Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw

oferowania, obiecywania lub udzielania jakichkolwiek korzyści
szkołom lub nauczycielom w związku z dokonywaniem wyboru
podręczników, ma na celu wzmocnienie działań zmierzających do
wyeliminowania różnych nieuprawnionych praktyk podejmowanych
przez wydawców podręczników lub podmioty prowadzące działalność
w zakresie obrotu podręcznikami szkolnymi, mających zachęcać
szkoły lub nauczycieli do wyboru określonego podręcznika.
Nauczyciele powinni dokonywać wyboru podręczników, kierując się
wyłącznie
przesłankami
dydaktycznymi
oraz
potrzebami
i możliwościami uczniów, którzy będą z niego korzystać. Oferowanie
nauczycielom lub dyrektorom szkół jakichkolwiek korzyści w zamian
za wybór konkretnego podręcznika podważa zagwarantowaną
w przepisach prawa oświatowego zasadę autonomii zawodowej
nauczyciela, który w realizacji programu nauczania ma prawo do
swobody stosowania takich metod nauczania i wychowania, jakie
uważa za najwłaściwsze spośród uznanych przez współczesne nauki
pedagogiczne, oraz do wyboru spośród zatwierdzonych do użytku
szkolnego podręczników. Sformułowanie tego rodzaju zakazu zmierza
zatem do jednoznacznego wskazania, że niezgodne z prawem są
wszelkie działania wydawców i dystrybutorów podręczników, mogące
wpływać na swobodę nauczycieli przy dokonywaniu wyboru
podręcznika.
W opinii Polskiej Izby Książki w związku z nową regulacją niezbędne
jest uściślenie pojęcia korzyści (odróżnienie korzyści osobistej
i majątkowej od korzyści edukacyjnych związanych z niezbędnym
wsparciem, oferowanym przez wydawców podręczników, takimi jak
dodatkowe materiały, egzemplarze pokazowe itp.), jak również
rozważenie całościowego unormowania stosunków szkół i nauczycieli
z dostawcami towarów i usług.
Odnosząc się do powyższej propozycji, należy zwrócić uwagę, że
główne zasady gospodarki finansowej w szkołach i placówkach, jako
jednostkach sektora finansów publicznych, określa art. 44 ustawy
o finansach publicznych, zgodnie z którym jednostki sektora finansów
80
publicznych zawierają umowy, których przedmiotem są usługi,
dostawy lub roboty budowlane, na zasadach określonych w przepisach
o zamówieniach publicznych, o ile odrębne przepisy nie stanowią
inaczej.
2.2.7. Możliwość
wyłączenia rozporządzeniem Ministra Edukacji
Narodowej stosowania przepisów ustawy w stosunku do szkół
i szkolnych punktów konsultacyjnych przy przedstawicielstwach
dyplomatycznych
Business Centre Club wskazał, że przepisy ustawowe nie mogą być
zmieniane lub uchylane przez akty prawne o niższej mocy prawnej.
W związku z powyższym minister nie może wyłączać czy zmieniać
przepisów ustawy, gdyż może to czynić tylko ustawodawca.
Zmiana została wycofana z projektu.
2.2.8. Zwrot kosztów przejazdu opiekuna dziecka sześcioletniego
W opinii Unii Metropolii Polskich Kraków projektowane brzmienie
przepisu art. 17 ust. 3 ustawy stanowi istotną zmianę, bowiem dotąd
samorząd mógł decydować o zapewnieniu dowozu albo o przyznaniu
zwrotu kosztów dowozu.
Uwaga nieuwzględniona. Zasadnicze brzmienie przepisu nie ulega
zmianie. Przepis został jedynie uzupełniony o uprawnienie opiekuna
dziecka sześcioletniego uczęszczającego do szkoły podstawowej do
zwrotu kosztów przejazdu.
