Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw

28


–
zwiększono również udział w zgromadzeniu ogólnym sędziów okręgu przedstawicieli sędziów
sądów rejonowych – do połowy ogólnej liczby jego członków;
– zrezygnowano, z przewidzianej pierwotnie dla wyborów członków zgromadzeń ogólnych
i kolegiów sądów, formy głosowania na listy; członkowie zgromadzenia ogólnego sędziów apelacji, bądź
zgromadzenia przedstawicieli sędziów apelacji, spośród sędziów sądów okręgowych i rejonowych (jak
również członkowie kolegium sądu okręgowego) będą wybierani przez zgromadzenia ogólne sędziów
okręgu, tworzone na obszarze danej apelacji, w drodze głosowania przeprowadzanego na
dotychczasowych zasadach;
– uregulowano problem wygasania kadencji członków zgromadzeń w przypadku zmian
organizacyjnych, wprowadzono zapis o obowiązku przedstawiania członkom zgromadzeń porządku obrad
oraz ocen kwalifikacji kandydatów na wolne stanowiska sędziowskie przed terminem zgromadzenia,
ujednolicono wymagane kworum dla wszystkich organów samorządu.
– w zakresie nadzoru nad działalnością administracyjną sądów:



– dokonano doprecyzowania i usystematyzowania przepisów dotyczących działalności
administracyjnej sądów oraz przepisów dotyczących nadzoru nad tą działalnością, przyjmując
rozwiązania, jakie zostały szczegółowo omówione w części pierwszej uzasadnienia. W szczególności
uwzględniono zastrzeżenia dotyczące zbyt szerokiego zakresu uprawnień nadzorczych Ministra
Sprawiedliwości; ograniczono więc istotnie uprawnienia przysługujące Ministrowi Sprawiedliwości
w ramach nadzoru zewnętrznego nad działalnością administracyjną sądów powszechnych, polegającą na
zapewnieniu właściwego toku wewnętrznego urzędowania sądów, bezpośrednio związanego
z wykonywaniem przez sądy podstawowych zadań (uprawnienia te obejmą: analizę rocznych informacji
o działalności sądów, ustalanie kierunków wewnętrznego nadzoru administracyjnego, wykonywanego
przez prezesów sądów apelacyjnych oraz kontrolę wykonywania obowiązków nadzorczych przez
prezesów sądów i wydawania w tym zakresie stosownych zarządzeń; dopiero w razie stwierdzenia
istotnych uchybień w działalności administracyjnej sądu bądź niewykonania przez prezesa sądu
apelacyjnego wydanych zarządzeń, Minister Sprawiedliwości będzie mógł zarządzić przeprowadzenie
lustracji sądu albo wydziału sądu lub lustracji działalności nadzorczej prezesa sądu);

– przywrócono wizytację sądu i wydziału sądu, wprowadzając jednocześnie modyfikację sposobu
dokonywania okresowych ocen pracy sędziów, które będą powiązane z systemem czteroletnich wizytacji
poszczególnych wydziałów sądów; w związku z przyjęciem takiego rozwiązania wprowadzono jednolity
tryb powierzania sędziom funkcji wizytatora, rezygnując z ograniczenia liczby kadencji przy pełnieniu tej
funkcji.

29


Ponadto
uwzględniając zgłaszane uwagi lub sugestie:
– w zakresie organów sądów:

– zrezygnowano z ograniczenia możliwości sprawowania przez wiceprezesa sądu funkcji prezesa
sądu, a także reguły automatycznego wygasania kadencji wiceprezesów sądów w sytuacji powołania
„nowego” prezesa sądu;

– zrezygnowano z kadencyjności przy obsadzaniu stanowiska dyrektora sądu;

– wprowadzono możliwość przyznania (przez Ministra Sprawiedliwości) dyrektorowi sądu
dodatku specjalnego w razie okresowego zwiększenia obowiązków lub zadań;

– przyznano prezesowi sądu głos rozstrzygający w kwestii rozmieszczenia stanowisk urzędniczych
w poszczególnych wydziałach sądu;

– wprowadzono zasadę, że w przypadku, gdy kolegium sądu opiniuje decyzje, którą podejmuje
prezes sądu, prezes nie bierze udziału w głosowaniu;

– wprowadzono zasadę, że do składu kolegium sądu okręgowego wchodzi taka sama liczba
sędziów sądu okręgowego (pochodzących z wyboru) i sędziów sądów rejonowych;
–
wprowadzono
możliwość zarządzenia tajności głosowania na wniosek członka kolegium sądu;

– uregulowano problem wygasania kadencji członków kolegium w przypadku zmian
organizacyjnych;
–
wydłużono kadencję przewodniczącego wydziału do trzech lat;

– przyznano osobom odwoływanym z funkcji przewodniczącego wydziału prawo do wysłuchania
przez kolegium sądu;
– w zakresie oceny kwalifikacji kandydatów do objęcia stanowisk sędziowskich:

