Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw

– 105 – 
2.  Do  umów  dotyczących  praw  własności  intelektualnej,  o  których  mowa  w  ust.  1, 
zawartych  przed  dniem  wejścia  w  życie  niniejszej  ustawy,  stosuje  się  przepisy 
dotychczasowe.  
Art. 50.  Wszczęte  i  niezakończone  przed  dniem  wejścia  w  życie  niniejszej  ustawy 
przewody  doktorskie,  przewody  habilitacyjne,  postępowania  habilitacyjne,  postępowania 
o nadanie tytułu profesora są prowadzone zgodnie z przepisami, na podstawie których zostały 
wszczęte. 
Art. 51.  Kwalifikacje  I  lub  II  stopnia  uzyskane  przed  dniem  wejścia  w  życie  ustawy, 
o której  mowa  w  art.  8,  stają  się  z  dniem  wejścia  w  życie  niniejszej  ustawy  odpowiednio 
stopniami doktora sztuki lub doktora habilitowanego sztuki. 
Art. 52. Dotychczasowe przepisy wykonawcze wydane na podstawie: 
1) 
art. 8 ust. 6, art. 9 ust. 1 pkt 1 oraz ust. 3 pkt 1, 2 i 5, art. 9 ust. 3 pkt 3 i 4, art. 15 ust. 3, 
art. 149 ust. 3, art. 162, art. 187 oraz art. 201 ust. 1 ustawy, o której mowa w art. 1, 
zachowują  moc  do  dnia  wejścia  w  życie  przepisów wykonawczych wydanych na 
podstawie art. 8 ust. 6, art. 9 ust. 1 pkt 1 oraz ust. 3 pkt 1, 2 i 5, art. 9 ust. 3 pkt 3 i 4, 
art. 15 ust. 3, art. 149 ust. 3, art. 162, art. 187 oraz art. 201 ust. 1 ustawy, o której mowa 
w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, 
2) 
art.  31  ustawy,  o  której  mowa  w  art.  8,  zachowują  moc  do  dnia  wejścia  w  życie 
przepisów wykonawczych wydanych na podstawie art. 31 ustawy, o której mowa 
w art. 8, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą  
– nie dłużej jednak niż przez okres 12 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy. 
Art. 53.  Ustawa  wchodzi  w  życie  po  upływie  3  miesięcy  od  dnia  ogłoszenia, 
z wyjątkiem: 
1) 
art. 1 pkt 104,  art.  1  pkt  113,  art.  17  pkt  2  oraz  art.  18  pkt  2,  które  wchodzą  w  życie 
z dniem 1 lipca 2014 r.; 
2) 
art. 1 pkt 5, 16, 93, 101, 103, 105 lit. a, pkt 106, 110, 111 oraz art. 8 pkt 11 w zakresie 
dotyczącym art. 31b i art. 31d, które wchodzą w życie z dniem 1 października 2014 r.; 
3) 
art. 1 pkt 60–64 i pkt 67–69, które wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 2015 r.; 
4) 
art. 2–4, art. 6, art. 9–13,  art.  19,  art.  20  i  art.  22,  które  wchodzą  w  życie  z  dniem 
1 października 2016 r. 
 
UZASADNIENIE 
 
W aktualnym stanie prawnym kwestie związane z systemem szkolnictwa wyższego są 
uregulowane w ustawie z dnia 27 lipca 2005 r. –  Prawo  o  szkolnictwie  wyższym 
(Dz. U.  z  2012  r.  poz.  572,  z  późn.  zm.)  oraz ustawie z dnia 14 marca 2003 r. 
o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule  w zakresie sztuki 
(Dz. U. Nr 65, poz. 595, z późn. zm.). Projekt ustawy został opracowany na podstawie 
„Założeń  projektu  ustawy  o  zmianie  ustawy  –  Prawo  o  szkolnictwie  wyższym  oraz 
niektórych  innych  ustaw”,  przyjętych  przez  Radę  Ministrów  w  dniu  21  maja  2013  r., 
zwanych dalej „Założeniami”.  
