Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego

Druk nr 3187

Warszawa, 15 czerwca 2010 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Marszałek Senatu



Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej


Szanowny Panie Marszałku

Zgodnie z art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r. mam zaszczyt powiadomić Pana Marszałka, że Senat na
57. posiedzeniu w dniu 10 czerwca 2010 r. podjął uchwałę w sprawie wniesienia
do Sejmu projektu ustawy

-
o zmianie ustawy - Kodeks
postępowania karnego.

Projekt ustawy stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu
prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego.
Jednocześnie pragnę poinformować, że Senat upoważnił senatora Piotra
Zientarskiego do reprezentowania Senatu w dalszych pracach nad tym projektem.
W załączeniu przesyłam opinię o pozostawaniu projektu ustawy poza
obszarem prawa Unii Europejskiej.

Z poważaniem

(-) Bogdan Borusewicz
U C H W A Ł A
SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
z dnia 10 czerwca 2010 r.
w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks
postępowania karnego
Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r., Senat wnosi do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie
ustawy – Kodeks postępowania karnego.
Jednocześnie upoważnia senatora Piotra Zientarskiego do reprezentowania Senatu w
pracach nad projektem.
MARSZAŁEK SENATU
Bogdan BORUSEWICZ
p r o j e k t
USTAWA
z dnia
o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego
Art. 1.
W ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, z
późn. zm.1)) art. 426 otrzymuje brzmienie:
"Art. 426. § 1. Od orzeczeń sądu odwoławczego oraz od orzeczeń wydanych przez Sąd
Najwyższy nie przysługuje środek odwoławczy, chyba że ustawa stanowi
inaczej.
§ 2. Od postanowienia o zastosowaniu tymczasowego aresztowania wydanego
na skutek zażalenia, a także od wydanego w toku postępowania
odwoławczego postanowienia o przeprowadzeniu obserwacji, o
zastosowaniu środka zapobiegawczego lub nałożeniu kary porządkowej
przysługuje zażalenie do innego równorzędnego składu sądu
odwoławczego.".
Art. 2.
Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

1) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1999 r. Nr 83, poz. 931, z 2000 r. Nr 50, poz. 580,
Nr 62, poz. 717, Nr 73, poz. 852 i Nr 93, poz. 1027, z 2001 r. Nr 98, poz. 1071 i Nr 106, poz. 1149, z 2002 r. Nr
74, poz. 676, z 2003 r. Nr 17, poz. 155, Nr 111, poz. 1061 i Nr 130, poz. 1188, z 2004 r. Nr 51, poz. 514, Nr 69,
poz. 626, Nr 93, poz. 889, Nr 240, poz. 2405 i Nr 264, poz. 2641, z 2005 r. Nr 10, poz. 70, Nr 48, poz. 461, Nr
77, poz. 680, Nr 96, poz. 821, Nr 141, poz. 1181, Nr 143, poz. 1203, Nr 163, poz. 1363, Nr 169, poz. 1416 i Nr
178, poz. 1479, z 2006 r. Nr 15, poz. 118, Nr 66, poz. 467, Nr 95, poz. 659, Nr 104, poz. 708 i 711, Nr 141, poz.
1009 i 1013, Nr 167, poz. 1192 i Nr 226, poz. 1647 i 1648, z 2007 r. Nr 20, poz. 116, Nr 64, poz. 432, Nr 80,
poz. 539, Nr 89, poz. 589, Nr 99, poz. 664, Nr 112, poz. 766 i Nr 123, poz. 849, z 2008 r. Nr 27, poz. 162, Nr
100, poz. 648, Nr 107, poz. 686, Nr 123, poz. 802, Nr 182, poz. 1133, Nr 208, poz. 1308, Nr 214, poz. 1344, Nr
225, poz. 1485, Nr 234, poz. 1571 i Nr 237, poz. 1651, z 2009 r. Nr 8, poz. 39, Nr 20, poz. 104, Nr 28, poz. 171,
Nr 68, poz. 585, Nr 85, poz. 716, Nr 127, poz. 1051, Nr 144, poz. 1178, Nr 168, poz. 1323, Nr 178, poz. 1375,
Nr 190, poz. 1474, Nr 206, poz. 1589 oraz z 2010 r. Nr 7, poz. 46 i Nr 98, poz. 626.
UZASADNIENIE
1. Ustawa wykonująca postanowienie Trybunału Konstytucyjnego
Projektowana ustawa stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa do
wskazań zawartych w postanowieniu sygnalizacyjnym Trybunału Konstytucyjnego z dnia
9 listopada 2009 r. (sygn. akt S 7/09). Postanowienie to zostało wydane na kanwie sprawy
oznaczonej sygnaturą SK 46/08, w której to Trybunał stwierdził, iż art. 437 § 1 i 2 ustawy
z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, z późn. zm.;
dalej jako k.p.k.) w części, w jakiej zezwala sądom okręgowym na dokonywanie zmiany
zaskarżonych postanowień sądów rejonowych nieuwzględniających wniosków prokuratora
o zastosowanie tymczasowego aresztowania, jest zgodny z ustawą zasadniczą (wyrok z dnia 13
lipca 2009 r., opubl. w: Dz. U. Nr 115, poz. 974 oraz OTK ZU Nr 7A, poz. 109).
Pełny tekst postanowienia wraz z uzasadnieniem zamieszczony został w OTK Z.U.
z 2009 r., Nr 10A, poz. 154.
2. Przedmiot i istota rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego
2.1. W sprawie SK 46/08 Trybunał zbadał zarzuty wobec normy wywodzonej z
art. 437 § 1 i 2 k.p.k., która umożliwia sądom odwoławczym stosowanie tymczasowego
aresztowania w wyniku rozpatrywania zażaleń na wydane przez sądy pierwszej instancji
postanowienia odmawiające zastosowania wymienionego środka zapobiegawczego. Wzorcami
kontroli były w tym wypadku art. 41 ust. 2 Konstytucji, poręczający prawo odwołania się
do sądu w razie pozbawienia wolności, oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji, statuujący zasadę
dwuinstancyjności postępowania sądowego.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, dyspozycje art. 437 § 1 i 2 k.p.k. nie naruszają
wyżej wskazanych standardów konstytucyjnych. Po pierwsze, postanowienie w przedmiocie
tymczasowego aresztowania jest zawsze orzeczeniem sądowym. „«Prawo odwołania się do
sądu» w celu niezwłocznego ustalenia legalności pozbawienia wolności (o jakim stanowi
art. 41 ust. 2) nie oznacza konkretnego środka lub instytucji prawnej. (…) ustawodawca ma
stworzyć taki mechanizm gwarancyjny, aby sprawy tymczasowego aresztowania znalazły się
2
w sądzie (pod kontrolą sądu). Regulacja tymczasowego aresztowania w skarżonej części art.
437 § 1 i 2 k.p.k., przewidując rozpatrzenie przez sąd odwoławczy zażalenia prokuratora na
niezastosowanie tymczasowego aresztowania, spełnia więc warunki wyrażone w art. 41 ust. 2
Konstytucji.” Po drugie, obowiązkiem sądu odwoławczego, w przypadku gdy ma on podjąć
decyzję w przedmiocie tymczasowego aresztowania, jest rozważenie, czy istnieją przesłanki do
jego orzekania oraz czy nie wystąpiły okoliczności nakazujące odstąpienie od tego środka. Sąd
ten nie może jednak zmieniać kwalifikacji prawnej zarzucanego czynu. Nie dochodzi zatem do
naruszenia art. 176 ust. 1 Konstytucji, albowiem sprawa stosowania tymczasowego
aresztowania – w tym zastosowania go po raz pierwszy – jest nadal rozpatrywana w dwóch
instancjach. „Negatywne dla oskarżonego rozstrzygnięcie sądu drugiej instancji nie powoduje, że
staje się ono orzeczeniem w pierwszej instancji, od którego musi przysługiwać odwołanie.
Reformatoryjne orzeczenie sądu odwoławczego, w wyniku którego zostało zastosowane
tymczasowe aresztowanie, nie przestaje być orzeczeniem odwoławczym.” Tak więc w świetle
zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego wybór modelu kasatoryjnego w wypadku
orzekania o tymczasowym aresztowaniu nie jest konieczny, jako że sąd nie rozstrzyga tu
ostatecznie o statusie prawnym jednostki, lecz jedynie stosuje środek mający zabezpieczyć
prawidłowość i rzetelność toczącego się postępowania karnego.
2.2. Z przedstawionych powyżej względów sąd konstytucyjny nie podzielił zarzutów
sformułowanych w przedłożonej mu skardze. Niemniej, niezależnie od zasadniczego wywodu
(limitowanego zarówno zakresem zaskarżenia, jak i wzorcami kontroli powołanymi przez
skarżącego) Trybunał przypomniał, iż art. 41 ust. 2 Konstytucji nie wyłącza stosowania art. 45
ust. 1 Konstytucji (prawo do sądu), jak również art. 78 Konstytucji (prawo do zaskarżenia
orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji). „Gwarancje praw jednostki zawarte w obu
przepisach uzupełniają się wzajemnie. W konsekwencji mają zastosowanie do rozpoznawania
zażaleń (…). Dlatego Trybunał Konstytucyjny stoi na stanowisku, że każde orzeczenie sądu
o tymczasowym aresztowaniu rodzi prawo oskarżonego do odwołania się do sądu wyższej
instancji albo co najmniej do innego składu tego samego sądu.”
Prezentowany pogląd Trybunał rozwinął następnie w uzasadnieniu postanowienia
sygnalizacyjnego. Jego zdaniem, niezbędne jest wypracowanie odpowiednich mechanizmów
gwarancyjnych dla osób, które zostały tymczasowo aresztowane wskutek rozstrzygnięcia sądu
odwoławczego, wydanego w związku z zażaleniem prokuratora na postanowienie sądu
rejonowego. W szczególności: „(…) można rozważać podjęcie inicjatywy ustawodawczej,
która przyznałaby osobie tymczasowo aresztowanej – we wskazanej sytuacji – zażalenie na