– zrezygnowano z przyjętego ograniczenia (do trzech lat) okresu, z którego może pochodzić
materiał przedstawiany przez kandydata do oceny, przy zgłoszeniu swojej kandydatury do objęcia
stanowiska sędziowskiego; w konsekwencji zrezygnowano z odrębnej regulacji w zakresie reguł oceny
kandydujących sędziów, którzy w okresie bezpośrednio poprzedzającym zgłoszenie byli delegowani do
pełnienia czynności w Ministerstwie Sprawiedliwości, jednostkach podległych i nadzorowanych przez
Ministra Sprawiedliwości, Krajowej Radzie Sądownictwa, a także delegowani do pełnienia obowiązków
lub funkcji poza granicami państwa w ramach współpracy międzynarodowej (analogicznie rozwiązania
przyjęto w przypadku kandydujących do objęcia stanowiska sędziowskiego prokuratorów, referendarzy
sądowych i asystentów sędziego);

– uchylono art. 59 u.s.p., zgodnie z którym Minister Sprawiedliwości mógł zgłaszać kandydatów
na wolne stanowiska sędziowskie, bez zasięgania opinii organów sądu i samorządu sędziowskiego;

30



– przywrócono zasadę, że kandydatów na wolne stanowisko sędziego sądu rejonowego oceniać
będą zgromadzenia ogólne sędziów okręgu;

– usytuowano Komisję Konkursową przy Krajowej Radzie Sądownictwa oraz wprowadzono do
składu tej Komisji przedstawicieli Sądu Najwyższego i Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, jak
również uregulowano kwestie związane z zapewnieniem organizacyjno-biurowej obsługi prac Komisji;
– w zakresie statusu sędziego:

– doprecyzowano cel, dla którego prezes sądu dokonuje analizy jednolitości orzecznictwa;

– wprowadzono uregulowanie, zgodnie z którym zaskarżenie przez sędziego decyzji o podziale
czynności będzie miało moc wstrzymującą jej wykonanie;

– wprowadzono zasadę, że sędzia będzie miał prawo uczestniczenia w posiedzeniu kolegium sądu,
na którym ma dojść do rozpoznania jego odwołania od decyzji o podziale czynności, jeżeli w odwołaniu
zgłosi taki wniosek;

– wprowadzono termin, w którym możliwe jest zwrócenie uwagi sędziemu przez prezesa sądu na
podstawie art. 37 § 4 u.s.p.; sprecyzowano, kiedy składa się do akt osobowych sędziego informacje
o zwróceniu uwagi, a także wytykach judykacyjnych, oraz w jaki sposób informacje te należy z akt
osobowych i wykazu służbowego usuwać;

– wyłączono obowiązek odbycia, po objęciu pierwszego stanowiska sędziowskiego, szkolenia
z zakresu metodyki pracy sędziego w przypadku sędziów, którzy ukończyli aplikację sędziowską;
– w zakresie statusu referendarza sądowego i asystenta sędziego:

– wśród składników wynagrodzenia przysługujących asystentom sędziów uwzględniono dodatki
specjalne i nagrody za szczególne osiągnięcia w pracy zawodowej;

– doprecyzowano wytyczne do wydania aktu wykonawczego, w którym Minister Sprawiedliwości
określi wysokość wynagrodzeń zasadniczych asystentów sędziów;

– uporządkowano zasady delegowania asystentów sędziów oraz wynagradzania asystentów
w czasie delegowania;

– wprowadzono konkursowy tryb obsadzania stanowisk referendarza sądowego, przyjmując
rozwiązania analogiczne do tych obowiązujących przy obsadzaniu stanowisk asystenta sędziego;
wprowadzono przy tym regułę, że w pierwszej kolejności obsada stanowisk referendarza sądowego
i asystenta sędziego będzie rekrutowana spośród absolwentów aplikacji ogólnej, która w założeniach jest
aplikacją przygotowującą do wykonywania w sądach takich właśnie zadań;

– przyjęto, że nawiązywanie i rozwiązywanie stosunku pracy z referendarzami sądowymi w sądach
działających na obszarze apelacji należy do prezesa sądu apelacyjnego; stanowi to jednocześnie

31


rozwiązanie eliminujące pojawiające się w uwagach zarzuty, że referendarze sądowi, którym w projekcie
powierza się w zasadzie wyłącznie wykonywanie zadań z zakresu ochrony prawnej w wydziałach
rejestrowych oraz wydziałach ksiąg wieczystych są urzędnikami bezpośrednio zależnymi od Ministra
Sprawiedliwości (władzy wykonawczej).
Uwzględniono także zgłoszone uwagi redakcyjne.