Celem proponowanej regulacji jest przede wszystkim: 
1)  ułatwienie dostępu do studiów wyższych osobom dojrzałym w ramach uczenia się 
przez całe życie; 
2)  zapewnienie  lepszej  jakości  kształcenia  przy  uwzględnieniu autonomii 
programowej uczelni; 
3)  dostosowanie funkcjonowania uczelni do skutków niżu demograficznego; 
4)  doprecyzowanie  niektórych  rozwiązań  w  oparciu  o  doświadczenia  z  wdrażania 
nowelizacji ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym przeprowadzonej w 2011 r. 
Zmieniające  się  potrzeby  rynku  pracy  wymagają  stałego  dostosowywania  do  nich 
kompetencji  i  kwalifikacji  pracowników.  Ułatwienie  dostępu  do  studiów  wyższych 
osobom  dojrzałym,  w  ramach  procesu  uczenia  się  przez  całe  życie,  ma  na  celu 
umożliwienie im ukończenia studiów w specjalnym trybie uwzględniającym wcześniej 
uzyskaną wiedzę, umiejętności i kompetencje.  
Ułatwiony  zostanie  zatem  dostęp  do  szkolnictwa  wyższego  osobom  posiadającym 
kilkuletnie  doświadczenie  zawodowe i  świadectwo  dojrzałości.  Zapewni to nowy 
system potwierdzania posiadanych przez nich kompetencji zdobytych poza systemem 
szkolnictwa  wyższego,  a  więc  np.  uzyskanych  w  procesie  samodoskonalenia, 
wykonywania pracy zawodowej, uczestnictwa  w kursach i szkoleniach, wolontariatu, 
a także  kształcenia  w  kolegiach  funkcjonujących  w  systemie  oświaty.  Projekt zmiany 
wychodzi naprzeciw potrzebom rynku pracy, który oczekuje wykwalifikowanych 
i dobrze  przygotowanych  kadr  oraz  potrzebom  osób,  które  zdobyły  doświadczenie 
zawodowe  poza  systemem  edukacji  formalnej  i  nie  muszą  realizować  pełnych 
programów  kształcenia.  W  stosunku  do  przyjętych  Założeń, w projekcie ustawy 
rozszerzony został zakres osób, które będą mogły skorzystać z tego systemu. Obecnie 
przewiduje  się,  że  o  potwierdzenie  efektów  uczenia  się  i  tym  samym  o  przyjęcie  na 
studia pierwszego stopnia  lub jednolite studia magisterskie,  będą  mogły  ubiegać  się 
osoby  posiadające  świadectwo  dojrzałości  i  co  najmniej  pięcioletnie  doświadczenie 
zawodowe zdobyte zarówno przed, jak i po maturze. 
Niż demograficzny powoduje, że uczelnie silnie konkurują o studentów. Rosnąca liczba 
studentów  na  tzw.  kierunkach  masowych  często  prowadzi  do  obniżania  jakości 
nauczania i wywołuje zjawisko tzw. „równania  w dół”. Proponowane zmiany mają na 
celu przede wszystkim wzmocnienie mechanizmów konkurowania uczelni w oparciu 
o jakość  kształcenia,  a  także  zróżnicowanie  wymogów  stawianych  różnym  typom 
uczelni.  Stanowiące  kontynuację  reformy  szkolnictwa  wyższego  z  2011  r.  nowe 
mechanizmy,  powinny  doprowadzić  do  wyraźnego  odróżnienia  zadań  uczelni 
akademickich  zobowiązanych  do  prowadzenia  badań  naukowych  i  rozliczanych  z  ich 
realizacji od zadań uczelni zawodowych. 
Zostanie to osiągnięte przez wyspecjalizowanie się uczelni zawodowych w kształceniu 
na kierunkach praktycznych rozwijających praktyczne umiejętności studentów, a także 
poprzez  przeprofilowanie  uczelni  akademickich  w  uczelnie,  w  których  kształcenie 
powiązane będzie z realizowanymi w uczelni badaniami naukowymi oraz włączeniem 
w nie studentów. 
