenia 
ustawy. Pozostałe, zaproponowane przez MEN, regulacje dotyczące zmian w systemie 
39