W projekcie nie uwzględniono uwag kwestionujących podstawowe założenia projektu, omówione
w części głównej uzasadnienia, w tym uwag w zakresie:
– struktury organizacyjnej sądownictwa, negujących ograniczenie liczby wydziałów tworzonych
w sądach obligatoryjnie, oraz wprowadzenie tzw. sądów funkcjonalnych pozbawionych rozbudowanej
struktury administracyjnej;
– podziału kompetencji prezesa i dyrektora sądu, podważających zasadność rozszerzania zadań
dyrektora sądu w kierunku modelu menadżerskiego zarządzania sądami,
– Komisji Konkursowej, podważających zasadność jej powoływania,
– ocen okresowych sędziów, negujących potrzebę ich wprowadzenia.
Powyższe uwagi, oparte na założeniu, że istniejący stan prawny nie wymaga zmian,
kwestionowały potrzebę nowelizacji we wskazanych obszarach, co, zważywszy na przyjęte przez
projektodawcę cele, uniemożliwiało ich uwzględnienie.
W
szczególności nie mogły zostać uwzględnione propozycje odstąpienia od proponowanego
nowego podziału zadań pomiędzy prezesem sądu a dyrektorem sądu oraz wprowadzenia okresowych ocen
pracy sędziów (jak i prokuratorów). Zgłaszający uwagi oczekiwali bowiem w istocie całkowitej
rezygnacji z projektowanych w tym zakresie rozwiązań.
Należy jednak podkreślić, że – po uwzględnieniu zgłoszonych uwag szczegółowych – ostatecznie
system okresowych ocen pracy sędziów powiązany został z systemem wizytacji wydziałów sądów (które
dokonywane są obecnie w czteroletnich cyklach), co oznacza, że nie będzie konieczne zwiększenie liczby
wizytatorów w stosunku do stanu obecnego. Zakłada się przy tym określenie w drodze rozporządzenia
arkusza (formularza) okresowej oceny pracy sędziego, co – poza standaryzacją formuły oceny – usprawni
w tym zakresie pracę sędziego-wizytatora. Przyjęcie takiego rozwiązania nie powinno w żadnym stopniu
negatywnie wpłynąć na ograniczenie prawa do sądu (art. 45 Konstytucji).
Podkreślić również należy, że – zwłaszcza wobec ostatecznego usytuowania Komisji Konkursowej
przy Krajowej Radzie Sądownictwa – wprowadzenie Komisji do procedury oceny kandydatów do objęcia
stanowisk sędziowskich nie narusza przepisów ustawy zasadniczej, skoro Krajowa Rada Sądownictwa

32

nie będzie związana kolejnością miejsc kandydatów na liście wypracowanej przez Komisję. Z pewnością
nie jest ograniczeniem konstytucyjnych kompetencji Rady fakt, że organ ten będzie musiał wziąć pod
uwagę ustalenia Komisji, a więc, co za tym idzie, wyjaśnić powody, dla których przyjmuje odmienną
kolejność. Takie rozwiązanie sprzyja natomiast przejrzystości procedury powoływania na stanowiska
sędziowskie, zachowaniu zasady równego dostępu do służby publicznej i wyborowi najlepszych
kandydatów, pochodzących z różnych prawniczych zawodów.
Ponadto
nie
uwzględniono następujących, szczegółowych, uwag lub zastrzeżeń:
– w zakresie dopuszczalności samodzielnego kształtowania struktury organizacyjnej sądów przez
Ministra Sprawiedliwości
Należy uznać, że Minister Sprawiedliwości, jako organ władzy publicznej, jest odpowiedzialny za
funkcjonowanie systemu wymiaru sprawiedliwości, w tym za stworzenie warunków organizacyjnych
gwarantujących maksymalną efektywność sądownictwa oraz realizację zasady prawa obywatela do sądu.
Podejmowanie przez Ministra decyzji w tym zakresie nie narusza zasady niezawiłości sędziów ani
niezależności sądów. Nie wydaje się przy tym celowe, aby – jak wskazywano w uwagach – organy
samorządu sędziowskiego miały wpływ na decyzje Ministra Sprawiedliwości podjęte w tym przedmiocie,
zważywszy fakt, że struktura organizacyjna sądownictwa musi być kształtowana w sposób jednolity
w skali całego kraju.
– w zakresie uprawnienia Ministra Sprawiedliwości do tworzenia i znoszenia wydziałów w drodze
zarządzenia
Należy zauważyć, że takie uprawnienie Minister Sprawiedliwości posiada już obecnie, zgodnie
z art. 19 § 2 u.s.p. W istniejącym stanie prawnym wydziały były tworzone w dwóch formach prawnych –
rozporządzeniem i zarządzeniem, w zależności od rodzaju wydziału. Projekt, uznając tego rodzaju
dualizm za nieuzasadniony, dokonał ujednolicenia przepisów. Jak wskazano w części głównej
uzasadnienia, forma rozporządzenia jest niezbędna w przypadkach, gdy dochodzi do zmiany właściwości
miejscowej sądu (co ma wpływ na dostęp obywateli do sądu), a więc przy dokonywaniu przez Ministra
Sprawiedliwości zmian organizacyjnych w oparciu o art. 20 u.s.p.
– w zakresie dopuszczalności powierzenia Ministrowi Sprawiedliwości nadzoru nad działalnością
administracyjną sądów – ze względu, jak podnoszono w uwagach, na naruszenie konstytucyjnej
zasady trójpodziału władzy
Wskazać należy, że dopuszczalność sprawowania przez Ministra Sprawiedliwości nadzoru
administracyjnego nad sądami powszechnymi została potwierdzona przez Trybunał Konstytucyjny
w orzeczeniu powołanym w części głównej uzasadnienia.