Poselski projekt ustawy o podatku od niektórych instytucji finansowych

Warszawa, 1 marca 2011 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-15(4)/11

Pan

Grzegorz
Schetyna
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej




Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
poselskiego projektu ustawy


- o podatku od niektórych instytucji
finansowych (druk nr 3838).


Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Finansów do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac parlamentarnych.



(-) Donald Tusk


Stanowisko Rady Ministrów do poselskiego
projektu ustawy o podatku od niektórych instytucji finansowych (druk nr 3838)


I.
Podstawowe kierunki działania zaproponowane w poselskim projekcie ustawy o podatku od
niektórych instytucji finansowych dotyczą następujących zagadnień:
1. Opodatkowanie aktywów niektórych instytucji finansowych:
• banków krajowych;
• oddziałów banków zagranicznych;
• oddziałów instytucji kredytowych;
• krajowych zakładów ubezpieczeń;
• krajowych zakładów reasekuracji;
• oddziałów zagranicznych zakładów ubezpieczeń i zagranicznych zakładów reasekuracji;
• głównych oddziałów zagranicznych zakładów ubezpieczeń i zagranicznych zakładów
reasekuracji;
• funduszy inwestycyjnych;
2. Określenie podstawy opodatkowania wskazującej na sumę aktywów.
3. Wysokość stawki, jak również zasady poboru podatku.
4. Zwolnienia i ulgi podatkowe.
II.
W ocenie Rządu RP istotne wątpliwości wywołuje przedstawiony w uzasadnieniu do projektu cel
wprowadzenia podatku od niektórych instytucji finansowych. Projektodawca stwierdza, że
przedmiotowy podatek „ma stanowić alternatywę wobec proponowanej przez rząd podwyżki
podatku VAT”. W związku z tym fundamentalnym założeniem nowej regulacji prawnej, podstawa
opodatkowania i stawka podatku zostały określone tak, aby wpływy z podatku (ok. 5 mld zł) były
równe dodatkowym środkom pieniężnym zasilającym budżet państwa w wyniku zwiększenia
stawki podatku od towarów i usług. Tym samym nowa danina publiczna miałaby charakter
wyłącznie fiskalny, a sens jej istnienia sprowadzałby się jedynie do zapewnienia dodatkowych
dochodów budżetowych. Takie ratio legis wprowadzenia nowego obciążenia podatkowego co

1
prawda wydaje się prawnie dopuszczalne, należy jednak mieć na uwadze, że w świetle
przedstawionych powyżej okoliczności stanowiących faktyczną przyczynę opracowania projektu,
jako rozwiązania alternatywnego dla podwyżki stawki podatku od towarów i usług, wskazuje ono,
iż Projektodawca traktuje nowy podatek wyłącznie jako źródło pozyskania dodatkowych
dochodów, nie analizując w sposób wystarczający wpływu tego obciążenia fiskalnego na
poszczególne podmioty nim objęte, kondycję sektora bankowego i ubezpieczeniowego w Polsce
oraz na gospodarkę narodową w skali makro.
W ocenie Rządu RP za kluczowe należy uznać wszelkie działania mające na celu zabezpieczenie
krajowego rynku przed negatywnym wpływem ewentualnych zjawisk destabilizujących sektor
finansowy. W związku z powyższym, nakładając na niektóre podmioty sektora finansowego
dodatkowe obciążenia fiskalne (w postaci podatków lub opłat) powinno się uwzględnić w
pierwszej kolejności bezpieczeństwo finansowe tych podmiotów, przy jednoczesnej realizacji
nadrzędnego celu, jakim jest zwiększanie stabilności finansowej sektora. Z tego też względu w
niektórych państwach europejskich podjęte zostały prace legislacyjne nad obciążeniem sektora
bankowego nie klasycznym podatkiem, stanowiącym wyłącznie źródło nieoznaczonych dochodów
budżetowych, ale specjalnymi opłatami, które służyłyby finansowaniu (poprzez wydzielone
specjalne fundusze restrukturyzacyjne) różnego rodzaju działań zwiększających, bądź
przywracających stabilność sektora finansowego. Przedłożony projekt zmierza wyłącznie
w kierunku osiągnięcia celu fiskalnego, nie uwzględniając potrzeb zwiększania stabilności rynku
finansowego.
W opinii Rządu RP przyjmowanie jedynie fiskalnego charakteru (akumulowanie dodatkowych
środków w budżecie państwa) obciążeń nakładanych na sektor finansowy jest niewłaściwe.
Rozważyć raczej należałoby wprowadzenie obowiązkowych płatności, które byłyby przeznaczane
na finansowanie wydatków związanych z określonym działaniem (tj. wsparciem sektora
finansowego w razie wystąpienia sytuacji kryzysowej).
Rząd RP wyraża stanowisko, że dla zabezpieczenia stabilności sektora finansowego, jak również
wyeliminowania bądź ograniczenia konieczności finansowania przez sektor publiczny działań
pomocowych w przypadku wystąpienia ewentualnych zawirowań na rynkach finansowych, na
uwagę zasługuję koncepcja prezentowana na forum unijnym, polegająca na utworzeniu specjalnego
funduszu restrukturyzacyjnego, finansowanego z dodatkowych zobowiązań nałożonych na sektor
finansowy. Wprowadzenie koncepcji utworzenia odrębnego funduszu, jako np. funduszu celowego,
w opinii Rządu RP doprowadziłoby do sytuacji, w której wszystkie przychody z dodatkowych
obciążeń przeznaczone byłyby na cele stabilizacyjne.

