Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego

Warszawa, 22 września 2010 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-86(5)/10


Pan

Grzegorz
Schetyna
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej




Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
senackiego projektu ustawy



- o zmianie ustawy – Kodeks
postępowania karnego (druk nr 3187).


Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Sprawiedliwości do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.

wz.
Wiceprezes Rady Ministrów
Minister Gospodarki
(-) Waldemar Pawlak











Stanowisko Rządu
Do senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks
postępowania karnego (druk sejmowy nr 3187 )


Projekt ustawy o zmianie ustawy- Kodeks postępowania karnego (druk
sejmowy nr 3187) zawiera propozycję nowelizacji przepisów art. 426 Kodeksu
postępowania karnego.

Przepis art. 426 § 1 Kodeksu postępowania karnego określa zasadę
niezaskarżalności orzeczeń wydanych przez sąd odwoławczy na skutek
rozpoznania odwołania.
Przepis art. 426 § 2 Kodeksu postępowania karnego statuuje natomiast
zasadę niezaskarżalności innych orzeczeń sądu odwoławczego oraz orzeczeń
Sądu Najwyższego, z wyjątkami wskazanymi w ustawie.
Przepis art. 426 § 3 Kodeksu postępowania karnego wprowadza zasadę
zaskarżalności orzeczeń sądu odwoławczego dotyczących przeprowadzenia
obserwacji w zakładzie leczniczym, zastosowania środka zapobiegawczego
oraz nałożenia kary porządkowej, do równorzędnego składu sądu
odwoławczego.

Zaproponowana nowelizacja art. 426 Kodeksu postępowania karnego
zmierza do wprowadzenia zaskarżalności postanowienia sądu odwoławczego
o zastosowaniu tymczasowego aresztowania wydanego na skutek odwołania,
w pozostałym zakresie ma charakter porządkujący brzmienie norm
procesowych art. 426 Kodeksu postępowania karnego.
Należy stwierdzić, że nowelizacja rzeczonych norm prawa procesowego
jest zasadna.
Konieczność wprowadzenia zaskarżalności orzeczeń
sądu
odwoławczego w przedmiocie zastosowania tymczasowego aresztowania
wydanych w postępowaniu odwoławczym, w wyniku uwzględnienia zażalenia
prokuratora na postanowienie sądu pierwszej instancji o odmowie
zastosowania tymczasowego aresztowania, wynika bezpośrednio
z orzeczenia sygnalizacyjnego Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9 listopada
2009 r. (sygn. akt S 7/09) wydanego w związku z wyrokiem Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 13 lipca 2009 r. (sygn. SK 46/08). W przedmiotowym
postanowieniu Trybunał Konstytucyjny wskazał na konieczność przyznania
osobie tymczasowo aresztowanej przez sąd odwoławczy możliwości
skorzystania ze środka odwoławczego, wskazując, że mógłby to być
„poziomy” środek procesowy, a więc rozpoznawany przez równorzędny skład
sądu odwoławczego. Uzasadnieniem wprowadzenia przedmiotowej regulacji
jest – zdaniem Trybunału Konstytucyjnego – konieczność zapewnienia
szczególnej ochrony wolności człowieka, co powoduje zaostrzone wymagania
co do gwarancji proceduralnych towarzyszących każdemu pozbawieniu
wolności. Taką gwarancją proceduralną jest konieczność poddania każdej
decyzji o pozbawieniu wolności, niezależnie od tego w jakiej postaci to
następuje, sądowej weryfikacji i kontroli. Za przedmiotowym rozwiązaniem
przemawiają - zdaniem Trybunału Konstytucyjnego - także inne argumenty
natury konstytucyjnej, zwłaszcza zaś wzajemna zależność gwarancji praw
jednostki określonych w art. 41 ust. 2 Konstytucji oraz w art. 45 i art. 78
Konstytucji, skutkująca stwierdzeniem, ze każde orzeczenie sądu
o tymczasowym aresztowaniu rodzi prawo oskarżonego do odwołania się do
sądu wyższej instancji albo co najmniej do innego składu tego samego
organu.
Projekt Senatu RP realizuje wskazania Trybunału Konstytucyjnego
zawarte w postanowieniu sygnalizacyjnym z dnia 9 listopada 2009 r. (sygn. akt
S 7/09) poprzez egzemplifikację w projektowanym przepisie art. 426 § 2 k.p.k.
możliwości zaskarżenia decyzji sądu odwoławczego w przedmiocie