2.2.9. Dotowanie z budżetów jednostek samorządu terytorialnego
publicznych oraz niepublicznych szkół i placówek
Szereg uwag w zakresie dotowania z budżetów jednostek samorządu
terytorialnego publicznych oraz niepublicznych szkół i placówek
zgłosili: Związek Nauczycielstwa Polskiego, Sekretarz Generalny
Konferencji Episkopatu Polski, Stowarzyszenie Domowej Edukacji,
Związek Zakładów Doskonalenia Zawodowego oraz Unia Metropolii
Polskich.
Uwagi dotyczące zmian w art. 80 i 90 ustawy o systemie oświaty –
odnoszą się do innych zagadnień, niż te, które są materią
procedowanej ustawy. Są to kwestie szczegółowe, wymagające
81
pogłębionych i dłuższych analiz oraz szerokich konsultacji z różnymi
podmiotami. Obecnie – ze względu na napięty harmonogram prac –
nie jest możliwe rozszerzenie proponowanych zmian o dodatkowe
zagadnienia. Zgłoszone propozycje zostaną wykorzystane w trakcie
prac w ramach kolejnej nowelizacji ustawy.
Ponadto Rada Główna Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Polska
Komisja Akredytacyjna oraz Komenda Główna Ochotniczych Hufców
Pracy poinformowały o akceptacji projektu.
Uwagi do projektu zgłosili także: Izba Rzemieślnicza oraz Małej
i Średniej
Przedsiębiorczości
w
Tarnowie,
Ogólnopolskie
Stowarzyszenie Dwujęzyczności BILINGUS, przedstawiciele rad
pedagogicznych oraz zakładowych związków zawodowych, a także
przedstawiciele szkół dwujęzycznych i międzynarodowych. Podmioty
te nie podniosły dodatkowych kwestii poza zagadnieniami
omówionymi powyżej.
3. Wpływ projektowanej ustawy na sektor finansów publicznych, w tym budżet
państwa i budżety jednostek samorządu terytorialnego
Projektowane zmiany w zakresie rekrutacji nie będą powodować dodatkowych
skutków finansowych dla budżetu państwa ani też dla budżetów jednostek
samorządu terytorialnego.
Obecnie podstawowym przepisem regulującym zasady i tryb przyjmowania do
przedszkoli i szkół jest rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu
z dnia 20 lutego 2004 r. w sprawie warunków i trybu przyjmowania uczniów do
szkół publicznych oraz przechodzenia z jednych typów szkół do innych (Dz. U.
Nr 26, poz. 232 z późn. zm.), którego konstytucyjność zakwestionował Trybunał
Konstytucyjny. Rozporządzenie to obowiązuje we wszystkich publicznych
przedszkolach i szkołach. Przywołany akt prawny najpełniej reguluje
przyjmowanie dzieci i młodzieży zamieszkałej w obwodzie do szkół
podstawowych i gimnazjów z wyznaczonym obwodem, szkół ponadgimnazjalnych,
szkół sportowych i mistrzostwa sportowego oraz szkół dwujęzycznych. Przepisy
rozporządzenia uwzględniają również konieczność zapewnienia pierwszeństwa
w przyjęciu do przedszkoli i szkół osobom, które na mocy Konstytucji RP mają
zagwarantowaną szczególną pomoc ze strony państwa.
82
W szczególności rozporządzenie z dnia 20 lutego 2004 r. w sprawie warunków
i trybu przyjmowania uczniów do szkół publicznych oraz przechodzenia z jednych
typów szkół do innych wskazuje, iż do publicznych przedszkoli po zapewnieniu
miejsca
dzieciom
realizującym
obowiązek
rocznego
przygotowania
przedszkolnego, w pierwszej kolejności przyjmowane są dzieci matek lub ojców
samotnie je wychowujących, matek lub ojców, wobec których orzeczono znaczny
lub umiarkowany stopień niepełnosprawności bądź całkowitą niezdolność do pracy
oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji, na podstawie odrębnych przepisów,
a także dzieci umieszczone w rodzinie zastępczej. Natomiast w przypadku szkół
ponadgimnazjalnych, w razie takiej samej liczby punktów przyznanych za kryteria
uwzględniające wyniki uzyskane przez kandydata na zakończenie nauki
w gimnazjum, w pierwszej kolejności do szkoły przyjmowani są kandydaci
z problemami zdrowotnymi, ograniczającymi możliwość wyboru kierunku
kształcenia ze względu na stan zdrowia, potwierdzonymi opinią poradni
psychologiczno-pedagogicznej, w tym publicznej poradni specjalistycznej,
kandydaci o ukierunkowanych i udokumentowanych zdolnościach, którym
ustalono indywidualny program lub tok nauki, sieroty, osoby przebywające
w placówkach opiekuńczo-wychowawczych oraz osoby umieszczone w rodzinach
zastępczych.