W ten sposób system szkolnictwa wyższego składać się będzie w przyszłości z dwóch 
podstawowych  typów  uczelni:  uczelni,  kształcących  przede  wszystkim  na  profilu 
praktycznym, przygotowujących  absolwentów  do  potrzeb  rynku  pracy,  oraz  uczelni, 
koncentrujących się na ogólnoakademickich programach kształcenia. 
Realizacji  celów  określonych  w  projekcie  będą  służyć  także  nowe  warunki  realizacji 
kształcenia  interdyscyplinarnego,  włączenie  prac  dyplomowych do ogólnopolskiego 
repozytorium  wykorzystywanego przez uczelnie w  programach  antyplagiatowych, 
zmiany  umożliwiające  lepszą  ocenę  efektów  kształcenia  oraz  usprawniające  tryb 
postępowania w sprawach uruchamiania i zawieszania kierunków studiów w uczelniach 
publicznych i niepublicznych oraz likwidacji uczelni niepublicznych. 
W  celu  ochrony  uczelni  niepublicznych,  zapewniających  wysoką  jakość  kształcenia 
i rzetelnie  stosujących  prawo  przed  negatywnymi  skutkami  niżu  demograficznego, 
a także  w  celu  ochrony praw studentów i kandydatów na studia zapewniony zostanie 
skuteczny  dostęp  do  informacji  o  uczelniach,  które  nie  przestrzegają  prawa  oraz 
2 
 
o kierunkach  studiów,  które  otrzymały  negatywną  ocenę  Polskiej  Komisji 
Akredytacyjnej. Projekt ustawy  przewiduje  też  inne  zmiany  wzmacniające  ochronę 
praw studentów. 
Jedną  z  bolączek  polskiej  gospodarki  jest  niezadowalający  poziom  wykorzystywania 
w praktyce  przez  przedsiębiorstwa  wyników  badań  naukowych,  czego  skutkiem  jest 
niska  innowacyjność  polskich  przedsiębiorstw. Projektowana ustawa, poprzez 
zagwarantowanie  naukowcom  praw  własności  intelektualnej,  wprowadza  znaczący 
impuls do aktywnych działań w zakresie komercjalizacji wyników prowadzonych przez 
nich badań. 
Dalsze  zmiany,  np.  doprecyzowanie  regulacji  dotyczących  dotacji  projakościowej, 
warunków  tworzenia  spółek  celowych  przez  uczelnie,  dokonywania  zmian nazw 
uczelni  publicznych  w  drodze  rozporządzenia,  mają  służyć  poprawie  efektów  działań 
organów uczelni i organów zarządzających systemem szkolnictwa wyższego.  
1. Ułatwienie dostępu do studiów wyższych osobom dojrzałym poprzez wprowadzenie 
systemu  potwierdzania  efektów  uczenia  się  zdobytych  poza systemem szkolnictwa 
wyższego 
Jednym z kluczowych problemów polskiego rynku pracy jest niedopasowanie 
kompetencji  absolwentów  do  zmieniających  się  potrzeb  społeczno-gospodarczych. 
W Polsce  dominuje  model  uczenia  się  do  25.  roku  życia.  W  efekcie  obserwuje  się 
pogłębiające  niedopasowanie  kwalifikacji  pracowników,  zwłaszcza  starszych,  do 
potrzeb  rynku  pracy,  co  odbija  się  na  ogólnym  wskaźniku  niskiego  poziomu 
zatrudnienia.  Potwierdzają  to  wyniki  raportu  „2010  Update of the European Inventory 
on  Validation of Non-formal and Informal Learning”,  które  pod  względem  stopnia 
wdrożenia systemów zaliczania kwalifikacji nieformalnych w procesie uczenia się przez 
całe  życie,  dzielą  kraje  członkowskie  na  cztery  grupy.  Polska  znajduje  się  w  grupie 
państw  najmniej  zaawansowanych  we  wdrażaniu  tych  systemów.  Zaproponowane 
rozwiązania  mają  na  celu  zbliżenie  sposobów  zdobywania  wykształcenia  do  modeli 
istniejących  w  krajach  o  najwyższym  poziomie  aktywności  zawodowej  (m.in.  kraje 
skandynawskie), zapewniających możliwości przechodzenia ze świata pracy do świata 
edukacji (i na odwrót), i uzupełniania kwalifikacji w miarę potrzeb w wieku dorosłym.  
