Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego

3
zastosowanie tymczasowego aresztowania, rozpatrywane przez inny, równorzędny skład sądu
okręgowego, który zastosował aresztowanie.”
Jak podniesiono w uzasadnieniu postanowienia z dnia 9 listopada 2009 r., możliwość
kształtowania procedury karnej w wyżej opisany sposób znajduje oparcie w już istniejącym
stanie prawa procesowego, ponieważ k.p.k. zna kilka przykładów tzw. kontroli poziomej
postanowień sądu. Podkreślenia wymaga przy tym fakt, że ustawodawca dopuszcza kontrolę
wewnątrzinstancyjną w sytuacjach, które nie ingerują w wolność osobistą człowieka tak
dalece, jak stosowanie tymczasowego aresztowania. Według Trybunału Konstytucyjnego: za
przyznaniem osobie tymczasowo aresztowanej na mocy rozstrzygnięcia sądu odwoławczego
możliwości skorzystania z „poziomego” środka procesowego przemawiają dodatkowo inne
argumenty, a zwłaszcza to, że: 1) tymczasowo aresztowanemu przysługuje domniemanie
niewinności, 2) w stosunku do osoby dotkniętej tym środkiem, sąd nie przeprowadzał ani
rozprawy sądowej, ani tym bardziej nie orzekał o jej winie, 3) aresztowany przez sąd drugiej
instancji na skutek rozpatrzenia zażalenia prokuratora powinien mieć – wobec konstytucyjnej
wartości wolności osobistej, a także wobec procesowej gwarancji równości broni obu stron –
prawo do skontrolowania niekorzystnego dla niego postanowienia. Ponadto Trybunał zauważył,
iż: „(…) w odniesieniu do regulacji kodeksowej, jak i sposobu stosowania tymczasowego
aresztowania w Polsce, konieczne jest spełnienie przez ustawodawcę wymogów wynikających z
art. 5 i art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. «Odwołanie
poziome» od orzeczenia sądu odwoławczego do równorzędnego składu takiego sądu mieści się
w tym systemie.”
3. Cele i zakres projektowanej ustawy
Mając na względzie potrzebę wypełnienia postulatu zgłoszonego przez Trybunał
Konstytucyjny, kierując się brzmieniem sentencji postanowienia sygnalizacyjnego S 7/09 oraz
motywami jego uzasadnienia, proponuje się, aby zmiana ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. –
Kodeks postępowania karnego polegała na nadaniu nowego brzmienia art. 426. Artykuł ten
normuje bowiem kwestię zaskarżalności orzeczeń wydawanych przez sąd odwoławczy, przy
czym jego § 1 wyklucza możliwość kwestionowania za pomocą środków odwoławczych
(tj. apelacji, zażalenia) orzeczeń zapadłych po rozpoznaniu odwołania, natomiast § 2 stanowi, że
inne orzeczenia sądu odwoławczego, a zatem postanowienia incydentalne, oraz orzeczenia
Sądu Najwyższego nie podlegają dalszemu zaskarżeniu, chyba że ustawa stanowi inaczej.
Takie właśnie wyjątki od zasady wyrażonej w § 2 przewidziane zostały w § 3, zgodnie z
4
którym zażalenie przysługuje od wydanych w toku postępowania odwoławczego postanowień
o przeprowadzeniu obserwacji w zakładzie leczniczym, zastosowaniu środka zapobiegawczego
oraz w przedmiocie nałożenia kary porządkowej.
Z uwagi na to, że dla dostosowania procedury karnej do standardów konstytucyjnych
należy wprowadzić jeszcze jeden wyjątek (tym razem w zakresie objętym regulacją art. 426 § 1
k.p.k.), zasadne jest skorzystanie z techniki legislacyjnej zastosowanej na gruncie art. 426 § 2
k.p.k. Tym samym jednak jakiegokolwiek znaczenia – z punktu widzenia zaskarżalności
zażaleniem – pozbawiony zostanie dotychczasowy podział na orzeczenia sądu drugiej instancji
wydane w następstwie rozpoznania odwołania oraz postanowienia tego sądu mające charakter
rozstrzygnięć wpadkowych. Obu wymienionych kategorii może wobec tego dotyczyć jedna
jednostka redakcyjna, mianowicie art. 426 § 1 w nowym brzmieniu, z kolei odstępstwa od
ustalonej w nim zasady wskazane będą w drugim paragrafie znowelizowanego art. 426 k.p.k. –
obok orzeczeń wymienionych w obecnie obowiązującym art. 426 § 3 k.p.k. (tzn. wydanych w
toku postępowania odwoławczego postanowień o przeprowadzeniu obserwacji w zakładzie
leczniczym, zastosowaniu środka zapobiegawczego oraz nałożeniu kary porządkowej, a więc
pozytywnych rozstrzygnięć odnośnie do kwestii incydentalnych, w tym m.in. również co do
przedłużenia tymczasowego aresztowania) w projektowanym przepisie ujęte zostaną także
postanowienia o zastosowaniu tymczasowego aresztowania zapadłe w wyniku rozpoznania
zażalenia prokuratora na orzeczenie odmawiające uwzględnienia wniosku, o którym mowa
w art. 250 § 2 k.p.k.
4. Konsultacje
Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego został przesłany do
zaopiniowania Ministrowi Spraw Zagranicznych, Ministrowi Sprawiedliwości, Sądowi
Najwyższemu, Krajowej Radzie Sądownictwa, Stowarzyszeniu Sędziów Polskich „Iustitia”,
Stowarzyszeniu Prokuratorów Rzeczypospolitej Polskiej, Naczelnej Radzie Adwokackiej,
Krajowej Radzie Radców Prawnych oraz Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka.
W przesłanym stanowisku Minister Spraw Zagranicznych stwierdził, iż przedmiot
projektu ustawy nie jest objęty prawem Unii Europejskiej. Ponadto swoje opinie o projekcie
przedstawili Minister Sprawiedliwości, Sąd Najwyższy i Krajowa Rada Sądownictwa,
oceniając proponowane regulacje co do zasady pozytywnie.
Uwzględniono uwagę Sądu Najwyższego sugerującą zastąpienie w projektowanym
art. 426 § 2 k.p.k. wyrazu „odwołania” wyrazem „zażalenia”, jak też uwagę zgłoszoną przez
5
Ministra Sprawiedliwości na wspólnym posiedzeniu Komisji Ustawodawczej oraz Komisji
Praw Człowieka, Praworządności i Petycji, odnoszącą się do sposobu określenia wyjątków od
zasady sformułowanej w paragrafie pierwszym art. 426. Nie dokonano natomiast zmiany
polegającej na objęciu nowelizacją art. 252 § 1 k.p.k., gdyż zabieg taki nie wydaje się być
konieczny (wprawdzie powołany przepis wskazuje in fine na istnienie jednego odstępstwa
od ogólnych zasad zaskarżania orzeczeń, tj. wyjątku przewidzianego w art. 252 § 2 k.p.k.,
niemniej nie budzi wątpliwości fakt, iż zawarte w nim postanowienie modyfikowane jest
również treścią art. 263 § 5 k.p.k., a także art. 426 § 3 k.p.k. w dotychczasowym brzmieniu).
5. Skutki finansowe wykonania projektowanej ustawy
Ustawa może spowodować skutki finansowe dla budżetu państwa, przy czym ich
wielkość uzależniona będzie od ilości środków odwoławczych, z jakimi osoby tymczasowo
aresztowane będą występować na podstawie zmienionego art. 426 § 2 (in principio) k.p.k.
6. Oświadczenie o zgodności z prawem Unii Europejskiej
Przedmiot projektu ustawy nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.
Warszawa, 21 czerwca 2010 r.
BAS-WAPEiM-1113/10
Pan
Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej

Opinia
w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej senackiego projektu
ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego (przedstawiciel
wnioskodawcy: senator Piotr Benedykt Zientarski)

Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992
roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z 2009 r. Nr 5, poz. 47,
ze zm.) sporządza się następującą opinię:


1. Przedmiot projektu ustawy
Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego
przewiduje zmianę zasad zaskarżalności orzeczeń sądu odwoławczego.
Ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

2. Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem

Prawo Unii Europejskiej nie reguluje spraw objętych projektem ustawy.


3. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa
Unii Europejskiej
Projekt ustawy nie jest objęty zakresem prawa Unii Europejskiej.

4.
Konkluzje

Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego
nie jest objęty zakresem regulacji prawa Unii Europejskiej.


Dyrektor Biura Analiz Sejmowych

Michał Królikowski


Warszawa, 21 czerwca 2010 r.

BAS–WAPEiM–1114/10

Pan
Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej


Opinia
w sprawie stwierdzenia, czy senacki projekt ustawy o zmianie ustawy –
Kodeks postępowania karnego (przedstawiciel wnioskodawcy: Senator
Piotr Benedykt Zientarski) jest projektem ustawy wykonującej prawo Unii
Europejskiej w rozumieniu art. 95a Regulaminu Sejmu

Stosownie do art. 95a ust. 1 Regulaminu Sejmu, projektem ustawy
wykonującej prawo Unii Europejskiej jest projekt ustawy mającej na celu
wykonanie prawa Unii Europejskiej.
Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego
przewiduje zmianę zasad zaskarżalności orzeczeń sądu odwoławczego.
Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego
nie jest projektem ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej w rozumieniu
art. 95a Regulaminu Sejmu.



Dyrektor Biura Analiz Sejmowych

Michał Królikowski