Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw

Biorąc pod uwagę powyższe, dokonano zmian w szczególności w tych obszarach,
w których konieczność takich zmian wynikała z wyroku Trybunału
Konstytucyjnego. Ponadto złożono w ręce organów prowadzących obowiązek
określenia jednej z grup kryteriów, wskazując jednocześnie w wytycznej zakres tej
regulacji, która powinna uwzględniać zapewnienie jak najpełniejszej realizacji
potrzeb dziecka i jego rodziny oraz lokalnych potrzeb społecznych. Organ
prowadzący, określając kryteria rekrutacji, ma w szczególności obowiązek
uwzględnić potrzeby rodzin, w których rodzice albo rodzic samotnie wychowujący
kandydata muszą pogodzić obowiązki zawodowe z obowiązkami rodzinnymi, oraz
fakultatywnie – może przyjąć kryterium dochodu na osobę w rodzinie kandydata
(w wysokości określonej przez ten organ).
Również pozostałe zmiany (nie związane z rekrutacją) wprowadzone w projekcie
nie będą powodować dodatkowych skutków finansowych dla budżetu państwa ani
też dla budżetów jednostek samorządu terytorialnego. Na dodatkowe omówienie
zasługują jednak kwestie, takie jak:
3.1. Skala przekazywania przez jednostki samorządu terytorialnego szkół do
prowadzenia innemu podmiotowi oraz ciągłości edukacji i wpływu na
budżety jednostek samorządu terytorialnego
Na mocy art. 5 ust. 5g ustawy w 2011 r. jednostki samorządu terytorialnego
przekazały do prowadzenia osobom prawnym innym niż jednostki samorządu
terytorialnego lub osobom fizycznym 53 szkoły, natomiast w roku 2012 –
144 szkoły. Przekazanie szkoły publicznej prowadzonej przez JST do
prowadzenia innemu podmiotowi obwarowane jest określonymi warunkami,
które dana szkoła musi spełnić. Szkoła taka powinna liczyć nie więcej niż 70
uczniów. Przekazanie szkoły liczącej więcej niż 70 uczniów nie jest możliwe
– byłoby to sprzeczne z obowiązującym prawem. Przekazana szkoła
w dalszym ciągu pozostaje szkołą publiczną, ogólnodostępną i bezpłatną.
Przekazanie szkoły, zgodnie z wyżej cytowanym przepisem ustawy, odbywa
się w oparciu o umowę między samorządem a np. stowarzyszeniem bądź
osobą fizyczną. Umowa, o której mowa w art. 5 ust. 5g ustawy określa
w szczególności wskazanie, czy szkole ustala się obwód (w przypadku szkoły
podstawowej i gimnazjum), a jeżeli szkole nie ustala się obwodu – warunki
przyjmowania uczniów do szkoły; tryb przejęcia szkoły lub placówki przez
85
JST w przypadkach, o których mowa w art. 5 ust. 5j i 5k ustawy; warunki
korzystania z mienia przejętej szkoły lub placówki; tryb kontroli
przestrzegania warunków umowy oraz warunki i tryb rozwiązania umowy za
wypowiedzeniem.
Jednostka samorządu terytorialnego przekazująca szkołę do prowadzenia
innemu podmiotowi posiada stałą kontrolę nad realizacją umowy przez stronę
przejmującą szkołę, czego wyrazem są przepisy art. 5 ust. 5j i 5k ustawy.
Zgodnie z przywołanym ust. 5j, jednostka samorządu terytorialnego jest
obowiązana przejąć prowadzenie szkoły lub placówki przekazanej osobie
prawnej niebędącej jednostką samorządu terytorialnego lub osobie fizycznej,
jeżeli osoba prowadząca szkołę lub placówkę nie wykonała polecenia,
o którym mowa w art. 34 ust. 1 ustawy, narusza ustawę lub warunki
prowadzenia szkoły lub placówki określone w umowie, o której mowa
w art. 5 ust. 5g ustawy. W tym przypadku umowa ulega rozwiązaniu z dniem
przejęcia szkoły lub placówki przez jednostkę samorządu terytorialnego.
Natomiast zgodnie z art. 5 ust. 5k ustawy osoba prawna niebędąca jednostką
samorządu terytorialnego lub osoba fizyczna, która przejęła do prowadzenia
szkołę lub placówkę publiczną na podstawie umowy, o której mowa w art. 5
ust. 5g ustawy, nie może zlikwidować tej szkoły lub placówki. Na wniosek
tej osoby, jednostka samorządu terytorialnego, która przekazała szkołę lub
placówkę, przejmuje jej prowadzenie w trybie określonym w umowie,
o której mowa w art. 5 ust. 5g ustawy.
Szkoła lub placówka przekazana do prowadzenia osobie prawnej niebędącej
jednostką samorządu terytorialnego lub osobie fizycznej na podstawie
umowy, o której mowa w art. 5 ust. 5g ustawy, jako publiczna, od dnia
przekazania otrzymuje z budżetu odpowiednio gminy lub powiatu dotacje,
o których mowa w art. 80 ust. 2–3b ustawy. Skutkiem przekazania szkoły lub
placówki do prowadzenia innemu podmiotowi może być zmiana poziomu
wydatków ponoszonych z budżetów jednostek samorządu terytorialnego
będąca różnicą pomiędzy kosztami ponoszonymi dotychczas na prowadzenie
tych szkół i placówek, a dotacjami, o których mowa w art. 80 ust. 2–3b
ustawy. Szacuje się, że wysokość tych dotacji w większości przypadków
kształtuje się na poziomie niższym, niż koszty ponoszone z budżetów
86
jednostek samorządu terytorialnego na prowadzenie szkół i placówek. Warto
zauważyć, że projekt ustawy pozostawia samorządom możliwość
przekazywania osobie prawnej niebędącej jednostką samorządu
terytorialnego lub osobie fizycznej szkół i placówek na podstawie umowy,
o której mowa w art. 5 ust. 5g ustawy. W projekcie wskazuje się jedynie
precyzyjnie, że szkoła lub placówka nie może być przekazana osobie prawnej
utworzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego lub osobie prawnej,
w której ta jednostka ma swoje udziały (za wyjątkiem związku
międzygminnego lub związku powiatów).
W związku z powyższym oraz uwzględniając dotychczasowe orzecznictwo
sadów administracyjnych, wskazujące na niedopuszczalność rozwiązania
polegającego na powierzaniu przez jednostki samorządu terytorialnego
wykonywania zadań w zakresie zakładania i prowadzenia publicznych szkół i
placówek oświatowych odrębnej osobie prawnej kontrolowanej przez
samorząd, należy uznać, że zakaz powierzania wykonywania zadań
oświatowych osobom prawnym utworzonym przez jednostki samorządu
terytorialnego nie będzie miał wpływu na budżet państwa oraz na budżety
jednostek samorządu terytorialnego.
3.2. Omówienie dostępu do opieki świetlicowej
Według danych systemu informacji oświatowej w roku szkolnym 2012/2013
z opieki świetlicowej skorzystało 700 158 uczniów szkół podstawowych (co
stanowi 32,42% ogółu uczniów), korzystając z 10 117 świetlic. Poniżej dane
szczegółowe dotyczące funkcjonowania świetlic.




