Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw

23


sądowi uchybienia. Projektowana zmiana wprowadza uprawnienie do złożenia w takim wypadku przez
sędziego bądź sędziów, wchodzących w skład sądu orzekającego, wyjaśnień na piśmie.
Niezależnie od powyższego, określono termin, w którym możliwe jest zwrócenie uwagi sędziemu
przez prezesa sądu na podstawie art. 37 § 4 u.s.p. oraz sprecyzowano, kiedy umieszcza się informacje
o zwróceniu uwagi, a także wytykach judykacyjnych, do akt osobowych sędziego oraz w jaki sposób
informacje te należy z akt osobowych usuwać.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 15 stycznia 2009 r., sygn. akt K 45/07, stwierdził także
niezgodność z Konstytucją stanu prawnego zezwalającego na łączenie przez sędziego funkcji orzekania
z wykonywaniem czynności administracyjnych w Ministerstwie Sprawiedliwości lub innej jednostce
organizacyjnej podległej Ministrowi Sprawiedliwości lub przez niego nadzorowanej. Wobec tego, projekt
przewiduje dodanie art. 77 § 2b, który możliwość taką wyłącza. Dopuszczono jednak możliwość
orzekania przez sędziów delegowanych do Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury z uwagi na fakt,
że czynności przez nich wykonywane nie mieszczą się w zakresie zadań władzy wykonawczej, a zatem
nie ma powodów, które wymagałyby wyłączenia ich w tym czasie od sprawowania wymiaru
sprawiedliwości.

Proponuje się również pewne zmiany w zakresie niektórych innych przepisów u.s.p., dotyczących
statusu sędziego, referendarza sądowego i asystenta sędziego


Projekt przewiduje wprowadzenie przepisów umożliwiających powrót do służby sędziego
przeniesionego w stan spoczynku ze względu na stan zdrowia, która to możliwość do tej pory była
wyłączona nawet w przypadku całkowitego odzyskania przez sędziego zdolności do pełnienia służby
sędziowskiej. Taka regulacja jest niezbędna z uwagi na postęp medycyny, która obecnie pozwala na
osiągnięcie efektu całkowitego wyleczenia również w przypadku najcięższych schorzeń. Pozostawanie
sędziów w pełni zdolnych do pełnienia służby sędziowskiej, i pragnących tę służbę pełnić, w stanie
spoczynku, nie znajduje żadnego uzasadnienia.
Przepisy art. 38 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U. nr 228,
poz. 1507) znowelizowały u.s.p., zmieniając art. 100 § 6a, którego brzmienie było poprzednio identyczne
z proponowanym obecnie § 6b. W konsekwencji nowelizacja ta spowodowała wyeliminowanie
dotychczasowej regulacji w zakresie zbiegu prawa do uposażenia w stanie spoczynku z prawem do


24


uposażenia rodzinnego. Regulacja taka jest jednak niezbędna i dodanie w art. 100 u.s.p. projektowanego
§ 6b stanowi jedynie jej przywrócenie.
Natomiast nowelizacja zapisu art. 101 § 1 u.s.p. wywołana została wątpliwościami
interpretacyjnymi zgłaszanymi w związku ze stosowaniem tego przepisu w obecnym brzmieniu
(specyfika statusu pracowniczego sędziów powoduje bowiem pewne trudności w
stosowaniu
odpowiednich przepisów Kodeksu pracy). Proponowana treść art. 101 § 1 u.s.p. jednoznacznie przesądza
zatem jakie okresy pracy podlegają wliczeniu do okresu, od którego zależy ustalenie wysokości odprawy
pośmiertnej.

Zmianie ulega art. 129 u.s.p., który przewiduje obligatoryjne zawieszenie w czynnościach
służbowych sędziego, wobec którego wydano uchwałę zezwalającą na pociągnięcie do odpowiedzialności
karnej, niezależnie od tego, czy sędziemu zarzuca się przestępstwo umyślne, czy też nieumyślne, co
należy uznać za regulację nietrafną. Projektowany przepis przewiduje, że w przypadku wydania uchwały
zezwalającej na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej, zawieszenie w czynnościach
służbowych będzie obligatoryjne wyłącznie w przypadku przestępstw umyślnych ściganych z oskarżenia
publicznego; w pozostałych wypadkach zawieszenie w czynnościach służbowych pozostawione będzie
decyzji sądu dyscyplinarnego, co pozwoli na uwzględnianie okoliczności konkretnego przypadku.
Jednocześnie doprecyzowano wpływ okresu zawieszenia w czynnościach służbowych na
uprawnienia pracownicze sędziego. Przyjęto rozwiązanie, zgodnie z którym okres zawieszenia sędziego
w czynnościach służbowych podlega wliczeniu do okresów służby, od których zależą jego uprawnienia
pracownicze, z jednym wyłączeniem – z wyłączeniem prawa do („bieżącego”) urlopu wypoczynkowego.
W praktyce bowiem, w okresie zawieszenia sędziemu nie udziela się urlopów wypoczynkowych, których
istotą jest zwolnienie od obowiązku świadczenia pracy w celu wypoczynku i regeneracji sił.