Należy jednak zwrócić uwagę, że – jak stwierdzono w wyroku Trybunału
Konstytucyjnego – przywoływane rozporządzenie nie uwzględnia wszystkich grup
osób, które ze względu na swoją sytuację powinny być przez państwo wspierane.
Obok rozporządzenia w sprawie warunków i trybu przyjmowania uczniów do szkół
publicznych oraz przechodzenia z jednych typów szkół do innych, szczegółowe
rozwiązania dotyczące rekrutacji do przedszkoli, szkół i placówek były zawarte
w statutach tych jednostek – na podstawie rozporządzenia Ministra Edukacji
Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego
przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. Nr 61, poz. 624, z późn. zm.), a także
rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 marca 2005 r.
w sprawie ramowych statutów placówek publicznych (Dz. U. Nr 52, poz. 466,
z późn. zm.).
Szkoły podstawowe i gimnazja z wyznaczonym obwodem, które mogą w statutach
określać kryteria przyjmowania do szkół kandydatów zamieszkałych poza
83
obwodem, przyjmowały przykładowo następujące kryteria (w oparciu o regulaminy
rekrutacji dwóch szkół w województwie mazowieckim):
– dzieci, których rodzeństwo już uczęszcza do szkoły,
– dzieci, które z ważnych przyczyn rodzinnych zostały zakwalifikowane przez
dyrektora szkoły do klasy I,
– kandydaci, którzy są sierotami, półsierotami,
– kandydaci, których rodzice lub opiekunowie mają udokumentowaną działalność
na rzecz rozwoju szkoły.
W zakresie przyjmowania do przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach
podstawowych organy określały dodatkowe kryteria rekrutacyjne. Na przykładzie
decyzji samorządu Miasta Krakowa oraz Miasta St. Warszawy można wskazać na
następujące dodatkowe kryteria rekrutacyjne:
– dziecko dwóch pracujących/studiujących rodziców z udokumentowanym
zatrudnieniem (zaświadczenie z zakładu pracy, aktualny wpis do działalności
gospodarczej, posiadanie rozliczenia się z ZUS lub Urzędem Skarbowym,
zaświadczenie z uczelni zawierające informacje o systemie i planowanym
terminie ukończenia studiów itp.),
– rodzeństwo dziecka kontynuującego edukację przedszkolną w przedszkolu, do
którego ubiega się kandydat,
– odległość przedszkola od miejsca zamieszkania lub miejsca pracy rodziców,
– dziecko, których rodzice odprowadzają podatek w gminie,
– dzieci z rodzin wielodzietnych,
– dziecko uczęszczające wcześniej do żłobka – placówki opieki nad dzieckiem do
lat 3 w gminie itp.
Z przeanalizowanych przykładowych dokumentów regulujących przyjmowanie do
przedszkoli, szkół i placówek na poziomie lokalnym wynika, że najczęściej
powtarzającymi się kryteriami (w kwestiach wykraczających poza regulacje
rozporządzenia z dnia 20 lutego 2004 r. w sprawie warunków i trybu przyjmowania
uczniów do szkół publicznych oraz przechodzenia z jednych typów szkół do
innych) są, np.: uczęszczanie rodzeństwa do tej samej szkoły/placówki, miejsce
pracy rodziców, odległość przedszkola/szkoły od miejsca zamieszkania,
odprowadzanie podatku w danej gminie itp.
84