2
Wskazać należy, że przestawiony w projekcie ustawy zakres podmiotowy opodatkowanych
instytucji finansowych jest z jednej strony bardzo szeroki, z drugiej zaś nie obejmuje instytucji
kredytowych działających na polskim rynku, jakimi są spółdzielcze kasy oszczędnościowo-
kredytowe. Podmioty te prowadzą działalność zbliżoną do działalności bankowej (choć zakresowo
węższą). Projektodawca nie uzasadnia jednak konieczności podmiotowego wyłączenia tych
instytucji. Niezależnie od powyższego należy zaznaczyć, że w trwających na forum europejskim
pracach nad ewentualnym nałożeniem na instytucje finansowe obciążeń mających wspierać
finansowanie działań restrukturyzacyjnych, w pierwszej kolejności ogranicza się zakres
podmiotowy tych obciążeń wyłącznie do instytucji kredytowych.
Ponadto, w ocenie Rządu RP włączenie do katalogu podmiotów objętych proponowanym
podatkiem funduszy inwestycyjnych wydaje się posunięciem z kilku powodów niewłaściwym. Po
pierwsze, charakter tych instytucji finansowych, korzystających z podmiotowego zwolnienia od
podatku dochodowego od osób prawnych, uzasadnia wyłączenie tych podmiotów spod
jakiejkolwiek formy opodatkowania obejmującej samą masę majątkową, jaką jest fundusz. Należy
bowiem zauważyć, że specyficzna konstrukcja funduszu inwestycyjnego, jako prawnie
uregulowanej, określonej masy majątkowej powoduje, iż nałożenie na tę instytucję finansową
podatku, obliczanego od wartości aktywów (a więc podatku majątkowego) będzie oznaczało
faktyczne nałożenie tego podatku na jego uczestników. Zatem rzeczywisty ciężar opodatkowania
projektowanym podatkiem spocząłby, wbrew twierdzeniom Projektodawcy, wprost na klientach
instytucji finansowej jaką jest fundusz inwestycyjny. Stąd, w ocenie Rządu RP, w tym przypadku
nie sposób zgodzić się z prezentowanym w uzasadnieniu projektu twierdzeniem, iż „podatek od
aktywów instytucji finansowych jest de facto podatkiem majątkowym, stąd przerzucenie podatku na
klientów nie powinno mieć miejsca”.
Po drugie, wprowadzenie podatku w proponowanym kształcie doprowadziłoby do nieuzasadnionej
przez Projektodawcę podatkowej preferencji indywidualnych form inwestowania kosztem form
inwestowania zbiorowego – w tym przypadku za pośrednictwem funduszy inwestycyjnych. Należy
bowiem zauważyć, że w większości przypadków środki finansowe wpłacane do funduszy
inwestycyjnych pochodzić będą z działalności zawodowej, gospodarczej, bądź z tytułu
wynagrodzenia za świadczoną pracę, które to środki opodatkowane zostały już wcześniej
podatkiem dochodowym. Tak pozyskane i opodatkowane środki, po wejściu w skład aktywów
funduszu zostałyby następnie ponownie opodatkowane, tym razem na poziomie funduszu
inwestycyjnego i to bez względu na fakt, czy dokonywane przez tę instytucję inwestycje
doprowadzą do osiągnięcia zysku. Corocznie rozliczany podatek, odprowadzany w oparciu o
system zaliczek miesięcznych będzie uszczuplał aktywa funduszu inwestycyjnego, a co za tym