Projektowana nowelizacja precyzuje status asystentów sędziów, który obecnie, na skutek
szczątkowej regulacji w u.s.p. i szeregu odesłań do innych aktów prawnych, budzi wątpliwości
interpretacyjne. Z podobnych względów wprowadza się szerszą ustawową regulację w zakresie
składników wynagrodzenia referendarzy sądowych.
Istotną zmianą przewidzianą w przepisach dotyczących statusu asystentów sędziego jest odejście
od zróżnicowania wynagrodzeń asystentów sędziów z uwagi na szczebel sądu, w którym są zatrudnieni.
Zmiana w tym zakresie jest podyktowana faktem, że zakres obowiązków obciążających asystentów
sędziów w sądach niższych szczebli w praktyce nie jest mniejszy, niż w sądach wyższych, a wręcz
obserwuje się tendencję przeciwną.

25



Konsekwencją proponowanych zmian u.s.p. jest konieczność nowelizacji również innych ustaw

W ustawie z dnia 27 lipca 2001 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa przewiduje się odmienne od
dotychczasowego unormowanie w zakresie wyłaniania członków Krajowej Rady będących sędziami:
według projektowanych rozwiązań w skład Rady wchodzić będzie 11 sędziów sądów powszechnych,
reprezentujących poszczególne apelacje, 2 sędziów sądów administracyjnych, 1 sędzia Sądu Najwyższego
oraz 1 sędzia sądu wojskowego.
Powyższe rozwiązanie ma na celu z jednej strony zapewnienie każdej apelacji reprezentacji
w Krajowej Radzie Sądownictwa, zaś z drugiej – należyte skorelowanie z przepisami normującymi nowe
zasady organizacji samorządu sędziowskiego.
Wprowadza się także zasadę, że Krajowa Rada Sądownictwa, przy rozpatrywaniu kandydatur na
stanowiska sędziowskie, bierze pod uwagę kolejność miejsc na liście, przedstawionej jej przez Komisję
Konkursową. W praktyce oznaczać to będzie konieczność uzasadnienia przez Radę przyczyn dokonania
niezgodnego z uchwałą Komisji wyboru kandydatów do przedstawienia Prezydentowi RP.
Ustanowienie Komisji Konkursowej powoduje także konieczność dokonania zmian w ustawie
z dnia 21 sierpnia 1997 r. – Prawo o ustroju sądów wojskowych oraz w ustawie z dnia 25 lipca 2002 r. –
Prawo o ustroju sądów administracyjnych. W ww. ustawach wprowadza się nadto zmiany mające na celu
ich skorelowanie ze zmienionymi przepisami u.s.p.

Proponowana nowelizacja ustawy o prokuraturze zawiera rozwiązania paralelne do
przewidzianych w projekcie zmian ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych głównie w zakresie
wprowadzenia systemu okresowej oceny pracy prokuratorów. Proponowane rozwiązania mają spełniać
wielorakie funkcje. W szczególności mają one mobilizować prokuratorów do sprawnego i efektywnego
wykonywania powierzonych obowiązków służbowych, podnoszenia kwalifikacji zawodowych oraz być
pomocnym instrumentem przy podejmowaniu decyzji kadrowych, zwłaszcza w związku z powoływaniem
na wyższe stanowiska służbowe lub do pełnienia określonej funkcji. Mają być także narzędziem
kształtowania pożądanych postaw zawodowych w zakresie kultury urzędowania oraz kultury osobistej
w kontaktach z uczestnikami postępowania i współpracownikami.
Proponowany system – podobnie jak w odniesieniu do sędziów – traktowany jest jako ciągły,
cykliczny proces. Istotnym elementem projektu jest określenie przedmiotu i celu okresowej oceny. Jako
zasadę projekt przyjmuje, że podstawą okresowej oceny pracy prokuratora będą: pisemna opinia