Istotą  potwierdzania  efektów  uczenia  się  będzie  ich  weryfikacja  w  oparciu  o  efekty 
określone  w  programie  kształcenia  dla  danego  kierunku  studiów.  Oznacza  to,  że 
przyjmująca  uczelnia  sprawdzać  będzie  faktyczne  umiejętności  i  kompetencje,  a  nie 
3 
 
przedłożone dokumenty (certyfikaty, świadectwa, zaświadczenia o wolontariacie itd.). 
Osoby, którym potwierdzono efekty uczenia się, będą włączane do regularnego trybu 
studiów  jako  pełnoprawni  studenci.  Weryfikacja  efektów  uczenia  się  innego  niż 
formalne  będzie  lustrzanym  odbiciem  weryfikacji  efektów,  jakiej  poddawani  są 
studenci w toku studiów na określonym kierunku.  
Uczelnia, wydając dyplom, będzie potwierdzała realizację przez absolwenta wszystkich 
zakładanych  w  programie  kształcenia  efektów  nie  tylko  w zakresie wiedzy,  ale  także 
w kategoriach  umiejętności  i  kompetencji  społecznych.  W  związku  z  powyższym 
istnieje  konieczność  odbycia  przez  studenta  części  studiów,  co  da  uczelni  możliwość 
pogłębienia  umiejętności  możliwych  do  zdobycia  w  relacji  mistrz-uczeń  oraz  dalszej 
weryfikacji umiejętności studenta na kolejnych etapach kształcenia. 
Dzięki proponowanemu rozwiązaniu osoba przyjęta na studia w wyniku potwierdzenia 
efektów uczenia się będzie mogła uczestniczyć w mniejszej liczbie zajęć, a tym samym 
skrócić  czas  odbywanych  studiów  lub  zmniejszyć  ich  intensywność.  Może  ją  to 
zachęcić  do  podjęcia  studiów  lub  ułatwić  ich  godzenie  z  życiem  zawodowym  czy 
osobistym. Pozwoli również na osiągnięcie satysfakcji z pracy włożonej w podnoszenie 
kompetencji poza systemem kształcenia formalnego.  
Wprowadzana  regulacja  powinna  przyczynić  się  do  zwiększenia uczestnictwa 
w kształceniu  formalnym  osób  powyżej  25.  roku  życia  oraz lepszego dostosowania 
kompetencji i kwalifikacji pracowników do potrzeb rynku pracy. 
Projekt reguluje: 
−  wymagania stawiane  osobom,  które  zamierzają  skorzystać  z  instytucji 
potwierdzania  efektów  uczenia  się,  przyznając  to  prawo  osobom  posiadającym 
świadectwo  dojrzałości  i  5  lat  doświadczenia  zawodowego  –  w przypadku 
ubiegania  się  o  przyjęcie  na  studia  pierwszego  stopnia  lub  jednolite  studia 
magisterskie  albo  tytuł  zawodowy  licencjata  (inżyniera  lub  inny  równorzędny) 
i 3 lata  doświadczenia  po  ukończeniu  studiów  pierwszego  stopnia  –  w przypadku 
ubiegania się  o  przyjęcie  na  studia  drugiego  stopnia.  W  przypadku  posiadania 
tytułu  zawodowego  magistra  wystarczające  byłoby  dwuletnie  doświadczenie 
zawodowe.  Wymóg  posiadania  doświadczenia  zawodowego  nie  dotyczyłby 
absolwentów kolegiów, funkcjonujących w systemie oświaty; 
−  wymagania stawiane uczelniom, uznając, iż prawo to powinny otrzymać tylko te 
podstawowe  jednostki  organizacyjne  uczelni,  które  posiadają  przynajmniej 
4