87
Uczniowie korzystający ze świetlic w szkołach podstawowych
Miasto
Liczba nauczycieli świetlic
Liczba szkół
Liczba

Liczba
Liczba
Korzystający do
Lp. Rok szkolny
ogółem
uczniów
ogółem
świetlic
korzystających
ogółu uczniów

w osobach*
w etatach**
1
2006/2007
4 457
1 448 244
4 112
318 040
21,96%
11 569
9 287,42
2
2007/2008
4 472
1 389 104
4 874
339 011
24,41%
11 833
9 344,41
3
2008/2009
4 452
1 346 331
4 859
341 978
25,40%
12 418
9 669,84
4
2009/2010
4 473
1 318 285
5 082
353 758
26,83%
14 382
10 141,28
5
2010/2011
4 489
1 302 569
5 231
380 527
29,21%
15 641
10 564,93
6
2011/2012
4 530
1 313 510
5 360
401 805
30,59%
17 011
10 999,00
7
2012/2013
4 541
1 305 610
5 502
416 749
31,92%
18 159
11 249,17


Wieś
Liczba nauczycieli świetlic
Liczba szkół
Liczba
Liczba
Liczba
Korzystający do
Lp. Rok szkolny
ogółem
uczniów
świetlic
korzystających
ogółu uczniów
w osobach*
w etatach**
ogółem
1
2006/2007
9 924
1 027 927
3 650
275 722
26,82%
8 848
3 725,94
2
2007/2008
9 747
984 208
4 229
276 591
28,10%
8 656
3 730,07
3
2008/2009
9 512
947 236
4 433
273 811
28,91%
9 009
3 840,62
4
2009/2010
9 390
916 121
4 609
267 330
29,18%
10 747
3 950,24
5
2010/2011
9 327
888 488
4 697
273 376
30,77%
10 877
3 884,91
6
2011/2012
9 139
873 325
4 561
275 802
31,58%
11 417
3 879,35
7
2012/2013
8 897
853 805
4 615
283 409
33,19%
12 020
3 845,08