26

prokuratora bezpośrednio przełożonego i pisemna opinia wizytatora z jednostki bezpośrednio wyższego
stopnia.
Czterostopniowa skala ocen pracy prokuratora pozwoli na sformułowanie oceny adekwatnej do
argumentów zawartych w pisemnej opinii. Warto dodać, że ocena negatywna będzie skutkować
przedłużeniem o trzy lata okresu wymaganego do uzyskania kolejnej stawki awansowej wynagrodzenia
zasadniczego prokuratora.
Jako zasadę projekt przyjmuje, że okresowej oceny pracy prokuratora dokonuje prokurator
bezpośrednio przełożony. Takie uregulowanie podyktowane jest faktem, iż w strukturze organizacyjnej
prokuratury prokurator bezpośrednio przełożony ma pozycję szczególną (np. możliwość wydawania
poleceń co do sposobu zakończenia postępowania przygotowawczego i postępowania przed sądem),
a przy tym najlepszą znajomość wartości zawodowej i kultury urzędowania podległych mu prokuratorów.
Według projektu okresową ocenę pracy prokuratora przeprowadza się co cztery lata, z wyjątkiem
sytuacji wskazanych w ustawie.
Przewidziany tryb odwołania się od okresowej oceny pracy uwzględnia specyfikę struktury
organizacyjnej prokuratury, stąd wniosek o zmianę oceny składa się do prokuratora bezpośrednio
przełożonego nad prokuratorem dokonującym okresowej oceny, za
pośrednictwem prokuratora
dokonującego oceny. W celu zapewnienia sprawności trybu odwoławczego przewiduje się określone
terminy dla dokonania określonych czynności lub podjęcia decyzji w tym trybie. Prokurator, wobec
którego utrzymano ocenę negatywną, będzie miał prawo złożyć odwołanie do Krajowej Rady
Prokuratury.

Przyjęte w projekcie półroczne vacatio legis wydaje się wystarczające, biorąc pod uwagę,
że szereg regulacji przejściowych zawartych w projekcie w istocie wydłuża termin na wprowadzenie
w życie nowych regulacji, w szczególności tych wymagających przygotowań, jak np. wdrożenie systemu
okresowych ocen pracy sędziów i prokuratorów (zgodnie z art. 19 i 23 projektu pierwsze oceny zostaną
przeprowadzone po upływie roku od dnia wejścia w życie ustawy – co wraz z vacatio legis daje
faktycznie osiemnaście miesięcy na przygotowania).

Projektowana regulacja nie jest objęta zakresem prawa Unii Europejskiej.


27


OCENA SKUTKÓW REGULACJI:

1.
Wskazanie podmiotów, na które oddziałuje ustawa
Projekt ustawy dotyczy przede wszystkim sędziów sądów powszechnych oraz sędziów sądów
administracyjnych i wojskowych, jak również pozostałych grup zawodowych związanych
z sądownictwem (a więc: referendarzy sądowych, asystentów sędziów, kuratorów sądowych, dyrektorów
i kierowników finansowych sądów oraz pozostałych pracowników sądów). Projekt ustawy oddziałuje
także na wszystkie podmioty, które mogą ubiegać się o powołanie na stanowiska sędziowskie, w tym
adwokatów, radców prawnych, prezesa, wiceprezesa, starszych radców i radców Prokuratorii Generalnej
Skarbu Państwa, notariuszy, prokuratorów i asesorów prokuratorskich, przedstawicieli nauki.

2. Projekt
został przekazany do zaopiniowania Krajowej Radzie Sądownictwa, Pierwszemu
Prezesowi Sądu Najwyższego, Prezesowi Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prezesowi
Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, Radzie Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym.

W
ramach konsultacji społecznych projekt przekazano: Stowarzyszeniu Sędziów Polskich
„Iustitia”, Stowarzyszeniu Prokuratorów Rzeczypospolitej Polskiej, samorządom korporacji
prawniczych, a także stowarzyszeniom i organizacjom związkowym zrzeszającym pracowników
wymiaru sprawiedliwości.
Dodatkowo,
projekt
został przekazany prezesom sądów wszystkich szczebli celem
przeprowadzenia konsultacji bezpośrednio ze środowiskiem sędziowskim.

Uwzględniając zgłaszane w toku konsultacji uwagi wprowadzono do projektu istotne zmiany,
przede wszystkim w zakresie regulacji dotyczącej samorządu sędziowskiego oraz nadzoru nad
działalnością administracyjną sądów, w szczególności:
– w systemie organów samorządu sędziowskiego:

– pozostawiono funkcjonujące obecnie zgromadzenia ogólne sędziów okręgu, zachowując
w zasadzie dotychczasowe rozwiązania odnoszące się do funkcjonowania tych zgromadzeń, zmieniono
jednak ograniczenie liczby członków zgromadzenia ogólnego sędziów okręgu – przyjmując, że jeżeli
liczba członków zgromadzenia ogólnego miałaby przekraczać 126, zadania zgromadzenia wykonuje
zgromadzenie przedstawicieli sędziów okręgu liczące 120 członków (jednakowo ograniczono liczbę
członków zgromadzeń ogólnych sędziów apelacji);