2
zastosowania tymczasowego aresztowania, w wyniku rozpoznania odwołania
od decyzji sądu pierwszej instancji. Jednocześnie z uwagi na fakt, że
wprowadzenie przedmiotowej regulacji stanowi wyłom od zasady
niezaskarżalności orzeczeń sądu odwoławczego wydanych w skutek
rozpoznania odwołania, przeredagowaniu uległ przepis art. 426 § 1 i 2 k.p.k.
poprzez ujęcie dyspozycji obu wskazanych norm procesowych w ramy
projektowanego art. 426 § 1 k.p.k., który konstytuuje zasadę niezaskarżalności
orzeczeń sądu odwoławczego i Sądu Najwyższego z wyjątkami
przewidzianymi w ustawie. Projektowany przepis art. 426 § 2 k.p.k.
wprowadza natomiast wyjątki, w których określone decyzje procesowe sądu
odwoławczego podlegają zaskarżeniu do innego równorzędnego składu
orzekającego tego sądu.
Należy jednak zauważyć, że dokonując nowelizacji rzeczonej normy
procesowej niezbędnym wydaje się normatywne rozstrzygnięcie zagadnienia
ściśle związanego z problemem zaskarżalności postanowień o zastosowaniu
tymczasowego aresztowania, a mianowicie zagadnienia zaskarżalności
postanowień o zastosowaniu tymczasowego aresztowania wydanych w toku
postępowania kasacyjnego. Warto zauważyć, że powyższe zagadnienie
prawne, w oparciu o obecnie obowiązującą treść art. 426 k.p.k., budzi
w doktrynie prawa karnego poważne wątpliwości interpretacyjne. Problem
powyższy wyraźnie spolaryzował poglądy przedstawicieli doktryny, dzieląc ich
na tych, którzy dopuszczają możliwość zaskarżania postanowień Sądu
Najwyższego w przedmiocie tymczasowego aresztowania i tych, którzy
uznają, że zażalenie tego rodzaju jest niedopuszczalne. Warto zauważyć, że
Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 3 lutego 2004 r. (II KK 168/03) odrzucił
możliwość zaskarżania postanowień Sądu Najwyższego w przedmiocie
tymczasowego aresztowania, zapadłych w toku postępowania kasacyjnego.
Wydaje się natomiast, że te same argumenty aksjologiczne, które
przemawiają za zagwarantowaniem osobie tymczasowo aresztowanej prawa
od złożenia zażalenia na postanowienie w przedmiocie tymczasowego
aresztowania zapadłego w wyniku rozpoznania zażalenia, przemawiają za

3
dopuszczeniem zaskarżalności orzeczeń w przedmiocie tymczasowego
aresztowania zapadłych w toku postępowania kasacyjnego. Niewątpliwie
podnoszone przez Trybunał Konstytucyjny w powołanym wyżej postanowieniu
sygnalizacyjnym argumenty dotyczące konieczności stworzenia gwarancji
proceduralnych towarzyszących każdemu pozbawieniu wolności, poprzez
poddanie każdej decyzji o pozbawieniu wolności sądowej weryfikacji i kontroli,
odnoszą się w równym stopniu do postanowień w przedmiocie tymczasowego
aresztowania wydanych przez Sąd Najwyższy w toku postępowania
kasacyjnego. Stąd też zasadnym jest postulować uzupełnienie projektowanej
normy art. 426 § 2 k.p.k. o wyraźne wskazanie, że od orzeczeń Sądu
Najwyższego o zastosowaniu tymczasowego aresztowania przysługuje
zażalenie do innego równorzędnego składu tego sądu.
W toku dalszych prac parlamentarnych należy rozważyć ponadto
wprowadzenie zaskarżalności orzeczeń w przedmiocie tymczasowego
aresztowania zapadłych w toku postępowania toczącego się przed Sądem
Najwyższym o wznowienie postępowania karnego, prowadzonego na
podstawie art. 544 § 2 k.p.k. Skoro zdaniem Trybunału Konstytucyjnego
koniecznym jest wprowadzenie sądowej kontroli każdej decyzji w przedmiocie
tymczasowego aresztowania, należy uznać, że w równym stopniu zagadnienie
to dotyczy postanowień zapadłych w postępowaniu odwoławczym w wyniku
rozpoznania zażalenia, w postępowaniu kasacyjnym, co również
w postępowaniu w przedmiocie wznowienia postępowania karnego.


Zmiany wymaga również ta część uzasadnienia projektu ustawy, która
określa skutki finansowe wykonania ustawy. Należy bowiem zauważyć,
że projektowana ustawa nie wywoła dodatkowych kosztów dla budżetu
państwa. Konstatacja powyższa związana jest ustaleniem faktu, że zgodnie
z danymi statystycznymi Ministerstwa Sprawiedliwości liczba spraw, w których
sądy odwoławcze uwzględniają zażalenie prokuratora na postanowienie
w przedmiocie odmowy zastosowania tymczasowego aresztowania kształtuje

4