Razem
Liczba nauczycieli świetlic
Liczba szkół
Liczba
Liczba
Liczba
Korzystający do
Lp. Rok szkolny
ogółem
uczniów
świetlic
korzystających
ogółu uczniów
w osobach*
w etatach**
ogółem
1
2006/2007
14 381
2 476 171
7 762
593 762
23,98%
20 417
13 013,35
2
2007/2008
14 219
2 373 312
9 103
615 602
25,94%
20 489
13 074,48
3
2008/2009
13 964
2 293 567
9 292
615 789
26,85%
21 427
13 510,46
4
2009/2010
13 863
2 234 406
9 691
621 088
27,80%
25 129
14 091,53
5
2010/2011
13 816
2 191 057
9 928
653 903
29,84%
26 518
14 449,84
6
2011/2012
13 669
2 186 835
9 921
677 607
30,99%
28 428
14 878,35
7
2012/2013
13 438
2 159 415
10 117
700 158
32,42%
30 179
15 094,25
*uwzględniono wszystkie osoby, które w ramach obowiązków, za które otrzymują wynagrodzenie, przynajmniej jedną
godzinę realizują jako wychowanie w świetlicy szkolnej.
**suma wszystkich obowiązków realizowanych jako wychowanie w świetlicy szkolnej w przeliczeniu na etaty.


Dostrzegając wagę funkcjonowania świetlic w szkole, Ministerstwo Edukacji
Narodowej w styczniu i lutym 2013 r. przeprowadziło kontrolę dotyczącą
zapewnienia uczniom przez publiczną szkołę podstawową możliwości
korzystania ze świetlicy szkolnej zgodnie z przepisami prawa. Kontrolą
objęto 10% szkół podstawowych, badając 1242 świetlice szkolne, w tym
88
między innymi: warunki pracy świetlicy, uwzględnienie potrzeb rodziców
w zakresie opieki świetlicowej, godziny pracy świetlicy, liczbę uczniów
podczas zajęć, liczbę dzieci przyjętych do świetlicy w stosunku do liczby
zgłoszeń, prowadzenie dziennika zajęć świetlicowych, ofertę zajęć
świetlicowych, w tym między innymi dotyczącą zaspokajania
indywidualnych potrzeb edukacyjnych i rozwojowych uczniów, rozwoju
fizycznego oraz rozwijania zainteresowań uczniów.
Z badań wynika, że spośród 1300 publicznych szkół podstawowych objętych
kontrolą, w 1223 (94,5%) zorganizowano świetlicę szkolną, a w 1158
szkołach (96%) zdiagnozowano potrzeby rodziców w zakresie opieki
świetlicowej dla dzieci.
Godziny pracy świetlicy szkolnej wynoszą:
a) do 2 godzin dziennie – w 60 szkołach (5,36% szkół, w których
zorganizowano świetlicę szkolną),
b) do 4 godzin dziennie – w 196 szkołach (19%),
c) do 6 godzin dziennie – w 204 szkołach (16%),
d) do 8 godzin dziennie – w 216 szkołach (17%),
e) do 10 godzin dziennie – w 269 szkołach (22%),
f) powyżej 10 godzin dziennie – w 293 szkołach (21%).
W 56 szkołach liczba przyjętych do świetlicy uczniów nie uwzględnia
wszystkich zgłoszeń rodziców.
Projektowany w art. 1 pkt 15 projektu ustawy przepis, regulujący kwestie
zapewnienia opieki świetlicowej uczniom szkoły publicznej, nie ustanawia
nowego zadania, a jedynie doprecyzowuje brzmienie dotychczasowego
przepisu ustawy dotyczącego organizowania świetlicy szkolnej. Zawiera on
warunki korzystania z tej opieki obowiązujące obecnie, a określone do tej
pory w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r.
w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych
szkół (Dz. U. Nr 61 poz. 624, z późn. zm.), § 7 załącznika nr 2 Ramowego
Statutu Publicznej Szkoły Podstawowej i § 9 załącznik nr 3 Ramowego
Statutu Publicznego Gimnazjum. Nie są to zatem regulacje określające
zupełnie nowe zasady funkcjonowania świetlicy szkolnej, które
spowodowałyby skutki finansowe.
89