3
idzie obniżał wartość jednostki uczestnictwa, czy też certyfikatu inwestycyjnego, wpływając wprost
na poziom środków finansowych posiadanych przez poszczególnych uczestników. W tym
kontekście należy mieć na uwadze, że w większości przypadków uczestnikami funduszy
inwestycyjnych są osoby fizyczne, stąd projektowany podatek będzie miał wprost negatywny
wpływ na sytuację finansową społeczeństwa.
Po trzecie, w kontekście faktycznych skutków opodatkowania funduszy inwestycyjnych jak i zasad
funkcjonowania funduszy, zupełnie niezrozumiałe pozostaje również przedstawione przez
Projektodawcę uzasadnienie, zgodnie z którym: „Objęcie opodatkowaniem funduszy
inwestycyjnych ma charakter uzupełniający. Opodatkowanie aktywów banków i zakładów
ubezpieczeń bez opodatkowania funduszy inwestycyjnych doprowadziłoby do przenoszenia przez
banki i zakłady ubezpieczeń aktywów do funduszy inwestycyjnych, a w konsekwencji do unikania tą
drogą opodatkowania”. Każdy z podmiotów wnoszących środki finansowe do funduszu
inwestycyjnego, stając się jego uczestnikiem, otrzymuje bowiem odpowiednią liczbę jednostek
uczestnictwa albo certyfikatów inwestycyjnych o określonej wartości, które są następnie ujmowane
w odpowiedniej pozycji sprawozdania finansowego takiego podmiotu, mając wpływ na jego
aktywa.
W przedmiocie określenia podstawy opodatkowania należy wskazać, że proponowane w projekcie
opodatkowanie aktywów instytucji finansowych jest de facto podatkiem od skali prowadzonej przez
nie działalności. W przypadku banków obciąży ono w szczególności udzielane przez nie kredyty,
które są najważniejszym składnikiem ich aktywów. W związku z powyższym takie obciążenie
może negatywnie wpłynąć na prowadzoną przez banki działalność, zwłaszcza poprzez ograniczenie
akcji kredytowej.
Dodatkowo należy wskazać, że opodatkowanie na zasadach przewidzianych w projekcie mogłoby
spowodować – ze względu na chęć uniknięcia płacenia podatku – przesunięcie działalności sektora
w kierunku transakcji, które nie wpływają na sumy bilansowe instytucji finansowych. W rezultacie,
zmniejszy się przejrzystość sprawozdań finansowych tych instytucji co nie sprzyja stabilności
sektora finansowego.
III.
Mając na uwadze przedstawione powyżej wątpliwości natury ogólnej Rząd RP wskazuje na
wybrane zagadnienia szczegółowe, dotyczące poszczególnych przepisów przedmiotowego projektu.
Na wstępie należy wskazać, że do podatku, o którym mowa w przedmiotowym projekcie będą
miały zastosowanie przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U.
z 2005 r. Nr 8, poz. 60, z późn. zm.). Zgodnie z art. 2 § 1 pkt 1 ustawy – Ordynacja podatkowa

4